ViRÜslerin morfolojiK Özellikleri Kİmyasal özellikleri genel özellikleri Prof. Dr.Ömer poyraz

Partiküller ne kadar küçükse, o kadar hızlı çevrilmesi gerekir. Virüsler ise çok küçük olduğu için, ultrasantrifüj denilen, dakikada yaklaşık 100.000 devir yapan cihazlar ile çökertilebilir.

Bu tür santrifüjde de virüsler büyüklükleri ile orantılı olarak daha kısa sürede çökerler.

Virüslerin sabit devirde çökme sürelerine bakılarak büyüklükleri tayin edilebilmektedir.

Kıyaslamalı Ölçümler

• Virüsler boyutları bilinen mikroorganizmalar veya mikroskobik yapılar ile kıyaslanarak, büyüklükleri tahmin edilir.

• Örneğin ; Stafilokoklar 1000 nm, bakteriyofajlar 10-100 nm, serum albumin proteinleri 5 nm, globulinler 7 nm dolayındadır.

İyonize Edici Radyasyonla Ölçümler

• İyonize ışınların virüsten geçirilmesi sırasında meydana gelen enerji kaybı ve virüsün gösterdiği biyolojik aktivitenin hesaplanması temeline dayanan bir ölçüm yöntemidir.

VİRÜSLERİN FİZİKSEL VE KİMYASAL ETKENLERE KARŞI DUYARLILIKLARI

• 1 - Fiziksel Ekenlere Duyarlılıkları

• Isı
• İyonik çevre ve pH
• Radyasyon

• 2 – Kimyasal Etkenlere Duyarlılıkları

• Lipit eritici maddeler
• Antiseptik ve dezenfektanlar
• Deterjanlar

Isı

• Virüsler genellikle yüksek ısıya karşı dayanıksızdırlar.

• Virüslerin biçoğu 55 - 60 0C ısıda birkaç dakika içinde inaktive olurlar.

• Yüksek ısının etkisi ile kapsid proteinlerinin yapısı bozularak, virüsün konak hücreye bağlanma yeteneği kaybolur.

• Zarflı virüsler yüzeyindeki lipit yapı nedeniyle, ısıya daha dayanıksızdırlar.

• Daha düşük ısılarda bile, kısa sürede inaktive olurlar.

• Virüsler soğuğa karşı ise oldukça dayanıkldırlar.

• Bu yüzden sıfırın altındaki düşük ısılarda dondurulduklarında uzun süre canlılıklarını korurlar.

• En iyi saklama ısısı -70 ile -1960C arasındaki ısılardır.

• Bu ısı dereceleri arasında dondurulan virüsler, yıllarca canlılıklarını korurlar.

İyonik Çevre ve pH

• Virüslerin çoğu nötr pH'da, izotonik bir çevreyi tercih ederler.

• Normal koşullarda çoğu virüsler, 5 - 9 arasındaki pH'da canlılıklarını sürdürürler.

• Bunun dışındaki pH'larda ise genellikle inaktive olurlar.

• Virüslerin hemen hemen tamamı alkali ortamlarda kısa sürede inaktive olmalarına karşılık, bazı virüsler asit ortama dirençlilik gösterebilmektedirler.

Radyasyon

• Ultraviyole, X ve gama ışınları virüsleri kısa sürede inaktive ederler.

• Bu ışınların öldürücü dozları tüm virüsler için farklılıklar göstermektedir.

• Etkileri daha çok nukleik asitler üzerine olmaktadır.

• Genellikle nukleik asitlerin yapılarını bozmaktadırlar.

Lipit Eritici Maddeler

• Zarf üzerinde bol miktarda lipit bulunması nedeniyle zarflı virüsler eter, kloroform veya sodyum deoxycholate gibi lipit eritici maddelere karşı oldukça duyarlıdırlar.

• Bu maddeler tarafından lipit zarfın eritilmesiyle kısa sürede enfektivitesini kaybederler.

• Zarflı virüsler aynı zamanda sindirim kanalında safra ile temasa gelmekle de harap olurlar.

Antiseptik ve Dezenfektanlar

• Bakteriler üzerine etkili olan süblime, lizol gibi antiseptik ve dezenfektanların çoğunluğunun virüsler üzerine etkisi sınırlı olmaktadır.

• Bunun yanında formaldehit, hidroklorik asit, sodyum hipoklorit virüsler üzerine etkili maddelerdir.

• Viral enfeksiyonlara karşı içme sularının klorlanmasında, klor oranının bakteriyel kontaminasyonlardakine oranla daha yüksek tutulması gerekir.

• Formaldehidin etkisi viral nükleik asidi bozması ile olur.

• Bu etki sonucu viral enfektivitenin ortadan kalkmasına karşılık viral proteinler herhangibir zarar görmemekte, dolayısıyla virüsün antijenik özelliği aynen devam etmektedir.

• Bu özelliğinden dolayı formaldehit inaktive aşı yapımında çok kullanılan bir maddedir.

Deterjanlar

• Alkil sülfatlar, yüzeye etkili deterjanlar virüsidal özelliğe sahiptirler.

• Nonidet ve triton gibi noniyonik deterjanlar viral membranın lipit yapısını bozarlar.

• Bu durumda zarftaki viral proteinler serbest hale gelirler.

• Sodyum dodecil sülfat gibi aniyonik deterjanlar da viral zarfı eritirler.

• Buna ilaveten kapsidi polipeptitlerine ayrıştırarak parçalarlar.

VİRÜSLERİN SAF OLARAK ELDE EDİLMESİ

• Virüs içeren muayene maddesinin istenmeyen kısımları çeşitli işlemlerden geçirilerek, virüsler saf olarak elde edilebilirler.

• Bu işleme virüslerin saflaştırılması işlemi adı verilir.

• Bu da çeşitli yollarla yapılabilmektedir.

• Filtrelerden Süzme
• Santrifüj Etme
• Lipit Eriticilerle Muamele Etme
• Adsorbsiyon Yöntemi
• Hemaglütinasyon Yöntemi