7
Məhdəviyyət haqqında nəzərlər
eynidir. Orada obyektivliyə riayət olunduqda və elmi meyarlar
göz önündə tutulduqda biz yaxşı nəticələr əldə edəcək, ixtilaf
və ittifaq cəhətlərini, yaxud bir araya gəlmə və ayrılma nöqtələ-
rini tanıyacağıq. Bilmək gərəkdir ki, məhdəviyyət tezisində an-
laşılmazlıq dini düşüncə (anlayış) mexanizmlərinin dərinliyin-
də olan əsas barədədir. Bununla yanaşı bütün dinlərin həm ikir
olduğu məsələdir. Odur ki, problem dinlərin növündə, yaxud
düşüncə ziddiyyətində deyil. Sadəcə (bu problem) təəssübkeş-
likdə, ikirlərin fanatizmləşməsində və üfüq darlığında gizlənir.
Şübhə yoxdur ki, birlik və salamatçılıq tərə indən danışmaq,
digərini qəbul etmək, tolerantlıq mədəniyyəti yalnız mərifət
vasitəsilə tamamlanır. Bu da məndə nəyin olduğunu bilməyin,
mənim də səndə nə olduğunu bilməyimdir. Kitabımızın üs-
tün tutduğu şey bir sıra tayfaların mədəniyyətini toplamaqla
əlaqədar araşdırma aparmaq və bəhslərdən ibarətdir. Həmçi-
nin məhdəviyyət məsələsinin çoxtərə li və növbənöv cəhətlə-
rini gözdən keçirir. Biz müxtəlif məhdəviyyət araşdırmalarına
müvəffəq olmuş, əqidəvi əsaslarının anlamaq və nəzəriyyələri-
nin əqli bacarıqlarını detallı incələmək üçün cəhd göstərmişik.
Habelə qələmimiz müxtəsərlik göstərməyə, həmçinin intizarı
çəkilən Mehdi mövzusu ətrafında bəzi İslam irqələrinin ən
mühüm ümumi rəy və düşüncələrini açıqlamağa çalışıb. Biz
onların araşdırmalarının özəlliklərini (yaxud eyni məqamların)
izah etmiş, ən əhəmiyyətli təsəvvürlərini, nəzəriyyələrinin cöv-
hərini vurğulamışıq. O həddə qədər ki, oxucu obyektiv, insa lı
və bitərəf şəkildə araşdırmanı qiymətləndirib hansı birinin
Quran və nəbəvi metoduna daha yaxın nəzər olduğuna dair nə-
ticə çıxara bilsin. Qeyd etmək istəyirəm ki, birinci babda bəhs
etdiyim mövzu kitabın onurğa sütunudur. Belə ki, həssasiyyət
və əhəmiyyət artırılıb. Ancaq mövzunun haqqının bəhs və de-
tallı araşdırma baxımından ödənildiyini iddia etmirəm. Orada
digər məktəblər vardır ki, biz onların məhdəviyyət nəzəriy-
8
Müctəba Sadət
yəsini araşdırmamışıq və buna toxunmamışıq. Məsələn, Zey-
diyyə kimi. Burada hər bir təqdim edib gözdən keçirtdiyim ilk
təşəbbüs İslam məktəbinin və bizim akademik tədqiqatımızın
araşdırdığını müqayisəli məhdəviyyət axtarışları olub. Ümid
edirəm ki, bu obyektiv və faydaverici bəhslər digərləri üçün bir
açılış olacaqdır.
Bu kitabın bəhslərindən biri məhdəviyyət məsələsində
bəzi strateji ikir barədə qısa baxış təqdim etməkdir. (İkin-
ci bab): Məhdəviyyət əqidəsi ümumi bir məsələdir ki, bütün
bəşəriyyətə aiddir. O, həmçinin İslam prespektivində mərkə-
zi bir məsələdir. Gərək möminlər Məhdəviyyət məsələsinin
ölçüləri üçün dərin və ümumi nəzərə, onu hər bir anlayan və
əksini kəsən mərifətə malik olsunlar. Bu kitabın ikir və düşün-
cələri əslində məhdəviyyət mədəniyyəti ətrafında, tərbiyəvi
hədə lərə malik sabiq bəhs və araşdırmaların məcmuəsindən
ibarətdir. Bu, ümumi təhlil və baxış ilə yazılıb. Habelə bu kita-
bın ehtiva etdiklərindən biri (Üçüncü bab) yeni nəzər ilə zü-
hur əlamətlərini qiraət etməkdir. İndiki zamanda camaatın vəd
olunan günün fövqəl hadisələrini daha çox araşdırmağa marağı
artıb. Ola bilər ki, onlar fərəcin yaxınlaşması üçün ümid işığı
hiss edirlər. Odur ki, zühur əlamətləriylə işləyən zaman idrak
və riayət olunması vacib olan parametrlərdən ibarət məcmuə
əldə etməyə çalışmışıq. Əlavə olaraq, Mehdi xəbərləriylə əlaqə-
dar kəskin, əhatəli nəzər və təhliledici bəsirətdən faydalanmaq
üçün yol tapmağa səy göstərmişik.
Ümid edirəm ki, bu kitab məhdəviyyət məsələsi barədə
yeni ikir formasına malik olacaq. Belə ki, mədəniyyət və dü-
şüncə müsəlmanların ən əhəmiyyətli güc mənbələridir. Habelə
dialoq və araşdırmalar üzərindən ikri tezis və nəzəriyyələ-
rin rəqabət aparması onların qalıcılıq və zənginlik zərurətini
canlandırır. Sağlam və açıq düşüncə əlamətlərinin daha diqqət
çəkəni zənginlik və həqiqətə çatmaq üçün orada müzakirənin
9
Məhdəviyyət haqqında nəzərlər
mümkün olmasıdır. Bu kitabımız bu dəstəyə aiddir. O səbəb-
dən ki, onun məzmunu ideoloji müqayisə araşdırmalarından
ibarətdir, İslam məktəbində boşluğu doldurmağı hədəf seçib
elmi hərəkəta dəstək olmağa çalışır. Həmçinin sağlam məhdə-
viyyət mədəniyyətinə xas yoldan istifadə edir.
Bu müqəddiməni bitirməmişdən öncə, düşünürəm ki, qeyd
edəcəyim məsələni izah verərək söyləməyə ehtiyac yoxdur.
Belə ki, bu kitab böyük, ilham edilən İmamın məsələsi barədə
qısa nəzərləri, həmçinin Əhli-beytin (ə) tarixi sayəsində keçən
ideal dövlət qurmaq üçün hazırlıqları tamamlayacaq Bəqiyyə-
tullaha məxsus bilgiləri (və məlumatları) hekayət edir.
Sonda Allah sübhan və təaladan istəyirəm ki, forma və
məzmun baxımından tam, müxtəsər ayrıntılı, önəmli məsələlə-
ri barədə İmamiyyəyə məxsus məhdəviyyət tədqiqatı içərisin-
də müvəffəqiyyətə çatmış olum. Həmçinin bütün müsəlmanlar,
xüsusilə möminlər bu bəhslərdən fayda görsünlər. Allahdan
qəbul etməsini diləyirik.
Hörmətli oxucu üçün ikri ekskursiya və faydalandırıcı mə-
dəni səfər təmənna edirik.
10
Müctəba Sadət
BİRİNCİ BAB
BƏZİ İSLAM FİRQƏLƏRİNİN DÜŞÜNCƏSİNDƏ
MƏHDƏVİYYƏT NƏZƏRLƏRİ
GİRİŞ
Müxtəlif Məhdəviyyət tezislərini araşdırmağın
əhəmiyyəti
İntizarı çəkilən Mehdi bəşəriyyət həyatının son dönəmin-
də, yaxud islami terminologiya ilə “Axirəzzaman” – deyə tanıt-
dırılan vaxtda müsəlmanların zühurunu istədikləri şəxsdir. Bu
şəxs hakim, adil və əzəmətli şəxs olacaq. O, yer üzərində zülm
və haqsızlığın qarşısını alacaq, ədalət və sağlam İslamı yayacaq.
Həmin İslamı ki, onu Allah Rəsulu (sallallahu əleyhi və alih) gə-
tirmişdir. O vuruşaraq İslam düşmənləri üzərində qələbə çala-
caq. İslam mənbələri az qala onun zühuru üzərində icma edib.
Ancaq şəxsiyyətinin kimliyi barədə ikir ayrılığına düşüb.
Müxtəlif müsəlman məzhəbləri arasında ikri və ideoloji
ikir ayrılıqları yeni bir məsələ deyil. Əksinə, bu, tarix boyunca
İslam ümməti arasında baş verib. Belə ki, bu, tarixi və siya-
si çəkişmələr nəticəsində parçalanmağa gətirib çıxarmış, onu
müxtəlif saylı məzhəb və məktəblər halına salmışdır. İslam an-
layışında və onun yolunda mədəniyyət və şəri qanunları barə-
də qarşılıqlı müdaxilələr qəribə bir şey deyil. Belə ki, ümmətin
bu ikir ayrılıqları vəd olunan Mehdi əqidəsini anlamaq barə-
dədir. Lakin bu ikir ayrılıqları məzhəb sərhədlərində olsa da,
Məhdəviyyətlə əlaqədar imanın əsasına, habelə islami orijinal-
lığına zərər yetirmir.
Din və məzhəblərin müqayisəli bilgisi İslam mədəniyyə-
ti üçün ali müvəffəqiyyətlərdən biridir. Bu elm İslamdan öncə
Dostları ilə paylaş: |