7
Ananaslar şampanda! Ananaslar şampanda!
Son dərəcə dadlıdır, köpüklüdür, acıdır!
Nədəsə Norveçdəyəm, nədəsə İspaniyada!
1
Mən o vaxtlar qadağan olunmuş Severyanini sovet paspor-
tu haqqında şeir öyrənən rəfiqələrimə oxuyurdum. “Artist!” –
rəfiqələrim heyranlıqla pıçıldaşırdılar. Mən isə şairlər şairinin
misraları altında büllur gül vazasına yarım banka ananas kom-
potu süzüb, ad günümdən qalma şampanı əlavə edərək, Şukin
adına məktəbə qəbul olunacağıma tam əminliklə içirdim.
1
Kitabdakı
şeirlər sətri tərcümə olunub
8
SU
SINAĞI
Ömrümün on doqquzuncu ilini yenicə yarılamışdım ki, kli-
nik ölüm keçirdim.
Mayın sonları idi. Həmin bahar havalar çox isti keçirdi. Ey-
nən yaydakı kimi.
“Zaçot”lar məni əldən salmışdı, qabaqdan isə imtahan sessi-
yası gəlirdi. Mən kimyaya, biologiyaya, latınca adlarını yadda
saxlamaq lazım gələn çoxsaylı əzələlərilə baş və boyun anato-
miyasına artıq nifrət edirdim. Tələbələrin asanlıqla yadda sax-
laya bildikləri yeganə latınca termin “muskulus gluteus mac-
simus” (böyük omba əzələsi) idi. Yerdə qalan aminturşular,
embrionlar, nukleotidlər, sidik-tənasül sistemi və daxili ifrazat
vəziləri – bunlar hamısı əsil dəhşət və mənim tibb institutunda
təhsilimin qorxulu ilğımları idi.
Tibb institutuna həkim anamın təzyiqi ilə daxil olmuşdum.
O, deyirdi ki, mən hər şeydən əvvəl təhsil almalıyam. Yalnız
sonra fikrimi dəyişməyəcəyim təqdirdə teatr məktəbinə daxil
ola bilərəm. Anamın samballı dəlili isə belə səslənirdi: “Əvəzin-
də
həmişə çörəyin olacaq, üstəlik yağın və kürün də”.
Mən instituta daxil oldum. Əlbəttə, vəd olunan buterbroda
görə yox, əslində anamı məyus etməmək üçün.
Nəhayət, mayın sonu. Biz anamla istirahət günlərini keçir-
mək üçün şəhər kənarına, sanatoriyaya gedirik. Baş korpusun
yaxınlığında, dayaz, ilıq sulu xırda bir çay vardı. O vaxtlar mən
üzə
bilmirdim, amma suya baş vurmağı sevirdim.
Çay balacadır – batmazsan, axın da güclü deyil. Amma necə
böyük həzzdir! Suya dalırsan, əllərini qabağa qayıq kimi uza-
dıb, düz uzanırsan və havan çatdığı qədər, su səni aparır. Sonra
ayağa durmaq, nəfəs almaq yenidən suya dalaraq üzmək olar.
Belə dalmalardan birində, suyun üzünə çıxmaq istəyəndə,
qəfildən hiss etdim ki, ayaqlarım altında heç nə yoxdur. Suyun
qumlu, yumşaq, tanış dibi sanki yoxa çıxmışdı. İndiyə kimi xoş
10
və mərhəmətli görünən hər şey birdən qeybə çəkildi. Havam
çatışmır, axın güclənir, nə edəcəyimi anlamıram. Məni vahimə
bürümüşdü.
Onurğalarım gərilənə kimi bədənimi düzəltdim və ayaqla-
rımla suyun dibini tapmağa çalışdım. Daha bir saniyə - və mənə
elə gəldi ki, barmaqlarımın ucu ilə dibə toxundum. Var gücüm-
lə təkan verərək, bədənimi yuxarıya itələdim və su təbəqəsinin
altından işığı, gün işığını gördüm. Amma suyun üzünə çıxmaq
mənə müyəssər olmadı. Suyun üzərində yalnız mənim saçla-
rım – tünd, uzun, sıx saçlarım görünürmüş (sonralar mənə de-
dilər ki, məni də elə bu xilas edib). Amma bütün bunlar son-
ra olub. Həmin an isə mən çırpınaraq, ümidsizliklə mübarizə
aparırdım, havam çatmırdı, qışqırmağa cəhd göstərdim, amma
ətrafda
ancaq su var idi, yalnız su və bir də qara-boz zülmət.
Qəfildən üzərimə ölüm hissi çökdü, həyatın yaxın və baya-
ğı sonluğunu duydum. Klinik ölüm yaşayan insanlar çox vaxt
işığa doğru irəlilədikləri qaranlıq tunel haqqında danışırlar.
Mən tuneldə olmadım. Yalnız hərdənbir qırmızı qığılcımlarla
bəzənmiş qatı zülmət görürdüm. Və bu zülmətdə bir az öncəyə
qədərki xoşbəxt həyatımdan bəzi təlaşlı parçalar peyda olurdu.
Yox, bunlar heç xatirə də deyildi. Daha çox bütövün, şüurum-
dan işıq saçan güllələr kimi gəlib keçən keçmiş həyatın sonlu-
ğu, parçaları idi.
Bunlar mənə indi belə gəlir. Onda isə heç nə başa düşmədən,
bilmirdim ki, bu həyatdır, yoxsa artıq ölümdür. Birdən bütün
bu dəhşətin içindən sanki işıq zolağı çıxır... və məndən elə bil
ki, həyatım haqqında danışmağı xahiş edirlər. Mən ora, dəh-
şətli və qaranlıq su altına qayıtmamaq üçün danışmağa başla-
yıram. Boğulduğum qatı zülmətə qayıtmamaq üçün, mən bir-
dən həyatıma bəzək-düzək verməyə başlayıram. Və sonuncu
fikrim belə olur: “İlahi, niyə yalan danışıram? Axı, onlar mənim
haqqımda hər şeyi bilirlər!”
Bu anda ürəyim yenidən döyünməyə başladı. Ölüm məndən
üz döndərdi.
Məni xilas edən yəqin ki, sanatoriyada həkimlərin dincəlmə-
si oldu. “Tibb işçisi” sanatoriyasında ayrı kimlər dincələ bilər-