Tarimda dolu zarari ve korunma yollari



Yüklə 30 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix20.10.2017
ölçüsü30 Kb.
#6103


TARIMDA DOLU ZARARI VE KORUNMA YOLLARI 

 

Yüksel NADAROĞLU Zir. Yük. Müh. Dr. Osman ŞİMŞEK Zir. Yük. Müh. Zirai Meteoroloji Şube Müdürlüğü 

 

Tarım; yurtiçi gıda gereksiniminin karşılanması, sanayi sektörüne girdi temini, ihracat ve  ülkemizin nüfusunun önemli 



bir  kısmının  geçim  kaynağı  olması  nedeniyle  büyük  bir  öneme  sahiptir.  Tarımsal  faaliyetlerde  verim  ve  kaliteyi 

etkileyen  en  önemli  faktörlerden  biri  atmosfer  şartlarıdır.  Tarımsal  çalışmalar  büyük  ölçüde  atmosfer  şartları  altında 

gerçekleşmektedir.  Meteorolojik  olaylar,  canlılara  yararlı  olma  özelliklerinin  dışına  çıktığı  andan  itibaren  hayati 

faaliyetleri olumsuz etkilemekte, devamında veya şiddetinin artmasıyla afet özelliği kazanmaktadır.  

 

Uygun  meteorolojik  koşullar  bol  ve  kaliteli  tarımsal  ürünlerle  kendini  gösterirken,  şiddetli  ilkbahar  donları,    kuvvetli 



rüzgarlar  veya  fırtınalar,  şiddetli  sağanak  yağış  ve  seller,  kuraklık,  dolu  vb.  olaylar  tarımsal  üretimi  önemli  ölçüde 

azaltmakta  hatta  tamamen  yok  etmektedir.  Meteorolojik  karakterli  doğal  afetlerden  olan  dolu  yağışları,  ülkemizde 

tarımsal faaliyetlerin en yoğun olduğu aylarda görüldüğünden büyük zararlara ve ekonomik kayıplara yol açmaktadır. 

 

Meteorolojik karakterli doğal afetleri diğer doğal afetlerden ayıran en önemli özellik, yapılacak izleme ve  gözlemlerle 



önceden  tespit  edilerek  önlenebilmesi  veya  erken  uyarılarla  zararlarının  en  aza  indirilebilmesidir.  Tarımsal  ürünler, 

ekim-dikimden sofraya gelene kadar birçok risklerle karşılaşmaktadır. Bu risklerin en başında ise olumsuz hava şartları 

gelmektedir. Türkiye’de özellikle son yıllarda meydana gelen dolu yağışları üreticilerimizin korkulu rüyası olmuştur. Bu 

çalışmamızda  dolu  yağışlarının  tarım  için  önemi  ve  doludan  korunma  yöntemleri  anlatılarak  tarımsal  faaliyette 

bulunanlar bilgilendirilmeye çalışılmıştır.   

 

Yağmur ve kar zerrelerinin soğuk ve fırtınalı hava tabakası içinden döne döne geçerken katı ve yuvarlak taneler haline 



dönüşerek yeryüzüne düşmesine dolu denir. Dolu şeklindeki yağışlar daha çok kara ikliminde ve sıcak günlerde görülür. 

Geceleri dolu yağışına pek az rastlanır. Dolu tanelerinin çapı  genellikle 5-50 mm civarındadır. Bazen daha büyük dolu 

yağdığı  da  görülür.  Bu  büyüklükteki  dolu,  insan  ve  hayvanlar  için  de  büyük  tehlike  arz  eder  ve  ölüm  olaylarına  bile 

neden olabilir. Dolu, genellikle ilkbahar ve sonbahar aylarında görülür ve şeritler halinde yağdığı için zarar  bölgesi bu 

şeritler içinde kalan alandadır. 

  

 



Ankara’da ceviz büyüklüğünde dolu. Yüksel NADAROĞLU 06.06.2010 

 

 



Dolu  oluşumunda,  arazinin  yüzey  şekli,  toprağın  ısınma  kapasitesi,  havanın  nemi  ve  bitki  örtüsünün  önemli  etkileri 

vardır.  Genellikle  az  ısınan  toprakların  bulunduğu  alanlarda  dikine  (konvektif)  faaliyetler  pek  görülmediği  için,  dolu 

yağışı  da  meydana  gelmez.  Aynı  nedenle  yoğun  bitki  örtüsü  bulunan  alanlarda  dolu  yağışı  az  olur.  Dolunun  zararı, 

hızına ve büyüklüğüne göre değişir. 

 

Dolu yağışı 5-10 dakika gibi kısa bir süre devam etmesine rağmen, tarım alanlarında yaptığı zarar oldukça fazladır. Dolu 



zararı fiziki olup daha çok meyveler, yapraklar ve sürgünler üzerinde etkilidir. Dolu zararı; yağışın süresine, şiddetine ve 

büyüklüğüne  bağlıdır.  Dolu  tanesinin  iriliği  ve  bitkilerin  genç,  taze  oluşu  dolu  zararını  artırır.  Dolu  yağışı,  kültür 

bitkileri  toprak  üstüne  çıktığı  sırada  olursa,  büyük  zarar  yapar.  Örneğin,  tahıllarda  kardeşlenme,  sapa  kalkma  veya 

başaklanma  dönemlerinde;  meyve  ağaçları  çiçeklenme  ve  meyve  oluşum  dönemlerinde  iken  yağacak  olan  dolu,  dolu 

tanelerinin irilik veya ufaklığına göre az ya da çok zarara neden olur. Tahılların yaprak ve saplarını kırar, yatırır, meyve 

ağaçlarının körpe dallarını zedeler, bir-iki yıllık filizleri kırar ve gelecek yıllardaki meyve verimini düşürür. Otsu yapıya 

sahip  bitkilerde,  dolu  şiddet  ve  süresine  bağlı  olarak  zarar  artmaktadır.

 

Yumruları  yenen  bitkilerde  (şekerpancarı, 



patates) yapraklardaki dolu zararı verimi önemli ölçüde azaltır.  

 



 

Tarlada dolu zararı. Dursunbey  İlçe Tarım Müdürlüğü 17.06.2011          Meyvede dolu zararı. 

 

 

Dolu hafif olursa meyvelere ve yapraklara zarar verir. Meyvelerde meydana gelen yara ve bereler kaliteyi düşürür, hatta 



meyvelerin çürümesine neden olur. Çilek, dut, ahududu gibi meyveleri tamamen bozar. Çok şiddetli dolular meyveleri 

döktüğü gibi yaprakları tahrip edip ince dallarda yaralar meydana getirmektedir. Dolu yağışları özellikle bitkilerin ileri 

büyüme  devrelerinde  büyük  zararlara  neden  olarak  verimi  düşürür.  Dolunun  düştüğü  araziler  eğimli  ve  çıplak  ise 

oluşacak seller ve su baskınları büyük zarar yapar. 

 

Dolu  yağışlarının  belirgin  şekilde  tarım ürünlerine  zarar vermesi,  dolu önleme  veya  zararlarını azaltma  çalışmalarının 



başlamasında önemli bir etken olmuştur. Bununla birlikte, son zamanlarda, dolu yağışının yerleşim bölgelerine verdiği 

doğrudan zararların maliyeti, çoğu bölgede, tarım ürünlerine verdiği zarardan daha fazla olmaya başlamıştır. 

 

Dolu zararlarından dört yöntemle korunmak veya zararlarını azaltmak mümkündür. 



 

1-Dolusavar Topu 

2-Dolusavar  Roketi 

3-Dolu Ağları 

4-Ürün Sigortası 

 

1-



 

DOLUSAVAR TOPU 

 

Dolusavar  topu;  dolu  tanelerinin  verdiği  zararı  önlemek  için,  cihazdan  yayılan  şok  dalgaları  sayesinde  tanelerin  dış 



katmanlarını eriterek büyümelerini ve şekillenmelerini engellemek prensibiyle çalışmaktadır. Böylelikle erimeden sonra 

küçük boyuta düşen dolu çekirdeğinin yeryüzüne düştüğünde zarar vermesi önlenmiş olur. Dolusavar topları asetilen ve 

bütan  gazı  kullanarak  yüksek  frekanslı  dolu  dağıtıcı  şok  dalgaları  üretir.  Bu  cihaz  oluşmuş  dolu  tanesine  karşı  etkili 

değildir. Bu yüzden en önemli şart dolu topunun zamanında çalıştırılmasıdır. Bu nedenle dolusavar topu fırtına ve dolu 

oluşumundan en az 20 dakika önce çalıştırılmalıdır. Cihazın verimliliği başlangıç zamanının gecikmesiyle orantılı olarak 

azalır. Cihazın hava tahmin merkezlerinden veya meteorolojik radardan gelecek uyarılar dikkate alınarak çalıştırılması 

tavsiye edilmektedir. 

.

 



   

 

 



     Dolusavar topu 

 

 



 

 

 



 

Dolusavar roketi 




 

2-

 



DOLUSAVAR ROKETİ 

 

Dolusavar  roketi  bulutun  içersine  gümüş  iyodür  parçacıkları  ekleyerek  dolu  tanelerinin  şekillenmesini  etkilemektedir. 



Doğru zamanda ve zayıf dikey faaliyetlerin başladığı yerde bulutun içerisine çok sayıda buz oluşum çekirdeği enjekte 

ederek  büyük  dolu  tanelerinin  oluşumunu  engellemektedir.  Oluşan  küçük  dolu  taneleri  aşağıya  düşerken  kısmen 

eriyebilmekte  ve  daha  az  zarara  sebep  olabilmektedir.  Bu  cihaz  önemli  bir  yatırım  gerektirmemektedir.  Fakat 

meteorolojik radar olmadan yüksek verimlilikte bu cihazı kullanmak oldukça zordur.  

 

3-

 



DOLU AĞLARI  

 

Dolu ağları,  maliyeti  yüksek olduğundan geniş tarım arazilerinde  nadiren kullanılmaktadır. Bir meyve  bahçesine  dolu 



ağının  kurulma  maliyeti hektar başına  15000-20000 TL civarındadır. Ayrıca  baharda  serme  ve  kışın toplama  maliyeti 

yıllık  2000-3000 TL  civarındadır.  Dolu  ağları  çok  kuvvetli  olmayan  dolu  yağışında  etkilidir.  Diğer  doludan  korunma 

yöntemlerinde olduğu gibi kuvvetli dolu fırtınalarında etkili olamamaktadır. Dolu ağları birçok dolu yağışında başarıyla 

kullanılmakta, ayrıca bitkileri kuş saldırılarına karşı korumaktadır. Bunun yanında bitkilere ulaşan güneş ışığını azaltma 

gibi olumsuzlukları vardır.  

 Dolu ağı ile kaplanmış bir bahçe. 

 

4-

 



ÜRÜN SİGORTASI 

 

Günümüzde, mevcut teknolojik gelişmelere rağmen, dolu yağışının tamamen önlenmesi mümkün değildir. Tarımda dolu 



yağışı  sonucunda  oluşabilecek  zararları  azaltma  yöntemlerinden  birisi  de  faaliyetlerimizi  veya  ürünlerimizi  sigorta 

kapsamına aldırmaktır. Bu amaçla  ülkemizde  14/06/2005 tarihli 5363 sayılı  “Tarım Sigortaları Kanunu”  çıkarılmıştır. 

Kanun,  tüm  bitkisel  ürünlerde  dolu  zararı  sonucu  oluşan  kayıpları,  meyveler,  yaş  sebzeler  ve  kesme  çiçeklerde  dolu 

riskinin neden olduğu kalite kayıplarını ve seralarda oluşan hasarları sigorta kapsamına almaktadır. 

 

KAYNAKLAR: 



 

Asar, M., Yalçın, S., Yücel, G., Nadaroğlu, Y. ve Erciyas, H. 2007. Zirai Meteoroloji Ders Kitabı. DMİ  

Genel Müdürlüğü Zirai Meteoroloji Şube Müdürlüğü. Ankara.  

 

Ceylan, A. 2007. Meteorolojik Karakterli Bir Afet : Türkiye’de Dolu Yağışları ve Zararları. Doktora Tezi. A.Ü. Sosyal 



Bilimler Enstitüsü Coğrafya Ana Bilim Dalı. Ankara. 

 

http://www.anti-grele.fr/antihail_hail-protection.htm 



 

Özgürel, M., Mengü Pamuk, G. 2009. Tarımsal Meteoroloji. E.Ü. Yayın No:567. İzmir. 



 

Şahin, C., Sipahioğlu, Ş. 2003. Doğal Afetler ve Türkiye. Gündüz Eğitim ve Yayıncılık. Ankara. 



Yüklə 30 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə