U rga nch davlat u n IV er siteti kimyo kafedrasi Qo‘lyozma huquqida

3.3. Ipak chiqindi tolasidan olingan moddalarning IQ-spektroskopiya
tahlili
Ipak chiqindisidan olingan fibroin tolasi va GF ning IQ-spektrlari olindi( 37-,
38-rasmlar). Ipak fibroinini va GF ning IQ-spektrlariga e ’tibor beradigan bo‘lsak,
yaqqol farqlarini kuzatishimiz mumkin.
Ipak fibroinining IQ-spektrlaridagi 1700-1701 sm-1 sohadag yutilish -CO O H
guruhini, 1514 sm-1 sohadagi yutilish esa, -CO-NH- guruhini, 2932,6 sm-1 yutilish
-C H 2- guruhi mavjudligini anglatadi. 2978,9 sm-1 uchlamchi -CH- guruhiga xos
bo ‘lgan yutilish.
37-rasm.Ipak fibroin tolasining IQ-spektrlari
3500 sm-1 sohadagi yutilish -N H 2 guruh xos bo’lib, 1588,3 sm-1 sohadagi
kuchsiz yutilish aromatik guruhga xos. Chunki fibroinning am orf qismlarida Tyr
aminokislota qoldig‘lari mavjud.
83

---

38-rasm. Ipak fibroin tolasidan olingan GF ning IQ-spektrlari

Ipak chiqindi tolalaridan GF ning IQ-spektrlaridagi 3296 sm-1 sohadagi
yutilish -O H guruhiga xos, 3300 sm-1 va 1623, 690 sm-1 sohalardagi yutilish erkin
-N H 2 guruhlarini hosil bo‘lganini anglatadi. 1230 sm-1 yutilish karboksil guruhdagi
-C-O- bog‘iga xos bo‘lib, 1700 sm-1 dagi yutilish maksimumi -C O O H guruhi
mavjudligini bildiradi. Y a’ni, yutilish maksimumlaridagi intensivliklarni oshgani
yangi -N H 2 va -CO O H guruhlarini hosil bo‘lganini bildiradi.
GF ning IQ-spektrida aromatik yadroga xos bo‘lgan yutilish cho‘qqilari
kuzatilmadi. Demak, ipak fibroin tolasidan GF olish jarayonida gidroliz amorf
qismda borgan. Gidroliz jarayonidan keyin olingan eritma Fe3+ ionlari bilan analiz
qilinganda, eritma binafsha rangga kirdi. Eritma binafsha rangga kirishi Fe3+
ionlari bilan terozin(Tyr) aminokislotasi bilan ta’sirlashganligini bildiradi.
CH2-
CH
I
NH,
COOH +
h o o c c h
-
c h
2<;
Y
o h
—Fe3i - o - <'
у— CH2—CH — COOH
**
'x = /
n h 2
+ H
84

---

39-rasm. GF bilan bog‘langan Cu2+ IQ-spektri

2+
Cu
ionlarini tutgan GF ning IQ-spektrlarida bir qancha o ‘zgarishlar
aniqlandi. 3330,4 sm-1, sohadagi yutilish -CO-NH- ning koordinatsion bog‘lanish
hosil qilganligini bildiradi. 3044,25 sm-1 sohadagi yutilish -N H 2 guruhini
bog‘lanish hosil qilganligini anglatadi. 1658,47 va 1618,74 sm-1 sohadagi yutilish
esa, -C O O -guruhi hosil bo‘lganini bildiradi. 434 sm-1 sohadagi yutilish Cu-N
2+
bog‘iga xos. Yuqoridagi yutilish spektrlari ko‘rsatgichlari Cu
ioni fibroin
molekulasidagi -N H 2, -CO-NH-, -COOH guruhlari bilan koordinatsion bog‘ hosil
qilganligi bildiradi [52].