Afad Qurbanovun
anadan olmasının 90 illiyinə
Redaktor:
Fikrət Xalıqov
filologiya üzrə elmlər doktoru, professor
Rəyçilər:
Məhərrəm Hüseynov
filologiya üzrə elmlər doktoru
Kamil Bəşirov
filologiya üzrə elmlər doktoru
Vaqif İsrafilov
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru
İlham Abbasov
Əzizxan Tanrıverdi. Türkologiyamızın Afad Qurbanovu.
Bakı, 2018, 244 səh.
Kitabda Afad Qurbanov bənzərsiz insan, nüfuzlu
alim, ba ca rıq lı elm təşkilatçısı kimi “Xatirələr” konteks-
tində sə ciy yə ləndirilir, onun elmi-pedaqoji fəaliyyəti
daha çox haqqında yazılmış məqalələrə is ti nad olun-
maqla izah edilir, dilçiliyə dair əsərləri müxtəlif bucaqlar
al tında təhlil süzgəcindən keçirilir. Eyni zamanda Afad
Qurbanova həsr edilmiş şeirlərin hər birinə ədəbi tənqid
müstəvisində münasibət bil dirilir.
TÜRKOLOGİYAMIZIN
AFAD QURBANOVU
Bakı – 2018
Əzizxan Tanrıverdi
4
Afad Qurbanov
(1929–2009)
5
Peyğəmbərimiz buyurmuşdur ki, mənim ümmətimdən hər
bir ağıl sahibinə bu dörd şey vacibdir: elmi eşitmək, onu öy rən
mək, yaymaq və ona əməl etmək... Qeyd edək ki, akademik Afad
Qur ba no vun da bir sıra əsərləri Peyğəm bərimizin müqəddəs kə
lamları ilə başlayır.
Dünyadan köçmüş dahiləri, elm xadimlərini hə yata qaytar
maq mümkün deyil, yalnız kitabların kö məyi ilə onların nailiyyə
ti ni, təcrübəsini, əsərlərini öy rənmək müm kündür. Bəlkə də, elə
bu na görə deyiblər: elm ağaca bən zə yir; öncə ürəklərdə kök atır,
mey vələri isə sonradan işıq üzü görən kitablarla üzə çıxır. Fikri
mizcə, insanı düşün dür məyin, insanlığı tədqiq etməyin ən yaxşı
yolu kitab lardır.
Professor Əzizxan Tanrıverdinin xüsusi zövq və is te dadla
yaz dığı “Türkologiyamızın Afad Qurbanovu” ki tabı məhz belə
əsər lərdəndir. Şirin təhkiyə, əhatəli təsvir və fakt larla zəngin olan
ki tabda ustadla (akademik Afad Qur banovla) keşməkeşli həyat
yo lu keçmiş ümidverici ye tir mənin (professor Əzizxan Tanrıver
dinin) ruhi mü kaliməsi göz önünə gəlir. Sanki ruhların həlim
mü ka li məsini xatır ladan kitabın girişi, başlanğıcı ikitağlı qapı
dan ibarətdir: bi rində akademik Afad Qurbanov – ONUN haq
qın da yazı lan lar, onun YAZDIQLARI; digərində isə Əziz xan
Tan rı ver dinin ANLADIĞI və ANLATDIĞI “gizlinlər, sirlər”
öz ək sini tapmışdır.
ÖN SÖZ
DÜŞÜNƏN VƏ
DÜŞÜNDÜRƏN KİTAB
Т Ü R K O L O G İ YA M I Z I N A F A D Q U R B A N O V U
6
Monoqrafik səciyyəli bu əsər eyni zamanda aka de mik Afad
Qurbanovun timsalında müxtəlif insanların dü şüncələrini vəh
dət halında birləşdirən və onların ara sın da sıx ünsiyyət ya radan
mənəvi körpüyə də bənzəyir. Xü susi zövqlə yazılmış əsər də əsas
xarakterik cizginüans lar se çil mək üçün qara şrift lər lə verilmiş
dir. Təbii ki, biz də mü əllifin müəyyənləşdirdiyi dəstxəttə eynilə
riayət et məli olduq.
Ustadımı xatırlayarkən...
Adətən, deyirlər, şəxsiyyəti valideyn, ruhu isə müəl lim tər
biyə edir... Əzizxan müəllim ruhən bağlı olduğu us ta dını – akade
mik Afad Qurbanovu xatırlayaraq belə mü raciət edir: “... Əlimə
qələm alıb adi bir yazını yazmaq is tə yəndə, sevincli anlarımda,
şad günlərimdə və daha çox problemlərlə üzləşəndə – mürəkkəb
situasiyalara, çətinliyə düşəndə Sizi düşünür, sanki ruhunuzla
danışır, fikir müba diləsi aparır, tövsiyələrinizi eşi dir və hər dəfə
də uğur qa za nıram... Bu ru ha köklənərək hərəkət edirəm”.
Müəllifin ustadına müraciəti, bir növ, səmimi etirafı xatır
ladır. Çünki insanları etiraflar qədər heç nə birbiri nə bağ laya
bil məz. Nə vaxtsa, özünə arxa və dayaq bil di yin, mənəvi kömə yi
nə, müdrik tövsiyəsinə ehtiyac duyduğun insandan əbədi ay rı la
san. Bax, onda bu ayrılıq ağ rısı dəh şət li olur. Sənin iç dün ya na
mə nəvi əzab verər, şamtək əri dər, zamanzaman göynədər.
Afad müəllimlə ilk tanışlıq...
Müəllif akademik Afad Qurbanovun bədii portretini özü nə
məx sus cizgilərlə təsvir edir: “... onun müəl lim liyi və alimliyi yox,
görkəmi, boybuxunu barədə düşünməli ol dum, enlikürəkli, uca boylu,
pəhləvan cüssəli bu kişi – qə dim oğuz kişilərini xatırladır dı.” Güclü
adamlar hə mişə sa də olur, – de yirlər. Şəxsən akademik Afad müəllimi
görən bir şəxs kimi onu da əla və edim ki, həmişə fi kirli görünən, az da
Т Ü R K O L O G İ YA M I Z I N A F A D Q U R B A N O V U
7
nışan, hayküylü, mü naqişəli yığıncaqlarda səbirli və təm kinli olmağa
üstünlük ve rən bu görkəmli alim və müəl limin özünəməxsus zəngin
mə nəvi aləmi, səliqəli geyimi çoxlarını heyran qoyardı.
Əsərin həmin yarımbölümündə Afad müəllimin atası haq
qın da da məlumat verilmişdir. Bu məlumatdan aydın olur ki, Afad
müəllimin atası Məhəmməd kişi keçmiş Azər bay can Xalq Cüm
huriyyətinin əsgəri olub. Hətta Cüm hu riy yət ge neralı S.Meh man
darov Məhəmməd kişiyə xidmət lə rinə görə qını qızıldan olan qı lınc
da bağışlayıb. Lakin nankor, xoflu qonşumuzun, hə mişə ol duğu
kimi, ən çox qorx duğu Azərbaycan türklərinin silahlanma sı dır.
Məhz bu məkrlə Afad müəllimin ata yurdunda (Qər bi Azər bay
ca nın, Kalinino rayonunun, Qızıl Şə fəq kəndi) ax tarış apa rılmış,
hə min qılıncı yerli Dövlət Təh lü kə sizlik Komi tə sinin əməkdaşları
sındırmış, qınını isə öz ləri ilə apar mışlar...
İllər ötdü, hərbiçi Məhəmmədin oğlu Afad Qurbanov iste
dadlı bir tədqiqatçı kimi yetişdi, tanındı, yüksəldi, nə ha yət, dilçi
lik elmimizin zirvəsində qərar tutdu. Hətta Afad Qurbanov öz
us tadı dəmirçi oğlu Ə.Dəmirçizadənin əldə etdiyi titul, rütbə və
və zifələrdən də yüksəkliklərdə mövqe qa zandı. Professor Ə.Də
mirçizadə kimi Azərbay can SSR Elmlər Akademiyasının müxbir
üzvü, filologiya elmləri doktoru, respublikanın Əmək dar elm xa
dimi, res pub li ka nın Dövlət mükafatı laureatı oldu, hətta millət
və kili də se çildi.
Əsər müəllifi haqlı olaraq qeyd edir ki, həmkarları, tə lə bə
ləri, hətta doğmaları da onu məhz belə çağırırdı: Afad mü əllim!
Yadımdadır, tələbə vaxtı (ADPUnun tələbəsi) hər yay tə tili
Ba kıdan kəndə qayıdanda yaşlı müəllimlərim, ələlxüsus da Afad
Qurbanovun sinif yoldaşı olmuş Əmir müəllimin ilk su alı belə
olardı: “Bizim Afad necədir? Yəqin ki, yaşlaşıb? Gö rür sən mi?..”
Bizim Afad! Bu ad bizim mahalın qüruru, iftixarı, fəx ri idi.
Bu mahalın adamları – kiçikdənböyüyə qədər şəx sən ta nı yan da,
Dostları ilə paylaş: |