Ruen Mehdeviyye indd

210
Müctəba Sadət
görmür?”
188
 Bu günlərdə çevrə və texnologiyalar vasitəsilə hər 
birimiz istənilən yeri yuxarıdan görə bilərik (birbaşa kosmik 
çəkilişi).  Bunu  məşhur  Google  Earth  proqramı  sayəsində  şə-
bəkədən istifadə edərək əldə etmək mümkündür. Bu, hamımız 
üçün əlçatan, dəqiq və normal sayılır. 
* İmam Baqir (əleyhissəlam) buyurub: “Qaimin dövründə 
mömin Məşriqdə olduğu halda Məğribdə olan qardaşını görə-
cək. Həmçinin Məğribdə olan kəs də Məşriqdə olan qardaşını 
görəcək”.
189
 Bizim dövrümüzdə texnoloji inkişaf, kommunika-
siya sisteminin çiçəklənməsi bütün bəşəriyyət üçün məlum və-
ziyyətə gəlib.
* İndiyə qədər labirint kimi baxdığımız, ətrafında baş sın-
dırdığımız Yəcuc və Məcuc kimi yəqinedici xəbərlərə əlavə ola-
raq, bu yaxınlarda bir sıra teoriya,  ikir və nəzərlər ortaya çıxıb. 
Belə  ki,  həmin  müəmmaları  açıqlayır  və  ikimənalılığı  aradan 
qaldırıb  bizə  nəzəriyyələr  çıxarır.  Elmi  məlumatlara  əsasən, 
bu, məntiq və həqiqətə daha yaxındır. Məsələn, Nilinin “ət-Təu-
rul-Məhdəviy” kitabında qeyd etdiyi rəyləri qeyd etmək olar. O, 
Qurani-kərim ayələrinə, həmçinin “Onlar dedilər: “Ey Zülqər-
neyn! Yəcuc və Məcuc (tayfaları) yer üzündə  itnə-fəsad törə-
dirlər. Bəlkə biz sənə xərac verək, sən də bizimlə onlar arasın-
da bir sədd düzəldəsən?”
190
 ayəsini təhlil edib təfsirini verib. 
Bununla əlaqədar digər ayələr var. Mövcud olduqları yerə dair 
həmin ayələrdən alınan məntiqi nəticələr, Qurani-kərim ayələ-
rinin təfsiri üçün məqsədli metoda əsaslanan elmi və məntiqi 
isbatlar,  kamil  nəzəriyyələr  əldə  olunur.  Bunlardan  belə  bir 
nəticə alınır ki, Yəcuc və Məcuc tayfası Yer kürəsinə yaxın bir 
planetdə yaşayır. Əks təqdirdə, onlar Yer kürəsində olsaydı, biz 
onları görməli idik. 
188
 Biharul-ənvar, c.52, s.328
189
 Biharul-ənvar, c.52, s.329
190
 Kəhf, 94

---

211
Məhdəviyyət haqqında nəzərlər
Texnologiyaların inkişafı yerdən kənar yaşayış ilə əlaqədar 
kosmosu kəşf edib onu öyrənməyə əhəmiyyətli dərəcədə im-
kan yaradıb. Həm də hazırda bu, əvvəlki zamanlardan daha əl-
verişlidir. Onlar sayəsində biz planetlərarası və digər dünyaları 
səyahət  etmək  haqqında  söz  açan  şərafətli  səhih  rəvayətləri 
anlaya bilmək imkanı əldə edirik. İmam Baqirdən (əleyhissə-
lam) rəvayət olunub: “Bilin ki, Zülqərneyn iki bulud seçib alçaq 
olanı özünə, çətini sahibinizə saxlayıb”. Dedim ki, çətin nədir? 
Buyurdu: “İçində nə kimi ildırım, şimşək olmasından asılı ol-
mayaraq, sahibiniz ona süvar olar. O, buluda minib, səbəblərə 
(yollara) yeddi göyün və yeddi yerin, beş məskunlaşan, iki xa-
rabalıq yerlərinə ucalar”.
191
Bütün  öncəki  şərafətli  xəbərlər  İmam  Mehdinin  üzə  çıx-
masının əlamətlərini bildirirdi. O xəbərlər ki, gələcək və qeyb 
barəsində xəbər verir. Ona görə də görürük ki, bu rəvayətlərin 
dili simvolikdir və metaforadan istifadə edir. Həmçinin bir neçə 
qeybi faktlara istinad edir. Bunları isə imamların dövründə an-
lamaq çətin idi. İşarələr göstərir ki, onların bir neçəsi həmin 
dövrdə  olan  insanların  mentalitetinə  uyğun  ləyaqət,  möcüzə, 
yaxud görünməyən gizli məsələlərin örtüyünü qaldırır. Çünki 
onlar  imamların  dövründə  çətin  anlaşılan  bir  sıra  həqiqətlər 
idi. Ancaq indi deməliyik ki, bu cür xəbərlər qızıl suda yazıl-
malı və qəlblərin səhifələrinə qürur kimi vurulmalıdır ki, onu 
deyənin  (əleyhissəlam)  əzəmətindən  söhbət  açır.  Allaha  and 
olsun ki, ağıllı kəs on üç əsr öncə söylənilmiş bu xəbərin qarşı-
sında qorxaraq durmalıdır, həmçinin bu cür uca şəxsiyyətlərlə 
fəxr etməlidir. Çünki Əhli-beyt (əleyhimussəlam) sanki bizimlə 
birlikdə yaşamış və qonşu olmuşlar. Onlar bizim həyatımızı ol-
duqca dəqiq şəkildə təsvir ediblər. 
191 
Biharul-ənvar, c.52, s.321

---

212
Müctəba Sadət
Sözün xülasəsi
Elmi kəş lər, müasir əskikləri tamamlayan, bəşəriyyətin əq-
lində  geniş  rol  oynayan  ixtiralar,  onların  ikri  və  mədəni  kamal 
dərəcəsinə yetişməsi, mövcud hadisələr və qeybi əlamətlər üçün 
tərcümə  və  təfsir,  yalnız  Höccətin  (əleyhissəlam)  zühuru  üçün 
müqəddimədən başqa bir şey deyil. Səbəbi isə xalqların hazırlıq 
görməsi,  yeni  qanun  və  üslubları  anlaması  üçündür  ki,  rəhbər 
Mehdi (əleyhissəlam) ilahi ədalət dövlətində onu tətbiq edəcək.
Xatırlatmaq lazımdır ki, burada bir neçə və güclü əlamətlər 
vardır ki, üzə çıxacaq, bizim zühur əsrinə daha çox yaxınlaşdığımı-
zı göstərəcək. Ən əhəmiyyətlisi indiki siyasi durumdur, xüsusilə, 
Orta Şərqdə baş verənlərdir. Çünki zühur üçün əlverişli şərait ya-
radır. Həmçinin biz ümumdünya maliyyə böhranını, ondan çıxış, 
yaxud əvəz edəcək yolları axtardığını unutmamalıyıq. Əlavə ola-
raq, ictimai,  ikri, arada olan və digər problemlər də vardır. Hər 
kəs zahiri ümidsizlik və aydın çarəsizlikdən ümumi şəkildə həll 
yolu  axtarır  ki,  bu  da  intizar  üçün  uyğun  durumdur.  Bu  isə  yer 
kürəsinin vəd olunan günü qarşılamaq üçün hazırlıq görülməsin-
də onun bütün ölçülərində böyük təsir qoyacaq. 
Burada  böyük  bir  sual  çıxır  ki,  onun  cavabın  bilmək  mü-
hümdür:  Üfüqdə  vəd  olunan  günün  xariqüladəlikləri  görün-
məyə başladıqda, İmamımızın (əccələllahu fərəcəh) məsələsi 
qarşısında  yönəlik  bizim  rolumuz  və  məsuliyyətimiz  nədir? 
Dünya onu xatırlamağa (anmağa) başladığı halda, görəsən, biz 
zəmanəmizin  imamına  (ruhumuz  ona  fəda)  yardım  müstəvi-
sində olmuşuqmu? Sonda təsdiq edirik ki, dünya İmam Meh-
dini  (əccələllahu  fərəcəh)  qarşılamağa  sürətlə  hazırlaşır.  Biz 
ümid  edirik  ki,  onun  şərafətli  zühurunu  görənlərdən  olarıq. 
Necə ki, Allah-təala buyurub: “Gözləyin, biz də sizinlə birlikdə 
gözləyənlərdənik”.
192
192
 Əraf, 71

---

213
Məhdəviyyət haqqında nəzərlər
YEKUN:
MEHDİ AŞİQİNİN SƏDAQƏT VƏ SEVGİSİ
Salam olsun sənə, ey ağam və mövlam. Salam olsun sənə, 
ey əmrin və zamanın sahibi. Salam olsun sənə, ey Rəhmanın 
xəlifəsi. Salam olsun sənə, ey mənim İmamım, ey “M-h-m-m-d” 
ibn Həsən Əskəri. Salam, Allahın rəhmət və bərəkəti olsun sə-
nin pak ruhuna.
Başlanğıcda  deyirəm:  Ruh  yenilənənə  meyl  edir,  qəlbdən 
çıxan söz yetişir, lakin, ey Mövlam, heç bilmirəm ki, sənə duy-
duğum  hissləri  necə  vəsf  edim?  Ruhumun  təlaşı,  qəlbimdə 
şövqümün yanğısını dünyanın heç bir dili ifadə etməyə kifayət 
deyil. Odur ki, ey Seyyidim, barəndə  ikir yürütməkdən əl çəkə 
bilmirəm. 
Ey  Allahın  vəlisi,  səndən  gizli  olmayan  düşüncələrdən 
məni silkələyənləri sənə açıqlayacağam. Mən uşaqlıqdan adı-
nın aşiqi olmuşam, körpəlikdən hekayələrini eşitmək üçün təş-
nə  olmuşam.  Həyat  səfərim  başlayandan  barəndə  yazılanları 
oxuyuram:
* Sənin bütün ad və ləqəblərini hifz etmişəm: Tövratda “Ya 
Maşi və Fizmua”, İncildə: “Məhmidul-axər”, Quranda “Bəqiyyə-
tullah”,  Allahın  höccəti,  peyğəmbərlərin  saxladığı,  seçkinlərin 
nuru, fəqirlərin köməyi, vəsilərin sonuncusu, təqvalıların nuru, 
camaat yanında vəd olunan Qaim.
*  Sənin  bütün  xüsusiyyətlərin  xəyalıma  nəqş  olunub:  Ağ, 
qırmızıyaçalan,  simanda  iki  xal  var.  Biri  sol  çiyninin  altında, 
mərsin yarpağı kimidir. Digəri isə Allah Rəsulunun (sallallahu 
əleyhi və alih) xalı kimidir. Sağ yanağında və sağ əlində xal çə-
kilmişdir.

---

214
Müctəba Sadət
* Sənin bütün zühur əlamətlərinə etimad bəsləyirəm. Çıxa-
caq gününə şövq və təlaşım var. Mən Yəmani, Süfyani, Xorasa-
ni,  Ramazan  ayında  nida,  Nəfsi-Zəkiyyənin  qətlə  yetirilməsi, 
Beyda  çölündə  yerəbatma  və  s.  əlamətləri  tədqiq  edib.  İstər 
ümumi olsun, istər xüsusi, istər qəti olsun, istər başqası onları 
gözdən keçirmiş və hifz etmişəm.
* Mən səni layiqincə tanıdım. Sənin ad və nəsəbinin kimli-
yini, xüsusiyyətini, şəxsiyyətini, imtiyaz və qüdrətini tanıdım. 
Səni imam olaraq – buna dair nə qədər məna varsa, hamısı ilə 
birlikdə tanıdım. Tanıdım ki, Allahın vədəsi yalnız sənin əlin-
lə gerçəkləşəcək. Mən sənin xüsusi yerini, Allah yanındakı uca 
məqamını tanıdım. Sən Cənnət əhlinin Tavususan (tovuzquşu). 
Ey  o  kəs  ki,  onu  tanımaq  bütün  nemətləri  keçən  rəbbani  bir 
nemətdir.
Ey  Mövlam,  bir  kişinin  xoşbəxtliyinin  kamalındandır  ki, 
dövrünün imamı ilə söhbət etsin. Biz sənin intizarındayıqmı, 
yoxsa  sən  bizi  gözləyirsən?  Biz,  bildiyin  kimi,  müqəssir,  aciz, 
günahkarlarıq. Zühurun şərtləri bizə uymur, ən bəsit mətləblə-
rini gerçəkləşdirmirik. Əməllərimizin pis olmasından, hər gün 
bulaşdığımız günah və zülmə görə Allahdan və səndən üzr istə-
yirəm, ey Seyyidim. Seyyidim, məni qəbul et, əfv et, Allahdan 
mənim  üçün  əfv  dilə.  Ey  Zəhranın  gözünün  işığı,  məni  qəbul 
et.  Ey  Allahın  xəlifəsi,  məni  qəbul  et.  Ey  Allahın  qapısı,  məni 
qəbul et. Ey Allahın bürhanı, məni qəbul et. Ey Allahın yanın-
da olan, məni qəbul et. “Allaha qarşı etdiyini etinasızlığa görə 
vay  olsun  mənə”  (Zumər,  56).  Səndən  üzrxahlıq  edirəm,  təq-
sirimə, ifratçılığıma, israfçılığıma görə məni bağışla. Bil ki, ey 
İmamım, mən cavab eşitməyənədək qapının çevrəsini tərk et-
məyəcəyəm. Mən parlaq nurlarının ipinə ümidlərimi asmışam, 
sən mənim Allaha vəsiləmsən.
Ey Mövlam, İmamın haqqını vermək vilayətin kamalından-
dır.  Biləsən  ki,  səndən  özgəsinin  eşqini  qəlbimə  daxil  etmə-

---

215
Məhdəviyyət haqqında nəzərlər
mişəm. Səbir uzun oldu, intizar uzun çəkdi. Bəs sən nə vaxt öz 
görüşünlə bizə minnət qoyacaqsan? Səni görməklə, salam ver-
məklə  bizi  sevindirəcəksən?  Səni  xatırlayarkən  nə  qədər  göz 
yaşı axıtdıq, ey Seyyidim. Bununla yanaşı daim möhkəmlik və 
məhəbbətinin yəqinliyi üzərində duracaq, yardım etməyə ha-
zırlıq görəcək, bu və hər gün sənə beyətimi təzələyəcəyəm.
Ey onu tanımaq dinimizin tamamı olan, salam olsun sənə! 
Salam olsun o kəsə ki, fərəcinin intizarını çəkmək əməllərimi-
zin ən üstünüdür. Salam olsun o kəsə ki, onu ziyarət etmək, gö-
rüşmək amalımızın qayəsidir. Salam olsun sənə, ey Ali-Muhəm-
mədin Qaimi!
İlahi, onun fərəcini tezləşdir və çıxışını asanlaşdır.

---

216
Müctəba Sadət
İstifadə olunan ədəbiyyat
1 – Qurani-Kərim.
2 – İ`ləmul-vəra bil-ə`lamil-huda: Fəzl ibn Həsən Təbərsi.
3  –  Əl-İhticac:  Əbu  Mənsur  Əhməd  ibn  Əli  ibn  Əbu  Talib 
Təbərsi (iki cild).
4  –  İqtərəbə  xurucul-Məsih  əd-Dəccal:  Hişam  Kamal  Əb-
dülhəmid.
5 – Əşratus-saəti ən-nəss vət-tarix: Xalid Mübarək əl-Vəhyi.
6 – Əş-Şiə  il-İslam: Seyid Muhəmməd Hüseyn Təbatəbai.
7 – Əş-Şiətu  it-tarix: Seyid Əbdürrəsul Musəvi.
8 – Əş-Şiətu ruvvadul-ədli vəs-səlam: Şeyx Məcid Saiğ.
9  –  İlzamun-nasib  i  isbatil-Huccətil-ğaib:  Şeyx  Əli  Yəzdi 
Hairi (iki cild).
10 – Əl-İbaziyyətu tarix və mənhəc və məbadi: Zəkəriyyə 
Xəlifə Muhərrəmi. 
11 – Əl-İrşadu  i mə`rifəti hucəcillah ələl-ibad – Şeyx Mü id.
12 – Əl-İmamətu  il- iqhil-islami: Şeyx Mehdi Fəqih İmani.
14 – Əcvibətu İbn Xəlfun: Doktor Əmr Xəlifə Nami. 
15  –  Əs`ilətu  və  hivaratu  həuləl-Mehdil-muntəzər:  Yəhya 
Talib Mişari Şərif.
16 – Əsluş-şiə və usuliha: Şeyx Muhəmməd Hüseyn Ali-Ka-
şi il-Ğita.
17 – Əzva`u əla dəulətil-İmamil-Mehdi: Seyid Yasin Musəvi.
18 – Əməlul-insan, əl-İmamul-Mehdi  il- ikril-İslamil-əsil: 
Mərkəzu nun lil-tə`lif.
19 – Əl-Əməlul-məv`ud huruf ədəbiyyəti və buhus min ər-
zil-Qatiyf: Luəy Ali-Sunbul (3 cild).
20  –  Bəşarətul-İslam  i  zuhuri  Sahibiz-Zəman:  Mustafa 
Ali-Seyid Heydər Kazimi.

---

217
Məhdəviyyət haqqında nəzərlər
21  –  Biharul-ənvar:  Şeyx  Muhəmməd  Baqir  Məclisi 
(51,52,53-cü cildlər).
22 – Bəhsu həuləl-Mehdi: Seyid Muhəmməd Baqir Sədr.
23  –  Buhusu  il-həyatis-siyasiyyəti  li-Əhlil-beyt  (əleyhi-
mussəlam): Mərkəzu Nun lit-tə`lif vət-tərcumə.
24  –  Buhusu  il-miləli  vən-nihəl:  Şeyx  Cəfər  Sübhani  (6 
cild).
25  –  Əl-Burhan  əla  vucudi  Sahibiz-Zəman:  Seyid  Muhsin 
Əmin Hüseyni Amuli.
26 –Əl-Burhan  i əlamati Mehdi axir əz-zəman: Əli ibn Hü-
samuddin Müttəqi Hindi.
27  –  Əl-Bəyan  i  əxbari  Sahibiz-Zəman  (əleyhissəlam): 
Muhəmməd ibn Yusif Kənci Şafei.
28 – Əl-Babiyyətu vəl-Bəha`iyyətu əu nəsaihul-huda vəd-
din: Şeyx Muhəmməd Cavad Bəlaği.
29  –  Büşral-bəşərə  i  həqiqətil-Mehdil-muntəzər:  Şeyx 
Mahmud Ğərbavi.
30 – Tarixu ğeybətis-suğra: Seyid Muhəmməd Sadiq Sədr.
31 – Tarixul-ğeybətil-kübra: Seyid Muhəmməd Sadiq Sədr 
32 – Tarixu ma bə`dəz-zuhur: Seyid Muhəmməd Sadiq Sədr.
33 – Təcrubəti mə`əl-İmami M-h-m-m-d ibn Həsən Əskəri: 
Doktor İsam İmad
34 – Tərcumətul-İmamil-Mehdi  i ə`yaniş-şiə: Seyid Muh-
sin Əmin Amuli
35 – Cənnətul-mə`va  i zikri mən fazə biliqa`il-Huccət (əley-
hissəlam): Hacı Mirzə Hüseyn Nuri.
36 – Cəulətu  i hukumətil-Mehdi: Şeyx Nəcmuddin Təbəsi.
37 – Hivaratu həuləl-munqiz: Şeyx İbrahim Əmini.
38 – Həqiqətul-etiqad bil-İmamil-Mehdil-muntəzər: Müha-
mi Əhməd Hüseyn Yəqub.
39 – Əl-Hukumətul-aləmiyyətu lil-İmamil-Mehdi  il-Qurani 
vəs-sünnəh: Şeyx Mahmud Şəriət Zadə Xorasani.

---

218
Müctəba Sadət
40 – Həyatul-İmamil-Baqir (əleyhissəlam) dirasətu və təh-
lil: Şeyx Baqir Şərif Qərəşi.
41  –  Həyatul-İmamil-muntəzəril-muslihil-ə`zəm:  Şeyx 
Baqir Şərif Qərəşi.
42 – Xatəmul-övsiya: Muhəmməd Mehdi Mömin.
43 – Xülasətul-məqal  il-Məsihid-Dəccal – Mahmud Ğərba-
vi.
44 – Əl-Xəvaricu vəl-həqiqətul-ğabəti – Nasir ibn Süleyman 
Sabe`i.
45  –  Da`irətul-mə`ari il-islamiyyətiş-şi`əti:  Həsən  Əmin 
(birinci cild).
46  –  Durusu  il-əqidətil-islamiyyəti  –  Muhəmməd  Təqi 
Misbah Yəzdi.
47 – Dəulətul-İmamil-Mehdi: Seyid Murtəza Müctəhidi Sis-
tani.
48  –  Zalikə  yəumil-xuruc:  Dirasətu  ən  nehzətil-İma-
mil-Mehdi: Seyid Hüseyn Müdərrisi.
49 – Rayatul-hüda vəz-zəlal  i əsriz-zuhur: Şeyx Mehdi Fət-
lavi.
50 – Ər-Rüşd vəl-hidayət: İbn Huşəb Mənsur Yəmən.
51 – Əs-Süfyani və əlamatuz-zuhur: Muhəmməd Fəqih.
52 – Siykuluciyyətul-intizar – Dirasətu lil-əb`din-nəfsiyyəti 
i əqidətil-İmamil-Mehdi əl-muntəzər.
53 – Şübəhatu və rududu həulə imaməti Əhlil-beyt və vu-
cudil-Mehdi əl-muntəzər: Seyid Sami Bədri.
54 – Şəmsu xəlfəs-səhab, bəhsu  i ğeybətil-İmamil-Mehdi, 
Seyid Mahir Ali-Şübbər.
55  –  Səhifətu  sədəl-Mehdi  –  Mərkəzud-dirasatit-təxəssu-
siyyəti  il-İmamil-Mehdi – 79-cu say.
56 – Ət-Təurul-Mehdi: Alimu Subeyt Nili.
57 – Təriqul-vusal, təkaliful-mu`mininə  i əsril-ğeybət: Se-
yid Muhəmməd Rza Hüseyni Mutləq.

---

219
Məhdəviyyət haqqında nəzərlər
58  –  Zahirətul-ğeybəti  və  də`vas-səfarəti:  Şeyx  Muhsin 
Ali-Usfur.
59  –  Əlamatul-Mehdi  i  xutəbil-İmam  Əli  və  rəsa`ilihi  və 
əhadiysihi: Mehdi Həmd Fətlavi.
60  –  Əqdud-durəri  i  əxbaril-muntəzər:  Yusif  ibn  Yəhya 
Müqəddəsi Şafei Silmi.
61 – Əl-iddut-tənazuli  i əla`imi zuhuril-Mehdi: Abbas Təb-
riziyan.
62 – Əsruz-zuhur: Şeyx Əli Kurani Amuli, m.2004.
63 – Əl-əqidətul-məhdəviyyətu işkaliyyatu və mualicat: Se-
yid Əhməd İşkəvəri.
64 – Əqidətul-Məsihid-Dəccal  il-ədyan: Səid Əyyub.
65 – Əlamatuz-zuhur: Seyid Əs`əd Tərhini.
66 – Əl-urful-vərdi  i əxbaril-Mehdi: Cəlaluddin Süyuti.
67 – Umru ummətil-İslam və qurbu zuhuril-Mehdi: Əmin 
Muhəmməd Cəmaluddin.
68 – Uyunu əxbarir-Rza (əleyhissəlam): Şeyx Muhəmməd 
ibn Babəveyh Qummi Səduq.
69  –  Kitabul-ğeybət:  Şeyx  Muhəmməd  ibn  İbrahim  ibn 
Cəfər Numani.
70 – Kitabul-ğeybət: Şeyx Əbu Cəfər Muhəmməd ibn Həsən 
Tusi.
71 – Əl-Fəcrul-muqəddər irhasatul-yəumil-məv1ud və əh-
dasi sənətiz-zuhur: Muctəba Sadət.
72 – Əl-Fitən: Nəim ibn Həmmad ibn Müaviyə ibn Haris Xü-
zai Məruzi (h. 229-da vəfat edib).
73 – Fəra`idu fəva`idil- ikri  il-İmamil-Mehdi əl-Muntəzər: 
Mur`ə ibn Yusif Müqəddəsi Hənbəli.
74 – Fiqhu əla`imiz-zuhur: Şeyx Muhəmməd Sənəd.
75  –  Əl-Qəulul-muxtəsər  i  əlamatil-Mehdi  əl-muntəzər: 
Əhməd ibn Muhəmməd ibn Həcər Məkki Hitəmi.
76 – Qiraətu  il-işkaliyyat: Seyid Abdullah Ğəri i (5 cild).

---

220
Müctəba Sadət
77 – Əl-Kəşf: Cəfər ibn Mənsur Yəmən.
78 – Kəmaluddin və təmamun-nemət: Şeyx Səduq.
79 –– Kəlimətul-İmamil-Mehdi: Seyid Həsən Şirazi.
80 – Limazal-ğeybət: Seyid Muhəmməd Rza Şirazi. 
81  –  Mə`sərul-kubəra  i  tarixi  Samərra:  Şeyx  Zəbihullah 
Məhəllati.
82 – Məcəllətul-intizar – Mərkəzud-dirasatit-təxəssusiyyə-
ti  il-İmamil-Mehdi – 6 və 16 –cı say.
83 – Məcəllətu cunnətul-Huseyn – Məcəllətu Huseyniyyəti 
mutəxəssisəti, İraq, ikinci say, Muhərrəm ayı, h. 1432.
84 – Məcəllətu mə`ud (əş-Şəhriyyətu - əl-İraniyyətu), fars 
dilində, 96 və 108-ci say.
85  –  Muhkəmatus-sunəni  ir-rəddi  əla  şubəhati  əh-
lil-yəmən: Seyid Muhəmməd Əli əl-Həlv.
86 – Muqəddimətu İbn Xəldun: Təhqiq Abdullah Muhəm-
məd Dərviş.
87 – Məalimu dəulətil-İmamil-Mehdi: Seyid Sədruddin Qə-
banəci.
88 – Əl-Muraciat: Seyid Əbdülhüseyn Şərəfuddin.
89 – Məsa`ilul-xila iyyəti harə  iyha əhlul-sunnəti: Şeyx Əli 
Ali-Muhsin.
90 – Muntəxəbul-əsər  il-İmamis-sani əşər: Lütfullah Sa i 
Gülpayqani.
91 – Əl-Məhdəviyyətu ində Əhlil-beyti (əleyhimussəlam): 
Əli İslami.
92 – Əl-Mehdi: Seyid Sədruddin Sədr.
93  –  Əl-Mehdi  əl-muntəzər  indəş-şi`ətil-isna  əşəriyyəti: 
Cavad Əli (doktorluk traktatı), alman dilindən tərcümə, doktor 
Əbul-eyd Dudu.
94 – Əl-Mehdi əl-muntəzər: İbrahim əl-Məşuxi.
95  –  Əl-Mehdi  əl-muntəzər  beynəd-dini  vəl- ikril-bəşəri: 
Doktor Muhəmməd Tey.

---

221
Məhdəviyyət haqqında nəzərlər
96 – Əl-Mehdi əl-muntəzər fəlsəfətul-ğeybət və hətmiyyə-
tuz-zuhur: Hani İdris.
97 – Əl-Mehdi  il-Qurani vəs-sunnəti: Seyid Sadiq Hüseyni 
Şirazi.
98 – Əl-İmamus-sani əşər: Henri Kurban, Nəvaf Mahmud 
Musəvinin tərcüməsi.
99  –  Əl-İmamul-Mehdi  minəl-Mehdi  iləz-zuhur:  Seyid 
Muhəmməd Kazim Qəzvini.
100 – Əl-İmamul-Mehdi beynət-təsəvvuri vət-təsdiq: Şeyx 
Muhəmməd Həsən Ali-Yasin. 
101 – Əl-Mehdil-Muntəzər  il- ikril-İslami – İsdaru məsdə-
rir-risaləti.
102 – Mə`əl-Mehdi əl-muntəzər  i dirasətin mənhəciyyətin 
muqarinətin: Şeyx Mehdi Həmd Fətlavi.
103 – Mikyalul-məkarim  i fəvaidid-du`ai lil-Qaim: Muhəm-
məd Təqi Musəvi İsfəhani (iki cild).
104 – Əl-Muntəzirunə zəmənil-ğeybət: Şeyx Cəfər İdrisi.
105 – Əl-İmamul-Mehdi və əd`iyaul-babiyyəti vəl-məhdə-
viyyət beynən-nəzəriyyəti vəl-vəqa`e: Seyid Ədnan Bəkka.
106  –  Əl-Mu`cəmul-məvzu`i  li-əhadiysil-İmamil-Mehdi: 
Şeyx Əli Kurani Amuli.
107 – Mu`cəmul-məlahimu vəl- itən: Mahmud Seyid Mehdi 
Musəvi İsfəhani (4 cild)
108 – Əl-İmamul-Muntəzər min viladətihi ilə dəulətihi: Se-
yid Əli Hüseyni Sədr.
109  –  Mu`cəmu  əhadiysil-İmamil-Mehdi:  Mu`əssəsə-
tul-mə`ari il-islamiyyəti (beş cild).
110  –  Əl-İmamul-Mehdi  vəl-yəumul-məv`ud:  Şeyx  Xəlil 
Rizq.
111 – Əl-İmamul-Mehdi vəl-imanu bil-ğeyb: Seyid Muhəm-
məd Təqi Mudərrisi.

---

222
Müctəba Sadət
112 – Mənahicul-bəhs  i qəziyyətil-İmamil-Mehdi: Doktor 
Əbdülcabbar Şərarət.
113 – Əl-Mehdi əl-muntəzər  i hədisis-sunnətil-mu`təbər: 
Şeyx Adil Həriri.
114 – Ma qəblə nihayətit-tarix zuhuru Qaimi Ali-Muhəm-
məd əl-Mehdi əl-muntəzər: Cəfər Həsən İtrisi.
115  –  Əl-Mehdi  əl-muntəzər  və  əhdasuz-zuhur:  İbrahim 
Hüseyn Sərvər.
116 – Əl-İmamul-Mehdi: Seyid Əli Hüseyni Milani.
117  –  Əl-İmamul-Mehdi  beynət-təvaturi  və  hisabil-ehti-
mal: Şeyx Muhəmməd Baqir İrəvani.
118 – Əl-Məlahimu vəl- itənu  i zuhuril-ğa`ibil-muntəzər: 
Raziyuddin ibn Tavus.
119  –  Əl-İmamul-Mehdi  nəzrətun  it-tarixi  və  ru`yətun 
lil-mustəqbəl: Kamal Seyid. 
120  –  Əl-İmamul-Mehdi  (əccələllahu  fərəcəh):  Seyid 
Muhəmməd Hüseyni Şirazi.
121 – Ma zanəstə iydu minəl-İmamil-Mehdi və huvə ğaib?: 
Şeyx Mehdi Əla`uddin.
122  –  Məs`uliyyatul-mu`min  ticah  İmamiz-Zəman:  Şeyx 
Mehdi Əla`uddin.
123  –  Əl-İmamul-Mehdi  minəş-şəkki  iləl-yəqin:  Ni`mət 
Hadi Saidi.
124  –  Əl-Mehdi  əl-muntəzər  vəl-əql:  Muhəmməd  Cavad 
Muğniyə.
125 – Məsiyrətuz-zəman hətta Sahib əz-zəman: Doktor Bi-
lal Nə`im.
126  –  Əl-Mehdi  əl-muntəzər  ələl-əbvab:  Muhəmməd  İsa 
Davud.
127 – Əl-Mehdi: Doktor Muhəmməd Əhməd İsmail Muqəd-
dəm.

---

223
Məhdəviyyət haqqında nəzərlər
128  –  Əl-Əhadiysul-varidətu  il-Mehdi  i  mizanil-cərhi 
vət-tə`dil: Doktor Əbdüləlim Bəstəvi (iki cild) – magistr trak-
tatı.
129 – Əl-Mehdi əl-muntəzər: Mənsur Əbdülhəkim.
130  –  Əl-Məsih  əd-Dəccal  həqiqətun  la  xəyal:  Əbdüllətif 
Aşur.
131  –  Əl-Məvsu`ətuş-şəriətil-məhdəviyyəti:  Əbdülqadir 
Əbul-Məkarim (10 cild).
132 – Ən-Nəcmus-saqib  i əhvalil-huccətil-ğaib: Mirzə Hü-
seyn Nuri Təbərsi (iki cild).
133 – Nəzrətun şumuliyyətun  i Mehdil-uməm: Həsən Hə-
bib Sərvər.
134  –  Ən-Nəzəriyyətul-məhdəviyyətu  i  fəlsəfətit-tarix: 
Ə`səd ibn Əli Qidarət.
135 – Ən-Nurul-ğaib, əl-İmamul-Mehdi vəl-iddi`atul-kazi-
bətu  il-əsril-hədis: Muctəba Sadət.
136  –  Nehzətul-Mehdi  i  zəv`i  fəlsəfətit-tarix:  Murtəza 
Mütəhhəri.
137  –  Nihayətu  ummətil-İslam  beynən-nubuvvəti  vəs-si-
yasət: Doktor Əhməd Hicazi Səqa.
138 – Armageddon, Axiru bəyan ya ummət əl-İslam: Əmin 
Muhəmməd Cəmaluddin.
139  –  Vəzifətul-ənam  i  zəməni  ğeybətil-İmam:  Mirzə 
Muhəmməd Təqi Musəvi İsfəhani.
140 – Viladətul-Qaimil-Mehdi bir-rəvayatis-səhiyhətis-sə-
riyhəti: Şeyx Əhməd Mahuzi.
141 – Yənabiy`ul-məvəddət: Süleyman ibn İbrahim Qundu-
zi Hənə i.
142 – Yəumul-xəlas  i zillil-Qaimil-Mehdi: Ustad Kamil Sü-
leyman.

---

224
Müctəba Sadət