Sərbəst iş Fakültə Riyaziyyat İxtisas Riyaziyyat Fənn Fizika Müəllim dos. S sadıqova

Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi

Sumqayıt Dövlət Unversteti

Sərbəst iş

• 
  Fakültə Riyaziyyat
  
• 
  İxtisas Riyaziyyat
  
• 
  Fənn Fizika
  
• 
  Müəllim dos. S Sadıqova
  
• 
  Tələbə Ağazadə Nərmin
  
• 
  Kurs 2
  
• 
  Kafedra fizika və onun tədris metodikası
  

1 Enerji enerjinin saxlanması qanunu

Enerji cismin iş görmə qabiliyyətini xarakterizə edən kəmiyyətə deyilir. Mexanikada enerjinin kinetik və potensial enerjlər kimi iki növü var. Cismin kinetik enerjisi onun mexaniki hərəkət ölçüsü olub, onun tam dayanana qədər gördüyü işi xarakterizə edir.



Tutaq ki, m kütləli 1 cismi  sürətilə hərəkət edərək 2 cismi



ilə toqquşaraq ona F qüvvəsilə təsir edir (şəkil 1). dt – müddətində qüvvənin tətbiq nöqtəsi dS =dt yerdəyişməsi edir və bu zaman 1 cismi 2 cismi üzərində

d A=FdS=Fvdt (1)

Aydındır ki, 1 cismi digər cisim üzərində öz ehtiyat enerjjisi hesabına iş görmüş olur. Ona görə də görülən iş, cismin ehtiyat

Шякил 1

işi görür.

enerjisinin azalmasına bərabər olur.

dA=-dE_k və ya dE_k=-Fvdt (2)

 

Nyutonun III qanununa görə 2 cismi 1 cisminə F = −F qüvvəsilə təsir edir və 1 cismi sürətini (şəkil 2)

m m
qədər dəyişmiş olur. Bərabərliyin şəklini dəyişsək	Шякил 2

1. 
   1 d= Fdt = − F dt
   

md= −Fdt

və ya

dE_k = md (3) Buradan isə

2. 
   m
   

dE_k = md= d( )

2

bu ifadəni inteqrallasaq

m2

E_k = + const (4) 2

ifadəsi alınır. (4) düsturu v sürətilə hərəkət edən maddi nöqtənin kinetik enerjisidir. Bu ifadənin şəklini dəyişsək

m2 m22 P2

E_k = = = (5)

2 2m 2m

alınır. (4), (5) ifadəsi maddi nöqtənin kinetik enerjisini ifadə edir. İstənilən makroskopik cisim maddi nöqtələrdən təşkil olunduğundan müəyyən cismin kinetik enerjisi

n mii2

E_k = ^i=1 ₂ (6)

ifadəsilə hesablana bilər.

Hərəkət enerjisindən başqa cisimlərin bir-birinə nəzərən qarşılıqlı vəziyyətləri ilə əlaqədar da enerji mövcuddur. Məsələn, Yer səviyyəsindən müəyyən hündürlükdə yerləşən cismin, sıxılmış yayın və s. işgörmə qabiliyyəti vardır. Bu işgörmə qabiliyyəti ilə ölçülən kəmiyyət potensial enerji adlanır. İndi bəzi konkret hallar üçün potensial enerjini müəyyən edən ifadələri tapaq.