|
 TüRKÇe dersi TÜm konularSonunda nokta bulunan kısaltmalara getirilen ekler tekrar kesme işaretiyle ayrılmaz
|
| səhifə | 6/9 | | tarix | 18.06.2018 | | ölçüsü | 473,49 Kb. | | #49743 |
|
4. Sonunda nokta bulunan kısaltmalara getirilen ekler tekrar kesme işaretiyle ayrılmaz.
Örnek:
-
Vb.leri, İng.yi, Alm.dan…
4. “DA / DE”NİN YAZILIŞI
1. Bağlaç olan “da / de” her zaman ayrı yazılır.
-
Cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamı bozulmaz.
-
“Ya da” her zaman ayrı yazılır.
Örnek:
-
Çarşıya gitmişken Mehmet Efendi’nin dükkânına da uğradım.
-
Durumu ona da bildirdim.
-
Düğüne kardeşi de gelecekmiş.
2. Bulunma hal eki olan “-da/-de” her zaman bitişik yazılır.
-
Cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamı bozulur.
-
Ünsüz uyumuna uyarak “-ta/-te” biçiminde de yazılabilir.
Örnek:
-
Tezgâhta iri balıklar vardı.
-
Eşyalarını arabada unutmuş.
-
Yurtta sulh, cihanda sulh.
5. “Kİ”NİN YAZILIŞI
1. Bağlaç olan “ki” her zaman ayrı yazılır.
-
Cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamı bozulmaz.
-
“Sanki, Oysaki, Mademki, Belki, Halbuki, Çünkü, Meğerki" kalıplaşmış olarak bitişik yazılır.
Örnek:
-
Sıkı giyin ki bu soğukta üşütme.
-
Kapıyı kapat ki içeriye toz girmesin.
-
Erken çıkalım ki yemeğe yetişelim.
2. Zamir olan “ki” her zaman bitişik yazılır.
-
Cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamı bozulur.
Örnek:
-
Kalemtıraşım kaybolunca seninkini aldım.
-
Komşumuzun arabası yeni, bizimki ise eski.
6. BİRLEŞİK SÖZCÜKLERİN YAZILIŞI
1. BİTİŞİK YAZILAN BİRLEŞİK SÖZCÜKLER
-
Birleşme sırasında ses düşmesi, ses türemesi veya ses değişmesine uğrayan birleşik sözcükler bitişik yazılır.
Örnek:
-
Hapis + etmek > Hapsetmek * His + etmek > Hissetmek
-
Kayıt + olmak > Kaydolmak * Af + etmek > Affetmek
-
Kayın + ana > Kaynana * Ret + etmek > Reddetmek
-
Ne + için > Niçin * Emir + etmek > Emretmek
-
Pazar + ertesi > Pazartesi * Darp + etmek > Darbetmek
-
Sözcüklerden ikisi de veya sadece ikincisi anlam kaybına uğrarsa bitişik yazılır.
Örnek:
-
Kuşburnu, aslanağzı; karafatma, yalıçapkını; kedigözü, kargaburnu; balıksırtı; kedidili, hanımgöbeği, alinazik; Samanyolu, Büyükayı, Kervankıran…
Örnek:
-
Ayakaltı, bilinçaltı, gözaltı, akşamüstü, gerçeküstü, olağanüstü, suçüstü, yüzüstü…
2. AYRI YAZILAN BİRLEŞİK SÖZCÜKLER
-
Ses olayı olmayan birleşik sözcükler ayrı yazılır.
Örnek:
-
Arz etmek, göç etmek, kabul etmek, terk etmek, yok olmak…
-
Sözcüklerden ikisi de veya sadece ikincisi anlam kaybına uğramamışsa ayrı yazılır.
Örnek:
-
Köpek balığı, yılan balığı, ardıç kuşu, hamam böceği, dağ keçisi; çörek otu, kuru fasulye, kuru soğan; lüle taşı, çakmak taşı, el sabunu; dil bilgisi…
-
Somut olarak yer bildiren alt, üst, üzeri gibi sözcüklerle kurulan birleşik sözcükler ayrı yazılır.
Örnek:
-
Deri altı, yer altı, böbrek üstü bezi, tepe üstü…
-
Hafta içi, hafta sonu, alt yazı, art niyet, arka plan, yurt içi, yurt dışı ayrı yazılır.
7. YAZIMI SIKÇA KARIŞTIRILAN SÖZCÜKLER
YANLIŞ
|
DOĞRU
|
|
YANLIŞ
|
DOĞRU
|
Herşey
|
Her şey
|
|
Tenbel
|
Tembel
|
Birşey
|
Bir şey
|
|
Çenber
|
Çember
|
Hiçbirşey
|
Hiçbir şey
|
|
Herbiri
|
Her biri
|
Pekçok
|
Pek çok
|
|
Gaste
|
Gazete
|
Bir çok
|
Birçok
|
|
Bir az
|
Biraz
|
Bir kaç
|
Birkaç
|
|
Meyva
|
Meyve
|
Herhangibir
|
Herhangi bir
|
|
Bu gün
|
Bugün
|
Herkez
|
Herkes
|
|
Hiçkimse
|
Hiç kimse
|
Yalnış
|
Yanlış
|
|
Döküman
|
Doküman
|
Yanlız
|
Yalnız
|
|
Istırap
|
Izdırap
|
Yada
|
Ya da
|
|
Entellektüel
|
Entelektüel
|
Ve ya
|
Veya
|
|
Mesayi
|
Mesai
|
Hoşgeldin
|
Hoş geldin
|
|
Şarz
|
Şarj
|
Direk
|
Direkt (Doğrudan)
|
|
Eksoz
|
Egzoz
|
Traş
|
Tıraş
|
|
Poaça
|
Poğaça
|
Süpriz
|
Sürpriz
|
|
Karnıbahar
|
Karnabahar
|
Fiat
|
Fiyat
|
|
Sandaviç
|
Sandviç
|
Espiri
|
Espri
|
|
Dinazor
|
Dinozor
|
Kirbit
|
Kibrit
|
|
Aporlö
|
Hoparlör
|
Şohben
|
Şofben
|
|
Vejerteryan
|
Vejetaryen
|
Nalet
|
Lanet
|
|
Mütevazi
|
Mütevazı
|
Sarmısak
|
Sarımsak
|
|
|
|
Maydonoz
|
Maydanoz
|
|
|
|
Ardarda
|
Art arda
|
|
|
|
Orta okul
|
Ortaokul
|
|
|
|
Kiprik
|
Kirpik
|
|
|
|
Klavuz
|
Kılavuz
|
|
|
|
Orjinal
|
Orijinal
|
|
|
|
Antreman
|
Antrenman
|
|
|
|
Ahçı
|
Aşçı
|
|
|
|
Baya
|
Bayağı
|
|
|
|
Hapşurmak
|
Hapşırmak
|
|
|
|
Heralde
|
Herhalde
|
|
|
|
Labaratuvar
|
Laboratuvar
|
|
|
|
Stajer
|
Stajyer
|
|
|
|
Sarmısak
|
Sarımsak
|
|
|
|
Sovan
|
Soğan
|
|
|
|
Bağzen
|
Bazen
|
|
|
|
Ayle
|
Aile
|
|
|
|
Hopörlör
|
Hoparlör
|
|
|
|
Şöför
|
Şoför
|
|
|
|
Mütahit
|
Müteahhit
|
|
|
|
Ünvan
|
Unvan
|
|
|
|
Erezyon
|
Erozyon
|
|
|
|
Eşortman
|
Eşofman
|
|
|
|
Eşki
|
Ekşi
|
|
|
|
NOKTALAMA İŞARETLERİ
A) NOKTA
-
Tamamlanmış cümlelerin sonuna konulur.
Örnek:
-
Türk Dil Kurumu, 1932’de kurulmuştur.
-
Yaz yağmurları az da olsa serinletmişti.
-
Bazı kısaltmaların sonuna konulur.
Örnek:
-
Prof. Dr. Ahmet Çelik ameliyata girdi.
-
Cad. İng. Vb.
-
Sayılardan sonra sıra bildirmek için konulur.
Örnek:
-
3. Kat, 15. Oda, II. Mehmet, XIV. Yüzyıl…
-
Bir yazının maddelerini gösteren harf veya rakamlardan sonra konulur.
Örnek:
-
Sıfatlar ikiye ayrılır:
-
1. Niteleme sıfatları
-
2. Belirtme sıfatları
-
Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı ayırmak için konulur.
Örnek:
-
Saat ve dakikayı gösteren sayıları ayırmak için konulur.
Örnek:
-
Dört ve dörtten çok basamaklı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılıp aralarına nokta konulur.
Örnek:
-
Kitap, dergi vb. künyelerinin sonuna konulur.
Örnek:
-
Agâh Sırrı Levend, Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri, TDK Yayınları, Ankara, 1960.
-
Genel ağ adreslerinde kullanılır.
Örnek:
-
Matematikte çarpma işareti yerine kullanılır.
Örnek:
B) VİRGÜL
-
Birbiri ardına sıralanan eş görevli sözcük ve sözcük gruplarının arasına konulur.
Örnek:
-
İki katlı, mavi boyalı, bahçeli bir evleri vardı.
-
Fırtınadan, soğuktan ve kardan korunmak lazımdı.
-
Sıralı cümleleri (Birden çok yüklemli cümle) ayırmak için konulur.
Örnek:
-
Bahar geldi, bütün ağaçlar çiçek açtı.
-
Boyalarla oynamış, boyaları yüzüne gözüne bulaştırmıştı.
-
Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş özneyi belirtmek için konulur.
Örnek:
-
Babam, bunca işinin arasında bir de kardeşime laf yetiştiriyordu.
-
Ara sözleri ve ara cümleleri ayırmak için hem başına hem de sonuna konulur.
Örnek:
-
Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan sözcüklerin arasına konulur.
Örnek:
-
Akşam, yine akşam, yine akşam / göllerde bu dem bir kamış olsam.
-
Siyah, siyah, simsiyah saçları vardı.
-
Tırnak içine alınmayan alıntı cümlelerin sonuna konulur.
Örnek:
-
Adana’ya yarın gideceğim, dedi.
-
Bu akşam Datça’ya gidiyor musunuz, diye sordu.
-
Edebi eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konulur.
Örnek:
-
Bahçe kapısını açtı. Sermet Bey’e,
- Bu anahtar köşkü de açar, dedi.
-
Kendisinden sonraki cümleye bağlı olarak kabul etme, reddetme, teşvik bildiren “evet, hayır, yok, peki, tamam, olur, haydi, elbette” gibi sözcüklerden sonra konulur.
Örnek:
-
Evet, ikimiz de geliyoruz sinemaya.
-
Peki, bu yıl tarlaya çavdar ekelim.
-
Yok, eczanemizde sıcak su torbası satmıyoruz.
-
Elbette, resmi belgeleri adresinize teslim ederiz.
-
Bir sözcüğün kendisinden sonra gelen sözcüklerle anlam bağlantısı olmadığını göstermek ve anlam karışıklığını önlemek için konulur.
Örnek:
-
Bu gece, eğlenceleri içlerine sinmedi.
-
Savcı, Ahmet’e olay sırasında nerede olduğunu sordu.
-
Ayşe, teyzesini telefonla aradı.
-
Genç, adama yer verdi.
-
Hitap sözlerinden sonra konulur.
Örnek:
-
Sayın Başkan, * Sevgili Kardeşim, * Değerli Arkadaşım,
-
Kitap, dergi vb. künyelerinde kullanılır.
Örnek:
-
ERGİN, Muharrem, Dede Korkut Kitabı, Ankara, 1958.
Not: Bağlaçlardan, tekrarlı bağlaçlardan, şart ekinden, zarf fiil eki almış sözcükten sonra ve ikilemelerin arasına virgül konulmaz.
Örnek:
-
Ya bu deveyi gütmeli ya bu diyardan gitmeli.
-
İçeri girip ilk masada oturan adama adresi sordu.
-
Arabanızla gelirseniz park sıkıntısı yaşayabilirsiniz.
C) NOKTALI VİRGÜL
-
Virgüllerle ayrılmış tür ve takımları birbirinden ayırmak için konulur.
Örnek:
-
Erkek çocuklara Doğan, Tuğrul, Aslan; kız çocuklara İnci, Çiçek, Gönül adları verilir.
-
A grubunda Japonya, Çin, Kazakistan; B grubunda Nijerya, Gana, Kamerun var.
-
Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri (birden çok yüklemli cümle) birbirinden ayırmak için konulur.
Örnek:
-
Sevinçten, heyecandan içim içime sığmıyor; bağırmak, kahkahalar atmak istiyorum.
-
Öfke gelir, göz kararır; öfke gider, yüz kızarır.
-
İkiden fazla eş değer ögeler arasında virgül bulunan cümlelerde özneden sonra konulur.
Örnek:
-
Futbol; basketbol, voleybol ve atletizmden daha çok sevilmektedir.
Not: Bağlaçlardan önce veya sonra noktalı virgül konulmaz.
Örnek:
-
Konuşuyorum çünkü gerçekleri siz de bilmelisiniz.
D) İKİ NOKTA
1. Kendisiyle ilgili örnek verilecek cümlenin sonuna konulur.
Örnek:
-
Matematikte kullandığımız terimleri sıralayalım: kare, dikdörtgen, açı, karekök…
2. Kendisiyle ilgili açıklama verilecek cümlenin sonuna konulur.
Örnek:
-
Sınavı kazanmak için yapacağın en önemli şey şudur: Yeni öğrendiğin konuyu evde tekrar edeceksin.
Not: Örnek verilecek cümlelerde iki noktadan sonra örnekler küçük harfle devam ederken açıklama verilecek cümlelerde iki noktadan sonra açıklama cümlesi büyük harfle başlar.
3. Karşılıklı konuşmalarda konuşan kişiyi belirten sözlerden sonra konulur.
Örnek:
-
Hacivat: Hoş geldin Karagöz’üm!
Karagöz: Hoş bulduk kel kafalı kara üzüm!
4. Genel ağ adreslerinde kullanılır.
Örnek:
5. Matematikte bölme işareti olarak kullanılır.
Örnek:
E) ÜÇ NOKTA
1. Anlatım olarak tamamlanmamış cümlelerin sonuna konulur.
Örnek:
-
Masanın üzerinde renk renk kalemler…
2. Alıntılarda başta, ortada veya sonda alınmayan bölümleri göstermek için konulur.
Örnek:
-
… derken şehrin öte başından boğuk boğuk sesler gelmeye başladı…
Dostları ilə paylaş: |
|
|
