''tiqxmmi'' milliy tadqiqot universitetining qarshi irrigatsiya va agrotexnologiyalar instituti sirtqi taʼlim iqtisodiyot yoʻnalishi qishloq xoʻjaligi iqtisodiyoti fanidan kurs ishi mavzu: Agrosanoat integratsiyasi va uning samaradorligi

1.2. O’zbekistondagi islohotlardan keyin agrosanoat integratsiyasi
Uzoq muddatli istiqbolda agrosanoat majmuini rivojlantirishning maqsadi jahon andozalariga mos keladigan va mamlakatning oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlaydigan samarali raqobatbardosh, barqaror va ekologik toza agrosanoat ishlab chiqarishini shakllantirishdan iborat.
Shuning uchun birinchi bosqichda (2010 yilgacha) agrosanoatning birlamchi vazifasi ishlab chiqarishning iqtisodiy samaradorligini oshirish va iqtisodiy o'sish sur'atlariga erishishdan iborat.
Buni amalga oshirish uchun sizga kerak:
1) ustuvor yo'nalishlar bo'yicha ilmiy tadqiqotlarni rivojlantirishga har tomonlama ko'maklashish va ulardan ishlab chiqarishda foydalanish bo'yicha ishlarni sezilarli darajada kuchaytirish;
2) agrosanoat majmuasining birinchi navbatda tabiiy-iqlim omillaridan (sut va go‘sht chorvachiligi, zig‘irchilik, kartoshkachilik va boshqalar) foydalanishga asoslangan raqobatbardosh ustunliklarini rivojlantirish;
3) agrosanoatning moddiy-texnik bazasini mustahkamlash, uni texnik jihatdan modernizatsiya qilish va shu asosda zamonaviy yuqori samarali, resurslarni tejaydigan texnologiyalarga o‘tish;
4) ishlab chiqarish salohiyati va resurslaridan samarali foydalanish;
5) resurslar va mablag'larni ustuvor sohalarda, yuqori rentabelli ishlab chiqarish turlariga jamlash;
6) ekinlar hosildorligi va chorvachilik mahsuldorligini sezilarli darajada oshirish;
7) narx siyosatini takomillashtirish;
8) jamoa korxonalari ham, alohida sektor ham samarali faoliyat yuritishi uchun sharoit yaratish;
9) agrosanoatni davlat byudjeti mablag‘lari hisobidan qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha maqsadli dasturlarni amalga oshirish;
10) mahsulot eksportini rag'batlantirish.
Kelajakda agrosanoat munosabatlarini rivojlantirish kichik xususiy dehqonchilik bilan birgalikda yirik va o‘rta tovar ishlab chiqarishga yo‘naltiriladi. Tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanishni istamaydigan mulkdorlarning yer ulushlarini ijaraga berish orqali yer maydonlarini kengaytirish hisobiga fermer xo‘jaliklarining umumiy yerdan foydalanishdagi ulushi ortadi.
Agrosanoat mahsulotlarini ishlab chiqarish, qayta ishlash va sotish korxonalari negizida kooperatsiyani rivojlantirish, ixtisoslashtirilgan va ko‘p tarmoqli agrosanoat tuzilmalarini yaratish agrosanoat majmuasida institutsional islohotlarning ustuvor yo‘nalishi bo‘lishi kerak. Ular, shuningdek, ayrim hollarda uyushmalarning o'zlari tomonidan yaratiladigan moliyaviy tuzilmalarni ham o'z ichiga olishi mumkin. Kooperativ tashkilotlar agrosanoat kompleksi tashkiliy tuzilmasining o‘zagiga aylanadi. Kooperatsiya asosan fermer xo‘jaliklarini qamrab oladi.
Kooperatsiya va integratsiya asosida tovar ishlab chiqaruvchilarning mavjud tarqoqligini bartaraf etish, ularning iqtisodiy manfaatlarini birlashtirish rejalashtirilgan. Agrosanoat tuzilmalarining asosiy turlari agrar-sanoat guruhlari, xoldinglar, birlashmalar bo'ladi.
Integratsiyaning rivojlanishi yakuniy mahsulot ishlab chiqarishga moddiy, mehnat va moliyaviy resurslarni jamlash, hammuassislarning resurs salohiyatidan foydalanish samaradorligini oshirish, ishlab chiqarish tannarxini kamaytirish va mahsulotlarning raqobatbardoshligini oshirishga yordam beradi.
Barcha toifadagi fermer xo‘jaliklari uchun xizmat ko‘rsatish kooperativlari tarmog‘ini yaratish muhim strategik yo‘nalish bo‘lishi kerak. Savdo, sotib olish va sotish bo'yicha hamkorlik keng rivojlantiriladi.
Ikkinchi davrda (2011-2020-yillar) agrosanoat majmuasini barqaror rivojlantirishga erishish, asosiy turdagi mahsulotlarni oqilona iste’mol qilish darajasini ta’minlash va zarur eksport salohiyatini yaratish rejalashtirilgan. Agrosanoat ishlab chiqaruvchilarining sa’y-harakatlari texnologiyaga qat’iy rioya qilishga qaratiladi, bu esa jahon andozalariga mos keladigan yuqori darajadagi ishlab chiqarish va mahsulot sifatini ta’minlaydi hamda atrof-muhitga texnogen yukni kamaytiradi.
Erishilgan ijobiy o‘zgarishlarga qaramay, qayta ishlash sanoatini rivojlantirishda bir qator hal etilmagan muammolar mavjud: