“Türküstan” kitabxanası Şirvani Ədilli
Yüklə 0,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
112 Tərcüməsi: Oğlum, öyüd al, biliksizliyi dəf elə, Kimin qovudu olsa, ona bəkməz qatar. 72, I c., səh. 432 Tamğa suvu taşra çıkıb tağığ ötər, (4-4-4) Artuçları təgrə önüp tizgin yetər. (4-4-4) Tərcüməsi: Damğa suyu çölə çıxıb dağı ötər, Dövrəsində sıra-sıra ardıc bitər. 72, I.c. səh. 420. Külsə kişi, atma añar örtər külə, (4-4-4) Bakkıl añar ed(h)gülügün ağzın külə. (4-4-4) Tərcüməsi: Yanına bir adam gəlsə, üzünə yanar kül atma, Ağzın gülərək ona yaxşılıqla bax. 72, II.c. səh. 52-53 Təñdə belə körsə məni ördək, atar, (4-4-4) Kalva körüp kaşğalakı suvka batar. (4-4-4) Tərcüməsi: Ördək məni o göldə təmrənsiz ox atan görsə, Qaşqaldaq tez suya cumar 72, I.c. səh. 498. 14-hecalı nümunələr: Ağruk ağır işiñi ad(h)nağuka yüd(h)ürmə, (7-7) Açrup özüñ öşərip ad(h)nağunı tod(h)urma. (7-7) 113 Tərcüməsi: Ağır yükünü başqasına yükləmə, Özünü aclıqdan öşərib başqasını doyurma. 72, III.c. səh. 65 Eştib ata-anañıñ savlarını kadırma, (7-7) Nəñ kut bulup kövəzlik kılnıp yana kudurma. (7-7) Tərcüməsi: Ata-ananın öyüdlərini eşidib rədd etmə, Nemət tapsan, ərköyünlük edib qudurma. 72, I.c. səh. 484. Məlumdur ki, DLT-ə qədər VIII-IX əsrlərə aid uyğur şeir mətnləri (dini məzmunlu “maniçi” poeziya) vardır. XI əsrdə (bəzi fikirlərə görə daha öncəki əsrlərdə) qələmə alınmış, sonradan üzü köçürülmüş Dədə Qorqud das- tanında olan şeirlərin isə formaca hansı dövrün məhsulu olduğunu müəyyən etmək xeyli çətindir. Bu abidənin bu günə gəlib çatmış ən əski əlyazma nümunəsi XVI əsrə aiddir. Məlumdur ki, bu dövrdə artıq heca vəzni mü- kəmməl bir inkişaf səviyyəsinə çatmışdı. Dədə Qorqud dastanının yaranma dövrünün əsasən VII əsr olduğu qəbul edilir. Həmin dastanın məzmununda isə hətta era- mızdan əvvəlki dövrləri əks etdirən motivlər var. Şeir- şünas alim T.Quliyev Dədə Qorqud şeirləri ilə “Divanü Lüğat-it-Türk” əsərindəki şeir nümunələri arasındakı for- ma fərqinin azı 1000-1500 illik inkişaf dövrü ərzində baş verə biləcəyini ehtimal edərək, Dədə Qorqud mətnlərinin forma baxımından da eramızdan əvvəlki əsrlərə aid olduğu qənaətinə gəlir (34, 36). Lakin aşağıda görəcəyik ki, Divani-Lüğat-it Türk əsərinin yarandığı dövrdən cəmi 3 əsr öncəyə aid olan uyğur şeirləri də formaca Dədə Qorqud şeirlərinə oxşardır, hətta Dədə Qorqud şeirləri ilə müqayisədə heca vəznindən daha uzaqdır. Lakin onu da nəzərə almaq lazımdır ki, şeir nümunələrinin forması 114 onun qələmə alındığı dövrün xalq şeir förmasına uyğun olmaya (ondan geri qala) da bilər. Şərqi Türküstandakı Turfan vilayətindən qazıntılar zamanı əldə olunan əlyazmaların arasından tapılmış, Aprınçur Təginin (VIII əsr) qələmindən çıxmış aşağıdakı nümunələr “maniçi” poeziyanın ən əski nümunələri kimi qəbul olunur: I mətn: Bizim tenqrimiz edqüsi redni tiyür Bizim tenqrimiz edqüsi redni tiyür Rednidə yiq menin edqü tenqrim alpım bekrəkim Rednidə yiq menin tenqrim alpım bekrəkim Biləqüsüz yiti vajçır tiyür Biləqüsüz yiti vajçır tiyür Vajçırda ötvi biliqliqim tüzünüm yarukum Vajçırda ötvi biliqliqim bilqəm yanqam Kün tenqri yarukın teq köküzlüqüm bilqəm Kün tenqri yarukın teq köküzlüqüm bilqəm Körtlə tüzün tenqrim külüqüm küzünçüm Körtlə tüzün tenqrim burkanım bulunsuzum. Tərcüməsi: Bizim tanrımızın yaxşılığı cəvahirdir, deyirlər, Bizim tanrımızın yaxşılığı cəvahirdir, deyirlər, Cəvahirdən daha üstün mənim yaxşı tanrım, igidim, qüdrətlim Cəvahirdən daha üstün mənim yaxşı tanrım, igidim, qüdrətlim Bülöv daşından almaz ityi olur, deyirlər, Bülöv daşından almaz ityi olur, deyirlər, Almazdan daha kəskin mənim biliklim, əsillim, işığım, Almazdan daha kəskin mənim biliklim, əsillim, işığım, Gün tanrı işığı tək köküslüm, müdrikim, Gün tanrı işığı tək köküslüm, müdrikim, Gözəl, əsil tanrım, şöhrətlim, hafizim (qoruyucum) Gözəl, əsil tanrım, bütüm (buddam), nadirim (tapılmazım) (77, s. 110-111) 115 II mətn: 1. a... adınçığ amrak Amrak özkiyəm 2. kasınçığımın öyü kadğurar men kadğurdukça kaşı körüləm kavışığsayur men 3. öz amrakımın öyür men öyü evirür men ödü... çün öz amrakımın önüqsəyür men 4. barayın tisər baç amrakım baru yimə umaz mən bağırsakım. 5. kirəyin tisər kiçiqkiyəm kirü yimə umaz mən kin yıpar yadlığım. 6. yaruk tenqrilər yarlıkazun yavaşım birlə 7. küçlüq priştilər küç birzün közi karam birlə külüşüqin oluralım Tərcüməsi: 1. a... Misiliz sevgili... Sevgili canım... 2. İstəklimi düşünüb həsrət çəkirəm Həsrət çəkdikcə, qaşı gözəlim qovuşmaq istəyirəm! Gedim desəm, gözəl sevgilim, Gedə də bilmirəm mərhəmətlim, Girim desəm, kiçikciyim girə də bilmirəm. mişk-ənbər qoxulum Yüklə 0,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|