gizlədərdi. Lakin onun sirrini tapmaq çətin deyildi. O, tez-tez İvan
Dmitriçə deyirdi:
- Məni təbrik edin, ikinci dərəcə ulduzlu Stanislav nişanı ilə təltif
etmək istəyirlər, ikinci dərəcə Stanislav nişanı yalnız xaricilərə verirlər,
lakin məndən ötrü nədənsə istisna etmək istəyirlər. – O gülümsəyir və
çiyinlərini heyrətlə dartırdı. – Sözün düzü, mən heç bunu gözləməzdim!
İvan Dmitriç qəmli-qəmli dedi:
- Mən bundan heç nə anlamıram.
Keçmiş çeşidçi gözlərini hiyləgərcəsinə qıyaraq:
- Lakin xəbəriniz varmı, mən gec-tez nəyə nail olmaq istəyirəm? –
deyə sözünə davam etdi. – Mütləq İsveç “Qütb ulduzu” əldə edəcəyəm.
Bu nişanı almaq üçün əlləşməyə dəyər. Ağ xaç və qara lent. Gözəl
şeydir.
Yəqin ki, heç bir yerdə həyat fligendəki kimi yeksənəq deyildi.
Səhər xəstələr, iflic və yorğun mujikdən başqa, dəhlizdə iri çəlləkdə əl-
üzlərini yuyub və xalatlarının ətəyi ilə qurulanırdılar: sonra Nikitanın
baş korpusdan gətirdiyi çayı qalay krujkalarda içirdilər. Hər xəstəyə bir
krulka çay düşürdü. Günorta turş kələmdən bişirilmiş borş və daşma ilə
nahar edir, axşam isə nahardan qalmış daşmanı yeyirdilər. Boş
vaxtlarda yatır, pəncərədən baxır və otağı o küncdən-bu küncə
gəzirdilər. Bu rejim hər gün təkrar olunurdu. Hətta keçmiş çeşidçi də
həmişə eyni nişanlardan söhbət salırdı.
6 №-li palatada təzə adamlara çox gec-gec rast gəlmək olurdu.
Başına təzəcə hava gələn adamları həkim çoxdan bəri qəbul etmirdi,
dəlixanaları ziyarət edən həvəskarlar isə bu dünyada çox deyil. Dəllək
Semyon Lazarıç təqribən hər iki ayda bir dəfə fligelə gəlirdi. Onun
dəlilərin başını necə qırxmasından və Nikitanın bu işdə ona necə kömək
etməsindən, habelə gülümsəyən kefli dəllək gələn kimi xəstələr
arasında necə şuluqluq düşməsindən burada danışmayacağam.
Fligelə dəlləkdən başqa heç kəs gəlməzdi. Xəstələr hər gün yalnız
Nikitanı görməyə məhkum idilər.
Lakin bu yaxınlarda xəstəxana korpusuna qəribə bir şayiə yayıldı.
Şayiə buraxdılar ki, guya 6 №-li palatanı həkim ziyarət etməyə
başlamışdır.
V
Qəribə bir şayiə!
Həkim
Andrey Yefimıç Ragin özünə görə qəribə bir
adamdı.Deyirdilər ki, o, gəncliyində çox dindar imiş və özünü ruhani
vəzifəsinə hazırlayırmış.1863-cü ildə gimnaziyanı bitirdikdən sonra
ruhani akademiyaya gurmək fikrinə düşür, lakin təbabət doktoru və
cərrah olan atası onu özünə oğul hesab etməyəcəyini bildirir. Bu
əhvalatın nə qədər doğru olub-olmadığını bilmirəm, ancaq Andrey
Yefimıç təbabət elminə və ümumiyyətlə, xüsusi elmlərə rəğbət
bəsləmədiyini dəfələrlə özü etiraf etmişdi.
Hər halda o, tibb fakültəsini bitirdikdən sonra keşişliyə getmədi. O,
dindarlıq əlamətləri göstərmirdi və həkimliyə təzə başlayan zamanlarda
da, indiki kimi, ruhaniyə çox az oxşayırdı.
Onun mujiklərə məxsus ağır və qaba görkəmi vardı; sifətindən,
saqqalından, yatıq saçlarından və yöndəmsiz möhkəm gövdəsindən
böyük yol ağzında olan kök, həyasız və kobud meyxanaçıya oxşayırdı.
Üzü sərt, göy damarlarla örtülü, gözləri xırda, burnu qırmızı idi. Boyu
uca, kürəyi enli, qolları və qıçları nataraz idi; zorba yumruğu ilə bir
dəfə vursaydı adamın canı çıxardı. Amma yerişi sakit və ehtiyatlı idi;
dar dəhlizdə adama rast gəldikdə, həmişə yol vermək üçün kənara
çəkilir və gözlədiyin kimi yoğun səslə deyil, yumşaq tenor səsi ilə
“bağışlayın!” deyirdi. Boynunda balaca bir şiş vardı, bu şiş nişasta
yaxalıq taxmasına mane olurdu, ona görə həmişə yumşaq kətandan və
ya çitdən köynək geyərdi. Ümumiyyətlə o, həkim kimi geyinməzdi. Bir
paltarı azından on il geyərdi, cuhud dükanından aldığı təzə paltarı da
əynində daim köhnə, geyilmiş və əzik görünürdü, eyni sürtukda həm
xəstələri qəbul edir, həm nahar eləyir, həm də qonaq gedirdi; lakin
bütün bunlar xəstəlikdən deyil, öz üst-başına əsla fikir vermədiyindən
irəli gəlirdi.
Andrey Yefimıç vəzifəsini qəbul etmək üçün şəhərə gəldikdə,
“xeyirxah idarə” müdhiş bir halda idi. Palatalarda, dəhlizlərdə və
xəstəxana həyətində üfunətdən nəfəs almaq mümkün deyildi. Xəstəxana
mujikləri, xəstələrə baxanda və onların uşaqları xəstələrlə bərabər
palatalarda yatırdılar. Tarakan, taxtabiti və siçan əlindən dad çəkirdilər.
Cərrahiyyə şöbəsindən qızıl yel xəstəliyi əskik olmurdu. Bütün
xəstəxanada iki dənə cərrah bıçağı vardı, termometr isə kökündən yox
idi, vannalara kartof tökmüşdülər. Nəzarətçi, camaşırçı və feldşer
xəstələri soyurdular. Andrey Yefimıçdan qabaqkı həkim barəsində
danışırdılar ki, guya xəstəxana spirtini əlaltından satırmış və xəstəyə
baxanlardan, xəstə qadınlardan özünə tam bir hərəmxana düzəldibmiş.
Şəhərdə bu biabırçılıqları yaxşı bilirdilər və hətta mübaliğə ilə də
danışırdılar, lakin bu, camaatı heç də narahat etmirdi, bir para adamlar
bu biabırçılıqları safa çıxarırdılar, guya xəstəxanaya yalnız meşşanlar
və mujiklər gedir ki, onlar da narazı ola bilməzlər, çünki xəstəxanada
onlar üçün öz evlərindəkindən yaxşı keçir, daha onlara kəklik
yedirtməyəcəklər ki! Bəziləri də xəstəxana sahiblərinə haqq verməyə
çalışaraq deyərdilər ki, zemstvonun yardımı olmadan yaxşı xəstəxana
saxlamaq çətindir; Allaha şükür ki, heç olmasa xarab xəstəxana var.
Cavan zemstvo isə nə şəhərlər, nə də şəhər ətrafında xəstəxana tikmək
istəmirdi, şəhərin artıq öz xəstəxanası var, deyirdi.
Andrey Yefimıç xəstəxananı gözdən keçirərək, bu qərara gəldi ki,
bu əxlaqsız bir idarədir və əhalinin sağlamlığı işinə son dərəcə zərərdir.
Onun zənnincə, xəstələri bayıra atıb, xəstəxananı bağlamaq ən ağıllı iş
idi. Lakin sonra Andrey Yefimıç düşündü ki, təkcə onun iradəsi kifayət
deyil, bundan fayda çıxmaz, fiziki və əqli murdarlıqları bir yerdən
qovduqda onlar başqa yerə köçür; murdarlığın öz-özünə yox olub
getməsini gözləmək lazımdır. Bir də əgər adamlar özlərinə xəstəxana
açmışlarsa və buna dözülərsə, demək, bu onlara lazımdır, mövhumat və
bütün bu məişət pozğunluqları, murdarlıqları lazımdır, çünki bunlar,
zaman keçdikcə, peyinin qaratorpağa çevrildiyi kimi, faydalı bir şeyə
çevrilirlər, dünyada heç bir yaxşı şey tapılmaz ki, onun ilk mənbəyində
murdarlıq olmasın.
Andrey Yefimıç vəzifəsini qəbul etdikdən sonra bu biabırçılıqlara
laqeyd baxdı. Yalnız xəstəxana mujiklərindən və xəstəxana
baxıcılarından xahiş etdi ki, palatalarda yatmasınlar və xəstəxanaya tibb
alətləri ilə dolu iki şkaf qoydu; nəzarətçi, camaşarçı, feldşer və qızıl yel
xəstəliyi tutmuş xəstələr isə öz yerlərində qaldılar.
Andrey Yefimıç ağıl və namusu son dərəcə sevirdi, lakin öz
ətrafında ağıllı və namuslu bir həyat qurmağa kirdarı yox idi və öz
hüququna inanmırdı. Əmr etməyi, qadağan etməyi və israf etməyi
qətiyyən bacarmırdı. Adama elə gəlirdi ki, o, səsini heç vaxt
ucaltmamağa və felin əmr formasını işlətməməyə söz vermişdir. “Ver”
və ya “gətir” sözlərini deməyə üzü gəlmirdi, yemək istəyəndə
qətiyyətsizliklə öskürərək, aşpaz qadına deyərdi: “Deyəsən, acmışam...”
və ya “Çay olsaydı, içərdim”. Nəzarətçiyə oğurluqdan əl çəkməsini
söyləməyi və ya onu qulluqdan çıxartmağı, ya da bu lazımsız, tüfeyli
vəzifəsini büsbütün ləğv etməyi heç cür bacarmırdı. Andrey Yefimıçı
aldatdıqda, ya ona yaltaqlıq etdikdə, yaxud da açıq-aşkar saxta bir pul
sənədini ona imzalatmağa vardikdə, pul kimi qızarır, özünü taqsırlı bir
adam kimi hiss edirdi, amma bununla belə yenə də sənədi imzalayırdı;
Dostları ilə paylaş: |