Sevda quliyeva az ə r ba y ca n soraq-məlumat əDƏBİyyati yaranması, m üasir V əziyyəti və

Bütün  soraq-m əlum at  nəşrləri,  xüsusilə  ensiklopedik  nəşrlər 

hərtərəfli  elmi  hazırlıq,  naşirlik  baxım m dan  yüksək  peşəkarlıq  tə- 

ləb  edir.  Bu  cəhətdən  «A zərbaycan  Mlli  Ensiklopediyası»  Nəşriy- 

yat-Poliqrafıya Birliyi çox böyük  təcrübəyə m alikdir.  Çox m araqlı- 

dır ki,  bu təcrübədən A zərbaycanm  nəşriyyatlarm m  və naşirlərinin 

əksəriyyəti  istifadə  etmir.  H albuki,  m üasir  dövr  m üxtəlif fəaliyyət 

sahələrində,  o  cümlədən  kitab  nəşrində və  ticarətində  dünya  təcrü- 

bəsinə diqqət  yetirilməsini  və istifadə  olunm asm ı  diqtə  edir.  İndikı 

şəraitdə  dünya  təcrübələrinə  diqqət  verm ədən  yaşam aq  və  işləmək 

çox  çətindir,  əgər  işləmək,  fəaliyyət  göstərmək  m üm kün  olursa, 

on u n   nəticələri,  nailiyyətləri  çox  aşağı  səviyyəsi  ilə  tan m ır  və  elmi 

ictim aiyyət,  sahə mütəxəssisləri tərəfindən təqdir olunm ur.

Bu  bir  həqiqətdir  ki,  ensiklopedik  nəşrlərin  çapa  hazırlanm a- 

sm da redaksiya-nəşriyyat prosesində nəzəri və praktiki məsələlərin 

arasm da  dialektik  vəhdət,  qarşıhqlı  əlaqələr  var.  Ensiklopedik 

nəşrlərin  redaksiya-nəşriyyat  proseslərinin  nəzəri  məsələləri,  en- 

siklopediyalarm   nəşr  tarixinə  və  işin  təcrübəsinə  əsaslanır.  Ensik- 

lopedik  nəşrlərin  nəzəri  obyekti  ensiklopediyaların  tipləri,  sözlük 

və  elmi  m əqalələrin  stru k tu ru d u r.  İşin  praktiki  xüsusiyyətində  ya- 

radıcılıq, m ahirlik əlam ətləri vardır.

Ensiklopediyalar  bəşəriyyətin  mənəvi  m ədəniyyətinin  tərkib 

hissəsidir.  Ensiklopediyaçılıq  elm  və  incəsənətin  vəhdətinin  ifadə 

olunm asıdır.  Bu m ənada ensiklopediyaçılıq ensiklopediyaların tər- 

tibi  ilə  əlaqədar  praktiki  işlərin  üm umiləşdirilm əsi  və  yerli-yerində 

istifadə edilməsini zərurətə çevirir.

Bu  m ühüm   və  çox  vacib  prinsiplərin  çox  h allarda  nəzərə  alm- 

m adığını  p rak tik i  həyata  keçirilən  işlərdə,  işıq  üzü  görmüş  nəşrlər- 

də görürük.

Qeyri-peşəkarların soraq-m əlum at nəşrləri,  xüsusilə ensiklopedi- 

yalar  nəşr  etmələri  təəssüf hissi  yaratm ağa  bərabər,  dövlətin,  xüsu- 

silə dövlət m əm urunun bu işə lazımi diqqət vermədiyini şərtləndirir.

R espublikam ızda  1988-ci  ildə  «Varlıq»  adlı  ensiklopedik  toplu 

(əgər  bu  nəşrə  çox  çətinlik  və  heyrətlə  toplu  deyə  biləriksəü!)  nəşr 

edilmişdir.  Bu  nəşrdə  bütün  ensiklopedik  prinsiplər,  tərtib a t məsə- 

lələri,  m əzm unla bağlı  problem lər:  inform asıyanm   seçılməsi,  onun 

əhəmiyyəti;  m aterialın  sistemləşdirilməsi;  m əlum atın  quruluşu  və 

həcm i və s.  gözlənilməmişdir.

Bu  tərtibçilərin  ensiklopedik  nəşrlərin  nə  olduğunu  dərk  et- 

m əm ələri  ilə  əlaqədardır.  283  səhifədən  ibarət  o lan   bu  nəşrin  dili,

üslubiyyatı  bərbad  haldadır.  Bu  fıkrim izin  təsdiqi üçün nəşrin  «Bi- 

zim  «Varlıq»  adlı  giriş  m əqaləsindən  (ona  bu  adı  verm əyə  çətinlik 

çəkirik)  bir sitat  gətirmək  istəyirəm.  «Bizim «Varlıq»  adlı  giriş  cəmi

6  cümlədən  ibarətdir.  O rada  oxuyuruq:  «Siyasət  dünyasm da  bey- 

nəlxalq arenada öz sözünü son illər deməyə başlasa d a, A zərbaycan 

ədəbiyyatının,  mədəniyyətinin  (idmanmm)  və  incəsənətinin  uğurları, 

hünəri qarşısında dünya ç oxdan baş əyib.  D ünyanm  qarşısında baş 

əydiyi  nem ət  isə  ham ım ızın  Varlığıdır.  Varlığımızm   gətirdiyi  baş 

ucalığı  iqtisadi-siyasi  müvəffəqiyyətlərdən  fərqli  o laraq   dəyişikliklə- 

rə m əruz qalaraq nə köhnəlir, nə də dəbdən düşür» [256,  7].

M aterialm   sistemləşdirilməsində,  düzümündə  ilin  aylarm m  

(yanvardan  başlayaraq)  günlərinə  görə  həyata  keçirilib.  Ensiklo- 

pedik  topluda  yer  alan  m üxtəlif insanların  hər  biri  haqq ın d a  2-3, 

nadir hallarda 4-5 cümlədən ibarət m əlum at verilir [256,  9-285].

N əşrin  283-cü  səhifəsində  «T oplunu  araya-ərsəyə  gətirənlər» 

h aq qında  m əlum at  verilir:  1.  A ğasəf  M alik  oğlu  Babayev  (02.04. 

1957,  N eftçala  rayonu) -  ju rnalist,  A D U -nun ju rn alistik a  fakültə- 

sini bitirib (1988),  «İdm an»,  «M olodyoj A zerbaydjana» qəzetlərin- 

də,  «A zərbaycan»  nəşriyyatında  işləyib.  H azırda  «P anoram a»  qə- 

zetinin əm əkdaşıdır;  2.  İlham ə Soltan qızı (20.05.1966,  Ağsu) -  xa- 

dimə;  3.  Ləm an  V aqif qızı  D aşdəm irova  (30.04.1978,  Bakı)  -   mü- 

hasibat  kursunu  bitirib  (1997),  kadrlar  şöbəsinin  m üdiridir;  4. 

Rövşən  Ə m irhüseyn  oğlu  M əcidov  (05.07.1970,  Bakı)  -   menecer;

5.  Şam am a  H əsən  qızı  Sarıyeva  (19.09.1956,  Bakı)  -   baş  m ühasib 

(1997),  M aliyyə-K redit Texnikum unu bitirib.  18  saylı m usiqi m ək- 

təbində,  «Azəri  tikiş»  fabrikində  çalışıb.  H azırd a  həm   də 

M .A .T opçubaşov  adm a  R espublika  Elm i-C ərrahlıq  M ərkəzində 

işləyir;  6.  İlham  Tələt oğlu Əliyev (06.01.1976,  Bakı) -  kom pyuter- 

çi-dizayner.  Bakı  Dövlət  U niversitetinin  tarix  fakültəsini  bitirib

(1997).  A zkom bank  (1995),  «Panoram a»  qəzetində  (1996-1997)  iş- 

ləyib.  H azırda  K igar  in.co  şirkətində  çalışır;  7.  K əm alə  X eyrulla 

qızı  H üseynxanova  (05.07.1974,  Bakı)  -   operator.  B akıdakı  21 

saylı  o rta   m əktəbi  bitirib  (1981-1991).  1991-ci  ildən  «Azərbaycan» 

nəşriyyatm m  kom pyuter m ərkəzində çalışıb.  H azırda  «Panoram a» 

qəzetində  işləyir;  8.  M irnaib  Həsən  oğlu  H əsənov  (01.02.1962, 

Gəncə  ş.)  -   fotoreportyor.  M .A.Ə liyev  ad ına  A zərbaycan  Dövlət 

İncəsənət  İn stitu tu n u   bitirib  (1989).  A zərbaycan  Jurnalistlər  Bir- 

liyinin  üzvüdür (1992).  «N ovruz»,  «İncəsənət»  qəzetlərində işləyib;

9.  Sevda A bbas  qızı  Ələsgərova  (21.01.1976,  Bakı)  -   Futurologiya

---