Tema: Infuzoriyalar tipi o`zgeshelikleri ha`m a`hmiyeti Biologiya oqitiw metodikasi ta’lim bagdari 2 a kurs talabasi



Yüklə 445 b.
tarix23.01.2018
ölçüsü445 b.
#21856
növüReferat


O`zbekstan Respublikası xalıq bilimlendiriw ministrligi A`jiniyaz atındag`ı No`kis ma`mleketlik pedagogikalıq institutı Zoologiya kafedrası

  • Tema: Infuzoriyalar tipi o`zgeshelikleri ha`m a`hmiyeti

  • Biologiya oqitiw metodikasi ta’lim bagdari 2 a kurs talabasi

  • A.Bazarbaevanin’ Omirtqasizlar zoologiyasi pa’ninen

  • REFERAT

  • Ilimiy basshi: b.i.k. Medetov M

  • No’kis-2013


INFUZORIYALAR TIPI

  • INFUZORIYALAR TIPI

  • Infuzoriyalar tipine 4000 nan aslam tur kiredi.

  • Olar tenizde, dushshı suularda, ızg’ar topırakta jasawg’a iykemlesiwi menen birge, geyparaları omırqkasız h’a’m omırtqalı organizmlerde de parazitlik etedi.

  • Infuzoriyalardın denesinde ko’p sandag’ı tur’lishe jaylasqan kirpiksheler ornalasadı.

  • Bul a’piwayılar ushın denede sapa jag’ınan h’a’r tu’rli bolg’an kishkene generativ yadronın’ yamasa mikronukleustin h’a’m u’lken vegetativ yadronın yamasa makronukleustin bolıwı ta’n.



Infuzoriyalardın’ ko’pshiliginde kirpiksheler o’mir boyına saqlanadı da olar kirpikliler-tsiliata (Ciliata) klasına birigedi.

  • Infuzoriyalardın’ ko’pshiliginde kirpiksheler o’mir boyına saqlanadı da olar kirpikliler-tsiliata (Ciliata) klasına birigedi.

  • Geypara infuzoriyalarda kirpikler tirishilik tsiklinin belgili bir da’wirinde payda bolıp, son’ joq boladı.

  • Bunday infuzoriyalar sorıwshı infuzoriyalar-suktoriya (Suctoria) klasına toplanadı.

  • Solay etip, infuzoriyalar tipi kirpikli infuzoriyalar (Ciliata) h’a’m sorıwshı infuzoriyalar (Suctoria) bolıp eki klassqa bo’linedi.



Kirpikli infuzoriyalar (Ciliata) klası

  • Kirpikli infuzoriyalar (Ciliata) klası

  • Bul klassqa kirgen bir kletkalı organizmlerdin’ dene du’zilisi h’a’m tirishiligi menen jaqsı tanısıw ushın klasstın’ ua’kili retinde tufelka infuzoriyasının yamasa parametsium kaudatumnın (Paramecium caudatum) dene duzilisine tolıg’ırak toktap otemiz.

  • Dene du’zilisi h’a’m fiziologiyası.

  • Tufelka infuzoriyası – parametsium (Paramecium) tuwısına kiredi.

  • Ol dushshı, bo’linip qalg’an suwlarda, xa’wiz suwlarında ko’p ushırasadı.

  • Tufelkanı laboratoriyada kishkene akvariumda qoldan o’siriwgede boladı.



1-suwret: Tufelka infuzoriyası yamasa parametsium kaudatumnın’ (Paramecium caudatum) dene du’zilisi

  • 1-suwret: Tufelka infuzoriyası yamasa parametsium kaudatumnın’ (Paramecium caudatum) dene du’zilisi



Tufelkanın’ u’lkenligi 0,1-0,3 mm. Denesi basqa a’piwayılarg’a qarag’anda quramalılaw duziliske iye.

  • Tufelkanın’ u’lkenligi 0,1-0,3 mm. Denesi basqa a’piwayılarg’a qarag’anda quramalılaw duziliske iye.

  • Tsitoplazması eki qatlamnan quraladı:

  • 1. Ektoplazma - sırtqı qatlam yamasa og’an «korteks» delinedi

  • 2. Endoplazma.

  • Ektoplazma deneni jawıp turatug’ın’ pellikula qatlamın payda etedi.

  • Pellikula 4 qabat membranadan quralıp, onın sırtqı beti ta’rtipli tu’rde jaylasqan 6 mu’yeshli zatlar menen jabılg’an.



Tufelkanın’ denesi sırttan ko’p sandag’ı 10-15 mın’ kirpiksheler menen jabılg’an.

  • Tufelkanın’ denesi sırttan ko’p sandag’ı 10-15 mın’ kirpiksheler menen jabılg’an.

  • Kirpikshelerdin’ ishki du’zilisi qamshılılardag’ı qamshının’ du’zilisine usas.

  • Tufelka ju’zgende barlıq kirpiksheler bir bag’darg’a

  • qaray iyilip, kirpikshelerdin’ tolqın sıyaqlı qozg’alısı payda boladı.

  • Tufelka tez h’a’reket etip, sekundına 2,0-2,5 mm aralıqtı ju’zip o’tedi. Bul aralıq onın’ denesinin’ uzınlıg’ınan

  • 10-15 ma’rte ko’p.



Ko’pshilik infuzoriyalar sıyaqlı tufelkanın’ ektoplazmasındag’ı kirpikshelerdin’ arasında kishkene tayaqsha formasındag’ı zatlar- trixotsistalar jaylasadı.

  • Ko’pshilik infuzoriyalar sıyaqlı tufelkanın’ ektoplazmasındag’ı kirpikshelerdin’ arasında kishkene tayaqsha formasındag’ı zatlar- trixotsistalar jaylasadı.

  • Trixotsistalar qorg’anıw jumısın atqaradı.

  • Tufelkag’a ximiyalıq h’a’m mexanikalıq ta’sir bolg’anda, mayda haywanlar topılıs jasag’anda yamasa awqat zatların uslag’anda infuzoriyanın’ trixotsistaları sırtqa atılıp shıg’adı h’a’m uzın jipke aylanadı.

  • Son’ ol jipler topılıs jasag’an haywannın’ yamasa awqat zatının’ denesine kirip, za’h’a’ri menen kushli ta’sir etedi.

  • Atılıp joq bolg’an trixotsistalardın’ ornına ektoplazmadan jana trixotsistalar payda boladı.



Tufelkanın’ denesinin’ ortalaw jerinde shuqır jeri bolıp, og’an awız aldı boslıg’ı yamasa «peristom» delinedi.

  • Tufelkanın’ denesinin’ ortalaw jerinde shuqır jeri bolıp, og’an awız aldı boslıg’ı yamasa «peristom» delinedi.

  • Peristomnın tu’binde awız tesigi ornalasadı.

  • Awız tesigine tsitostom -kletka awzı delinedi.

  • Awız aldı boslıg’ın u’sh qabat kirpikler qatlamı yamasa membranellalar orap turadı.

  • Kirpiksheler mudamı kozg’alısta bolıp, awızg’a awqat zatlarının’ tu’siwin tezletedi.

  • Tufelka toqtawsız awqatlanıp, tek g’ana ko’beyiw da’uirinde awqatlanıwı waqıtsha toqtaydı.



Parametsium (Paramecium) tuwısına kiretug’ın basqa infuzoriyalarda konyugatsiyadan basqa avtogamiya protsessi de boladı.

  • Parametsium (Paramecium) tuwısına kiretug’ın basqa infuzoriyalarda konyugatsiyadan basqa avtogamiya protsessi de boladı.

  • Avtogamiya waqtında eki tufelka bir-biri menen waqıtsha birikpeydi de, yadro apparatının’ o’zgeriwi, sinkarionnın’ payda bolıwı bir infuzoriyanın ozinde boladı.

  • Solay etip, avtogamiya jana payda bolg’an yadrolardın’ qaytadan qosılıwı yamasa o’z-o’zinen tuqımlanıw protsessi boladı.



Infuzoriyalardın’ ekologiyası

  • Infuzoriyalardın’ ekologiyası

  • Infuzoriyalardın’ ayırım ua’killeri dushshı suwlarda, tenizlerde, planktonda h’a’m bentosta erkin tu’rde jasaydı.

  • Tintinnidlar (Tintinnidea) semeystvosında 100 ge jaqın tur bar. Olardın denesi kishkene bolıp, organikalıq zattan quralg’an moldir u’yshede, suwdın’ u’stinde jasaydı.

  • Dushshı suwdın h’a’m tenizdin’ tu’binde, jag’ag’a jaqın shege, ılayda da ko’p sandag’ı 250-300 infuzoriya tu’rleri jasaydı. Bunday infuzoriyalarg’a psammofil infuzoriyalar delinedi.



Infuzoriyalar awqkatlanıw usılına qaray da h’a’r tu’rli boladı.

  • Infuzoriyalar awqkatlanıw usılına qaray da h’a’r tu’rli boladı.

  • Ko’pshiligi bakteriyalar, bir kletkalı vodorosller menen awqatlanadı.

  • Geypara infuzoriyalar jırtqısh bolıp, o’zinen u’lken haywanlardı da awqat ushın paydalanadı.

  • Mısalı didiniya (Didinium) o’zinen u’lken tufelka menen awqatlanadı.

  • Erkin jasaytug’ın infuzoriyalardın’ o’zleri de omırtqasız h’a’m omırtqalı organizmler ushın awqat zatı boladı.

  • A’sirese infuzoriyalar uwıldırıqtan jana shıqqan kishkene balıqlardın’ tiykarg’ı awqat zatı boladı.



Parazit infuzoriyalar

  • Parazit infuzoriyalar

  • Bul infuzoriyalarg’a 120 dan aslam tu’r kiredi.

  • Olardın’ ko’pshiligi entodinomorfalar (Endodinomorpha) otryadına kirip, qara mallardın’ asqazanında simbiont xalında jasaydı.

  • Ten kirpikli infuzoriyalardan extioftirius (Ichthyophtirius) h’a’m trixodinalar (Trichodina) balıqlardın terisinde, sag’ag’ında parazitlik etip, kop zıyan beredi.

  • Valantidiy (Balantidium coli) adamnın’ juwan isheginde parazitlik etip, ishten qan ketiw keselligin payda etedi.



PAYDALANILG`AN A`DEBİYaTLAR:

  • PAYDALANILG`AN A`DEBİYaTLAR:

  • 1. Догель В.А. Зоология беспозвоночных. М. «Высшая школа» 1981.

  • 2. Dubovskiy G.K., Ummamatov A.M. Zoologiyadan wquv qullanma. T.1991.

  • 3. Mavlanov O., Xurramov Sh., Narbaev Z. Umirtqasizlar zoologiyasi. T.2002.

  • 4. Mavlanov O., Xurramov Sh. Umirtkasizlar zoologiyasi. T.1998.

  • 5. Norbaev Z.N. Umirtkasiz xayvonlar zoologiyasidan amaliy mashg`ulotlar. T.1991.

  • 6. Allamuratov B.A., Allamuratova G.B. Omırtqasızlar zoologiyası. N.2005.

  • 7. Allamuratov B.A., Allamuratova G.B. Omırtqasızlar zoologiyasınan

  • laboratoriyalıq jumıslar. N.2001.



Yüklə 445 b.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə