Munich Personal RePEc Archive
Operational framework of Inflation
Targeting: what promises do country
experiences make to the CBAR?
Shaig Adigozalov and Salman Huseynov
Central Bank of the Republic of Azerbaijan, Institute of Control
Systems, Azerbaijan Republic National Academy of Sciences
22 May 2015
Online at
https://mpra.ub.uni-muenchen.de/76349/
MPRA Paper No. 76349, posted 20 January 2017 20:00 UTC
İnflyasiya hədəflənməsinin əməliyyat çərçivəsi:
Ölkə təcrübələri AMB üçün nə vəd edir?
1
Şaiq Adıgözəlov
2
, Salman Hüseynov
3
22 May 2015
ABSTRAKT
Yaxın gələcəkdə, AMB təsbit məzənnənin “nominal lövbər” kimi çıxış etdiyi cari rejimdən
inflyasiya hədəflənməsi (İH) rejiminə keçid etməyi planlaşdırır. Hazırda, açıq surətdə İH rejimini
mənimsədiklərini elan edən aparıcı mərkəzi banklar müvafiq rejimə adekvat əməliyyat
çərçivəsini mənimsəyirlər. Lakin akademik ədəbiyyatda və mərkəzi bank araşdırmalarında pul
siyasəti transmissiyasının tədqiqi ilə müqayisədə əməliyyat çərçivəsi daha az işıqlandırılır.
Məqalə monetar siyasətin nisbətən “görünməyən üzü” olan əməliyyat çərçivəsini tədqiq edir və
bu məqsədlə, bir sıra aparıcı mərkəzi bankların təcrübəsini araşdırır. Həmçinin, məqalədə AMB-
nin cari əməliyyat çərçivəsi də təhlil olunur, yeni rejimə keçid üçün məhdudiyyətlər göstərilir və
adekvat çərçivənin formalaşdırılması üçün bir sıra təkliflər verilir.
JEL klassifikasiyası: E42, E43, E52, E58
Açar sözlər: İnflyasiya hədəflənməsi, əməliyyat çərçivəsi, transmissiya
1
Müəlliflər Tədqiqatlar və inkişaf mərkəzinin əməkdaşlarına öz dəyərli mülahizə və təklifləri üçün
minnətdarlıqlarını bildirir. Xüsusilə, Vera Qordiyenko və Aytən Məmmədovaya statistik məlumatların əldə
olunması zamanı göstərdikləri kömək və verdikləri şərhlərə görə də təşəkkür edir. Məqalədə səsləndirilən fikirlər
yalnız müəlliflərə məxsusdur, Mərkəzi Bankın rəsmi mövqeyi ilə üst-üstə düşməyə bilər.
2
Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankı, Tədqiqatlar və inkişaf mərkəzi, email: shaig_adigozalov@cbar.az
3
Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankı, Tədqiqatlar və inkişaf mərkəzi və Azərbaycan Milli Elmlər
Akademiyası, İdarəetmə Sistemləri İnstitutu, email: salman_huseynov@cbar.az
2
1.
Giriş
Bir sıra pul siyasəti bəyanatlarında qeyd etdiyi kimi, Azərbaycan Mərkəzi Bankı (AMB)
yaxın gələcəkdə inflyasiya hədəflənməsi (İH) rejiminə keçid etməyi planlaşdırır. İH rejimində
mərkəzi bank öz mandatı olan qiymət sabitliyini təmin etmək üçün inflyasiya hədəfi elan edir və
həmin hədəfin reallaşması üçün müvafiq siyasət tərtib edir. Lakin mərkəzi bank qərarlarının
transmissiyası və inflyasiya hədəfinə nail olunması əhəmiyyətli gecikmə ilə baş verir. Buna görə,
mərkəzi banklara hədəfdən yayınmanı öncədən xəbər verən aralıq hədəfləri müəyyənləşdirmək
lazım gəlir. Təsbit məzənnə və ya monetar aqqreqatların hədəflənməsi rejimlərində aralıq
hədəflər elə müvafiq olaraq məzənnə və aqqreqatlardır. Bu rejimlərdə, mərkəzi bank aralıq
hədəflər üçün də zəruri hədəfləri müəyyən edir. Əgər aralıq hədəflərlə son inflyasiya hədəfi
arasında asılılıq möhkəm və sağlamdırsa, bu zaman aralıq hədəflərdən yayınma inflyasiya
hədəfindən yayınma kimi şərh olunur. Aralıq hədəfləri müşahidə edən bazar iştirakçıları mərkəzi
bankın son inflyasiya hədəfinə nail olub-olmayacağı haqqında qənəat əldə edirlər.
Lakin birbaşa inflyasiya hədəflənməsində aralıq hədəfin nə olacağı ilə bağlı sanki
anlaşılmazlıq yaranır. Bu boşluq inflyasiya hədəflənməsinin ilkin dövrlərində bazar iştirakçıları
arasında çaşqınlıq yaradan əsas səbəblərdən biri hesab oluna bilərdi. Çünki, İH rejimində bazar
iştirakçılarının inflyasiya səviyyəsi və ya onun trayektoriyası ilə bağlı gözləntilərini
“bərkidəcək”, asanlıqla müşahidə olunan “nominal lövbər” sanki yoxa çıxır. Bu problemi aradan
qaldırmaq üçün, çox vaxt aralıq hədəf kimi mərkəzi bankların inflyasiya proqnozları çıxış edir.
Mütəmadi nəşr olunan proqnozların hədəfdən yayınması isə mərkəzi banka və bazar
iştirakçılarına hədəf nailiyyətinin statusu ilə bağlı siqnal göndərir.
Aralıq hədəflə yanaşı, mərkəzi bankların günlük müraciət etdikləri taktiki hədəfləri də
mövcuddur. Ümumiyyətlə, aralıq hədəflər mərkəzi bankın birbaşa nəzarət edə bildiyi hədəflər
deyil. Buna görə, mərkəzi bank birbaşa nəzarət edə bildiyi və orta müddətli dövrdə aralıq hədəfə
təsir göstərən taktiki hədəflər də müəyyən edir. Taktiki və ya əməliyyat hədəflərini bir çox
hallarda banklararası bazarda formalaşan qısamüddətli faizlər, əksər hallarda isə gecəlik faizlər
təşkil edir. Bəzi hallarda mərkəzi banklar əməliyyat hədəfləri üçün hədəf açıqlayır (məsələn,
Federal Ehtiyatlar Sistemi), bəzi hallarda isə bazara yön vermək üçün siyasət faizlərini
göstərirlər. Beləliklə, mərkəzi bankın gəlirlilik əyrisində ən qısamüddətli (məsələn, gecəlik
faizlər) faizləri müəyyənləşdirməsi əyrinin uzunmüddətli faizlərinin formalaşmasında istinad
(bençmark) rolu oynayır. Bu ona görə baş verir ki, uzunmüddətli faizlər qısamüddətli faizlərlə
bağlı gözləntilər və risk premyumu əsasında müəyyənləşir. Deməli, mərkəzi bank ən
qısamüddətli faizləri stabilləşdirmək və onların təxmin olunmaq imkanını yaxşılaşdırmaqla
uzunmüddətli faizlərin formalaşmasına töhfə verir. Ümumiyyətlə, monetar siyasətin
səmərəliliyini ölçmək üçün stabil qısamüddətli faizlər zəruri şərt olsa da, onlardakı dəyişmənin
uzunmüddətli faizlərə ötürülmə dərəcəsi də ən az bu şərt qədər əhəmiyyətlidir.