TariX-İ qezelbaşAN
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- TARİX-İ QEZELBAŞAN
- Redaktoru V. Qardaşlı
- Bismillah ər-rəhman ər-rəhim!
|
TARİX-İ QEZELBAŞAN
vivo TARİX-İ QEZELBAŞAN
4
« Tarix-i Qezelbaşan »
vivo TARİX-İ QEZELBAŞAN
5
Q 16 (93) Redaktoru V. Qardaşlı
Tərcümə və şərhlər M.Ə. Məhəmmədinindir. XVII əsrin əvvəllərində naməlum müəllif tərəfindən yazılmış bu əsər XV – XVI əsrlərdə – Qaraqoyunlular, Ağqoyunlular və Səfəvilər dövründə Azərbay- canda və qonşu ölkələrdə baş verən tarixi hadisələri əks etdirir.
Müəllif müxtəlif qızılbaş tayfaları və bu tayfalardan çıxmış görkəmli Şəxslər barədə məlumat verir ki, bu da qızılbaş hərəkatında hansı tayfaların iştirak etdiyini və bu iştirakın mühümlük dərəcəsini müəyyənləşdirməyə imkan yaradır. Bu baxımdan «Qızılbaşlar tarixi» tamamilə orijinal bir mənbədir. Əsər indiyə qədər Azərbaycan tarixşünaslığında tədqiqata cəlb olunmamışdır.
Tərcümə, əsərin Tehranda saxlanan yeganə əlyazması nüsxəsinin 1982-ci il nəşrindən edilmişdir.
Tərcümə zamanı əsərin cüzi bir hissəsi ixtisar edilmişdir. Şərhlərin yazılmasında bir sıra tarixi mənbələrdən («Tarix-i aləmara-yi Əmini», «Əhsən ət təvarix», «Şərəfnamə» və s), elmi və məlumat xarakterli ədə- biyyatdan, o cümlədən Azərbaycan tarixçiləri Z.M. Bünyadovun, O.Ə. Əfəndiye- vin, Ş. F. Fərzəliyevin tədqiqatlarından istifadə olunmuşdur.
Q 16(93)
– Bakı, «Azərbaycan» nəşriyyatı. 1993 – 48 s. Q 48004000000-016(93) Q 16 (93) Azərb M 670(07)—93
© «Azərbaycan» nəşriyyatı. 1993. © Vivo-book.com 2015. vivo TARİX-İ QEZELBAŞAN
6 Bismillah ər-rəhman ər-rəhim!
Pak can cövhərini su və torpaqla birləşdirib onların izdivacından zamanın möcüzəsi və dövranın nadir (varlığı) olan yüksək məqamlı insanın üzünə mövcudluq qapılarını açmış Allah hədsiz və müqayisəsiz pərəstiş və təşəkkürə, əbədi dua və tərifə layiqdir. Şer: Bütün gələnlərdən əvvəl mövcud olan, Bütün varlıqlardan çox qalan!
Və Allah tərəfindən verilmiş parlaq tacın sahibi, Allahı dərk etmiş və Allaha doğru süluk etmiş, Allahın elçisi Əbülqasim Məhəmmədə səmimi dualar, ən qiymətli salavat və ən yaxşı salamlar olsun! Nəzm: Yaradanın xüsusi elçisi, Möhkəm dəlilin 1 yetiricisi! O, dar dəvət (yoluna) genişlik (bəxş edib). Daşlar onun möcüzəsinə Şəhadət verir 2 !
Və övliyaların başçısı, Həzrəti-Mustafanın qəyyumu, Allahın qalib gəlmiş Şiri, möminlərin əmiri, dindarların imamı Əli ibn Əbutalibin işıqlanmış qəbri və ətirlənmiş məzarı hədsiz-hüdudsuz və saysız-hesabsız nurla dolsun! Şer:
3 Bir anda onu qoparıb bu firuzə rəngli gümbəzə atardı! Kövsərin saqisi behiştə saqilik etməsə, Peyğəmbərlərin ağzı Kövsər suyundan islanmayacaq! 4
Və onların nəslinə və övladlarına salam olsun!
Amma sonra. Bu kitab parlaq Şahlıq tacı ilə fəxr edən və Şanlı Səfəvi xanədanına xidmət edib İran vilayətlərində yüksək xanlıq və sultanlıq mənsəbinə layiq görülmüş qızılbaş tayfaları haqqındadır. Və bu kitab iki hissəyə bölünür.
vivo TARİX-İ QEZELBAŞAN
7 BİRİNCİ HİSSƏ SAĞ TƏRƏFDƏ (CİNAHDA) OLAN TAYFALAR HAQQINDA Şamlu tayfası
Onlar Hələb, Ədirnə, Tərsus 5
və digər Şam Şəhərləri ətrafında yaşayırlar və Şanlı Səfəvi xanədanının müridlərindəndir və Süleyman məkanlı va İskəndər məqamlı xaqan, yüksək hökmdarlıq keyfiyyətləri ilə seçilmiş Əbülfəth Şah İsmayılın 6
– Allah onun qəbrini nurla doldursun! – zamanında bütün oymaqlardan böyük idilər.
Onların böyük əmirlərindən 7
(biri) Hüseyn bəy Lələdir. O, Lahicanda I Şah İsmayılın xidmətində idi; o həzrətin zühurundan sonra əmir əl-üməra 8
oldu və Cihan çayı sahilində Saru Qaplan tərəfindən məğlub edildiyi üçün gözdən düşdü 9 .
(pənah)» ifadəsi onun tarixini göstərir, Herat hakimi oldu 10 . Əmir Nəcm-i Saninin məğlubiy-yətindən sonra 11
aləmin pənahı olan dərgaha (saraya) gəldi və Çaldıran döyüşündə 12
Abdin bəy Sarutərcanda 13
İsmayılın hüzuruna gəldi və o həzrətin diqqətini cəlb etdi, bütün əmirlərdən seçildi və Əmir xandan sonra Herat hakimi oldu və 931-ci ildə (29.X. 1524 – 17.X-1525) dünyadan köçdü və fərmana görə qardaşı Herat hakimi təyin edildi.
Durmuş xan Çaldıran döyüşündən sonra çalışırdı ki, Şah İsmayılı camaat- la əylənməyə vadar etsin. O cümlədən, bir dəstə adamın başına iri taqiyə 14
qoyur- dular ki, onlara «tacı böyük» 15
bağlayırdılar, (sonra) itə, pişiyə, canavara gənəgərçək yedirib bacadan otağa atırdılar. Bəzən onlardan birini vəhşi öküzə bağlayıb buraxırdılar və bir neçə gündən sonra pusqu qurub öküzü tutaraq o şəxsi öküzün belindən azad edirdilər.
Və onların böyük əmirlərindən biri Durmuş xanın qardaşı Hüseyn xandır. O, Şah Təhmasibin bacısı oğlu idi və Çuhə Sultan Təkəlunun ölümündən sonra əmir əl-üməra oldu və 941-ci ildə (13.VII. 1534 – 1.VII. 1535) o, həzrətin (Təhmasibin) əmri ilə öldürüldü 16 . Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|