Vii. Uluslararasi



Yüklə 3,89 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə6/159
tarix06.05.2018
ölçüsü3,89 Mb.
#42938
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   159

VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ


VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ

AÇILIŞ OTURUMU 

Oturum Başkanları: 

Akademik Naile VELİHANLI-Doç. Dr. Osman KUNDURACI 


VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ


VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ

3

 



HAKÎM SÜLEYMÂN ATA ve TÜRK KÜLTÜRÜNDE HİKMET SÖYLEME 

GELENEĞİ 

(TRADITION OF DIVINE WISDOM SAYING IN TURKISH CULTURE) 

Mustafa SEVER



 

ABSTRACT 

 

“Tradition  of  Divine  Wisdom  Saying”  started  with  Ahmed-i  Yesevî  was 



continued by Hakîm Süleymân Ata who was one of the most important followers of 

Ahmed-i Yesevî. Hakîm Süleymân Ata who died in Bakırgan (h.582) in 1186 tried 

to make the ideal human being of Islamism with his divine wisdoms like his mentor 

Ahmed-i  Yesevî for  his  life.  He  emphasized  in  his  divine  wisdoms  Islamism, ideal 

social life of Islamism, commandments and prohibitions thereof, remaining loyal to 

Quran  and  Tradition  of  Prophet.  From  this  aspect  he  became  a  propagandist  of 

Islam  to  allow  Islamism  to  be  understood  and  lived  correctly.  He  followed  his 

mentor Ahmed-i Yesevî with his wisdoms in terms of both model and context and 

had an exceptional place in Yesevi’s followers. In Yasawiyya tariqa, wisdom saying 

which  was  accepted as  a task by the dervishes became a tool for telling Islam to 

the  public  with  a  colloquial  language  and  simplicity  that  the  public  could 

understand. It became almost worship by reading and memorizing collectively. 

İts  meant  that  deciding  on  a  certain  subject,,with  this  provision  also 

prevents  the  person  from  abusing,  quarreling,  negatively,  from  unfortunate 

behavior,

 

words  in  good  fortune,  righteousness,  goodwill  orientation  content.  In 



addition to wisdom, such moral content words are also called "judgment".

 

Wisdom 



is a reasonable conclusion, free from unnecessary misunderstanding.

 

Being Divine 



Wisdom,  perfection,  maturity,  etc.  In  terms  of  features,  the  Holy  Quran  is  called 

Hikmetü'n-Bâliga (Hallelujah, the wisdom that reached the end of perfection)

 

In this 


name it is pointed out that the source of wisdom is divine. 

Key words: Divine wisdom, wise, tradition, Ahmet Yesevi, Hakîm Ata 



GİRİŞ 

VIII. yüzyıldan başlayarak İslâmiyet’le tanışan Türk toplulukları, X. yüzyılda

(920’de) Satuk Bugra Han’ın Müslümanlığı bir devlet dini olarak kabul etmesinin de 

getirdiği  heyecanla  kitleler  halinde  Müslümanlığı  benimsemeye  başlar.  “  Saray 



çevresi  dışında,  dervişler  tarafından  yürütülen  propagandalar  sayesinde,  göçebe 

Türk  boylar  da  yeni  dine  kazanıl[ır]”  (Melikoff  2006:158).  Türklerin  İslâmiyet’i 

benimsemeleri, İslâmiyet’in gelişmesini ve yaygınlaşmasını  sağlar. Maveraünnehir 

ve  çevresinin  İslâm  egemenliği  altında  olması  ise,  bölgedeki  birçok  merkezde 

tekkelerin kurulmasını mümkün kılar. 

İslâmiyet’i benimseyen Türkler, İslâm kültürü ve medeniyetini de tanımaya 

başlarlar. Yeni bir inanç sistemi içine giren ve toplumsal yaşamlarını olduğu kadar 

siyasî  yapılarını  ve  dolayısıyla  da  dünyaya  bakış  açılarını  İslâmiyet’e  göre 

biçimlendirmeye  başlayan  Türkler,  İslâmiyet’in  samimi  ve  kararlı  savunucuları 

olurlar. İslâmiyet’i yaymak, kural ve esaslarını anlatmakta kendilerini görevli sayan 

birçok Türk  derviş,  Türk  yurtlarına  dağılır.  İslâmiyet’i kabul  etmiş,  ancak  anlamına 

 Prof. Dr., Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Fotoğraf ve Video Bölümü, Ankara. 




 

VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ 

4

 



 

vâkıf  olamamış,  kural  ve  esaslarını  tam  olarak  öğrenememiş  ya  da  henüz 

İslâmiyet’i kabul etmemiş göçebe Türk boylarına anladıkları dil ve alışkın oldukları 

şekillerde  İslâmiyet’i  anlatma  yoluna  girişirler.  “Böylece  eski  halk  edebiyatımız, 



doğmakta  olan  yeni  dinî-tasavvufî  halk  edebiyatına  bir  kaynak  ve  model  vazifesi 

görmüş olur. Hikmetlerin şekil, ölçü ve anlatım yöntemi açısından eski, ruh ve konu 

bakımından  yeni  oluşunun  nedenleri  budur”  (Eraslan  1982:156).  Hikmetlerle 

İslâmiyet’i  anlatmaya  ve  yaymaya  çalışan  sufîlerin  geniş  halk  kesimlerince 

benimsenmesi,  sevilmesi  ve  çevrelerinde  toplanmaları  oldukça  olağandır.  F. 

Köprülü’nün ifadesiyle ilâhîler, şiirler okuyan, Allâh rızâsı için halka birçok iyiliklerde 

bulunan, onlara cennet ve saadet yollarını gösteren dervişleri Türkler, eskiden dinî 

bir  kutsiyet  verdikleri  ozanlara  benzeterek  hararetle  kabul  eder,  dediklerine 

inanırlar.  Bu  suretle  eski  ozanların  yerini  “ata” ve  “bab”  unvanlı  birtakım  dervişler 

alır  (Köprülü  1984:19).  Bunlar,  göçebe  Türkler  arasında,  yani  Sir-derya 

kenarlarında  ve  bozkırlarda  mevsimlere  göre  yer  değiştiren  göçebe  Türk 

toplulukları  arasında,  onlar  için  anlaşılması  güç  İslâmî  kural  ve  esasları  onların 

anlayacağı yalın ve anlaşılır bir şiir dili ile anlatan dervişlerdir. “Ahmed Yesevî’nin, 

bu dervişlerin çok üstünde bir derviş olarak” (Güzel 2004: 176). İslâmiyet’in Türkler 

arasında  benimsenmesi  ve  yayılmasında  gerek  yaşayış  ve  tavırlarıyla  gerekse 

kurduğu tarikat ve söylediği hikmetlerle büyük hizmetleri olmuştur. 

Yaşadıkları geniş coğrafya gereğince Türkler, İran ile sürekli ilişki içerisinde 

olmuşlardır.  İslâmiyet’i  kabul  eden,  ancak  ona  kendi  eski  inançlarını  da  katan  ve 

kaynaştıran  Farslar,  dil  ve  edebiyatlarını  da  İslâmî  bir  şekilde  geliştirirler.  F. 

Köprülü’nün  ifade  ettiği  gibi,  (Köprülü  1984:20)  Farsçaya  yeni  dinle  birçok  Arapça 

sözcük girdiği gibi nazım şekli, vezin, belâgat kuralları da geniş oranda Arapçadan 

alınır.  Eski  İran’ın  hece  ölçüsünden,  eski  nazım  şekillerinden,  edebî 

anlayışlarından  hemen  hiçbir  şey  kalmamış  gibidir;  ancak  çok  eski  bir  edebî 

geleneğe  sahip  İranlılar,  güçlü  Arap  nüfuzuna  rağmen  edebiyatlarında  kendi 

şahsiyetlerini  yansıtırlar;  aruz  ölçülerinden  yalnız  kendi  zevklerine  uygun  olanları 

alırlar.  Rubâ’î  şeklini  icat  eder,  kaside  ve  gazele  yeni  bir  anlayış  getirirler  ve 

bunlardan  da  önemli  olarak  eski  mitolojiyi  canlandırarak  Arap  edebiyatının 

tamamıyla yabancı bulunduğu bir destan devri açarlar. Öyle ki 11. yüzyılda yeni bir 

İran  edebiyatının  oluştuğu  söylenebilir.  Türkler,  İslâmiyet’in  birçok  unsurunu 

doğrudan  Araplardan  almak  yerine  Acemler  aracılığıyla  almışlardır.  İslâm  kültürü, 

Türklere İran kültürünün merkezi olan Horasan yolu ile Mâverâünnehr’den geçerek 

gelmiştir.  Mâverâünnehr’in  birçok  büyük  merkezi  mânen  Türk  olmaktan  çok  İranî 

idi. İslâmiyet’ten de önce tanıştıkları için Türklere yabancı gelmeyen İranlılar, İslâm 

medeniyeti dairesine girmek için yine onlara yol gösterici olurlar ve bu durum, Türk 

edebiyatının  gelişimi  üzerinde  dil,  ölçü  ve  şekil  açısından  yüzyıllarca  etkisini 

gösterir. 

Ahmet  Yesevî  ile  başlatıldığı  kabul  edilen  Tasavvufî  Türk  Edebiyatı;  şekil, 

dil  ve  anlatım  açısından  İslâmiyet  öncesi  Türk  edebiyatının  özelliklerini  gösterir. 

Özellikle  tekke  ve  zaviyelerde  gelişen  bu  edebi  anlayış,  “Türk’ün  inanç  ve 



duygularına,  bediî  zevklerine  tercüman  olmuş,  ahlâkî  değerlerini  kuvvetlendirmiş, 

yeni  ruh  ve  düşünce  genişliği  ile  insanımızın  hayat  ve  kâinata  bakış  tarzını 

değiştirmiş ve onun mânevî hayatını beslemiştir” (Eraslan 1982:153).  

 

 




Yüklə 3,89 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   159




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə