Resmi İdeoloji ve yargisal aktiVİzm nilüfer coşkun öZ
Yüklə 292,06 Kb. Pdf görüntüsü
|
Nilüfer COŞKUN DÜHFD, Cilt: 22, Sayı: 36, Yıl: 2017, s. 59-86 77
anayasanın, hukukun bağımsız ve tarafsız yorumlanması gerektiği savunulmakta iken, diğer taraftan yargıcın anayasada ifadesini bulan resmi ideolojinin belirleyicisi-somutlaştırıcısı- ve koruyucusu olup olmadığı gündeme gelir. Buradaki sorun, anayasanın önsözünde veya başlangıç ilkelerinde kendini belli belirsiz ifadelerle gösteren ideolojiye uygun şekilde yorumlama yapıp yapmaması, yani esasında yargıcın taraf sorunudur. Yargıç partiler, meclis, hükümet gibi siyasi organların etkisi ile yani dışsal taraflılık ile yorum yapabilir veya önyargılarından, ilgilerinden veya vesayetçi zihniyet gibi nedenlerden kaynaklanan içsel taraflılıkla karar verebilir. 78 Mesela, ABD’deki yargıçlar başkanlar tarafından, yargıcın partiye yakınlığına veya ideolojik eğilimine göre seçmekte, senato ise bu kişiyi aynı gerekçelerle reddedebilmektedir. 79
olduğundan, siyasal konularla ilgili olduğundan anayasa yargıçlarının anayasa hükümlerini normlandırırken dikkatli olmaları gerekmektedir. Çünkü siyasal konuların kural olarak Anayasa Mahkemesi’nin kararlarına özgü olması, Anayasa Mahkemesi kararının zaman zaman aktivist tutum sonucu verilmesi iddiası ile karşılaşmasına, kararın siyasallaştığı suçlaması ile karşı karşıya gelmesine yol açabilmektedir. Burada önemsenmesi gereken nokta, devletin kendi anayasasında belirlemiş olduğu ideolojidir, resmi ideolojidir. Yargıcın, anayasanın önsözünde veya başlangıç hükümlerinde kendini gösteren ve genelde belirsiz ve geniş kavramlarla anlatılan resmi ideolojisinin tesiri altında kalarak Anayasa Mahkemesi’nin aktivist tutum
sergilediği sonucunu doğurmaktadır. 80 Başka deyişle, Anayasa Mahkemesi’nin “hak temelli” yaklaşımı değil de, “ideolojik temelli” yaklaşımı esas alması durumunda, mahkemenin bu aktivizmi demokratik teori açısından mahkemenin meşruiyetini tartışmalı hale getirecektir. 81
C. Türkiye’de Durum Anayasa
Mahkemesi, anayasanın hukuksal anlamının belirlenmesi ile görevli olduğu için özel bir işleve sahiptir. Bu organa
78 Heywood, s. 389. 79 Heywood, s. 389. 80 Anayasa Mahkemesi, aktivist tutumunu hak ve özgürlükler lehine kullanırsa, bu tavır meşru kabul edilmektedir. 81 Işık, s. 418, 419. Resmi İdeoloji ve Yargısal Aktivizm DÜHFD, Cilt: 22, Sayı: 36, Yıl: 2017, s. 59-86 78
anayasayı sadece normal bir yasa gibi yorumlama yetkisi verilmemiş, aynı zamanda onu geliştirme, mükemmelleştirme, kalitesini yükseltme görevi de verilmiştir. 82 Dolayısıyla Anayasa Mahkemeleri, insan haklarının uygulanmasını sağlayarak demokratik yönetimin pekiştirilmesinde ve sürdürülmesinde önemli işlevlere sahiptir. 83
kuralları anlamlandırma süreci, 1982 Anayasasında çok geniş ve belirsiz kavramların bulunması ve yargısal denetimle görevli yargıçların devletin kuruluş aşaması sırasında konulmuş ilkelere sıkı sıkıya bağlılığı noktasında tartışmalara sebebiyet vermektedir. Gerçekten de Anayasa’nın safını belli eden, hâkim ideolojisini gösteren başlangıç bölümünde yer alan “Hiçbir faaliyetin Türk millî menfaatlerinin, Türk varlığının, Devleti ve ülkesiyle bölünmezliği esasının, Türklüğün tarihî ve manevî değerlerinin, Atatürk milliyetçiliği, ilke ve
inkılâpları 84
ve medeniyetçiliğinin karşısında korunma göremeyeceği ve lâiklik ilkesinin gereği olarak kutsal din duygularının, Devlet işlerine ve politikaya
82 Bu bağlamda Kagi, anayasa ve anayasa yargısı arasındaki ilişkiyi “Anayasa yargısına ilişkin görüşünü söyle, nasıl bir anayasa anlayışına sahip olduğunu söyleyeyim” sözüyle kısaca ifade etmiştir. Bkz. Gören, s. 271, 273. 83 Turhan, s. 398. 84 “Atatürk ilke ve inkılapları” ibaresi Anayasa’nın Başlangıç bölümüne ek olarak, 42., 58., 81., 103., 134. maddelerinde söz edilmiştir ve Anayasa Mahkemesi de kararlarında bu ilkeye son derece önem vermiştir. Nitekim Anayasa Mahkemesi bir kararında bu ilkeleri 1982 Anayasası’nın temel dayanağını oluşturan değerler olarak nitelendirmiştir. Bu ilke Anayasa’nın 26. maddesinde göre “Cumhuriyetin nitelikleri” görünümü ile ifade özgürlüğünün, 27/2. maddesine göre “bilim ve sanatı yayma” hakkının ve 28/son fıkraya göre basın hürriyetinin, 68/4. maddesine göre siyasi parti hürriyetinin sınırlarından birini oluşturmaktadır. Siyasi parti özgürlüğünün bu anlamda sınırını, devletin bağımsızlığı, ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğü, millet egemenliği, demokratik ve lâik Cumhuriyet ilkeleri oluşturmaktadır. Bu sınırın belli koşullarda aşılması siyasi partinin özgürlüğünün tehlikeye girmesine, hukuki varlığının sonlanmasına neden olabilir. Nitekim Anayasa Mahkemesi 2009’da verdiği kararında, Demokratik Toplum Partisi'nin, eylemlerinin yanında terör örgütüyle olan bağlantılarının Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne aykırı nitelikteki fiillerin işlendiği bir odak haline geldiğinin anlaşıldığına karar vererek parti hakkında kapatma kararı vermiştir. Kararlar için sırasıyla bkz. AMK E. 1983/2, K. 1983/2, T. 25.10.1983; E. 2007/1, K. 2009/4, T. 11.12.2009, www.anayasa.gov.tr, erişim tarihi 14.03.2017.
Yüklə 292,06 Kb. Dostları ilə paylaş:
|