Relik ve endemik biTKİ TÜrleri

---

RELİK VE ENDEMİK BİTKİ TÜRLERİ 

Relik ve Endemik Bitki Türleri 

  

Endemik, alanları  belirli  bir  ülke  veya  bölgeye  ait,  yerel,  ender ve  çok  ender  bulunan   türler 

endemos (indigenous) kelimesinden gelir ve “yerli” anlamında kullanılır. 

Ülkemizdeki  endemik  türlerin en  önemlilerinden  birkaçı;  Kazdağında  orman  meydana  getiren 

Kazdağı  göknarı  (Abies  equi-trojani),  Eğridir  güneyindeki  Kasnak  meşesi  (Quercus  vulcanica), 

Köyceğiz-Dalaman  arasında  yaygın  olan  Sığla  veya  Günlük  ağacı  ve  ormanları  (Liquidambar 

orientalis),  Beşparmak  Dağları  (Ege  bölümü)ndaki  Kral  eğreltisi  (Osmunda  regalis)  ile  Datça 

yarımadasında bulunan Datça hurması (Phoneix theophrasti)dır. Ülkemiz, hem çeşitli familyalara 

ait hem de endemikler yönünden de çok zengindir. 

Türkiye’de yetişen endemik türler tabiatta, aşırı otlatma, yangın, bilinçsiz kesim, söküm,ıslah 

çalışmaları, yapılaşma, şehirleşme ve herbisit kullanımı gibi çeşitli tehlikelerle karşı karşıyadır.Bu 

olumsuz faktörler kimi zaman bitkinin yok olmasına ve bir anlamda yer yüzünde ortadan kalkması 

anlamına gelmektedir. 

Kaz dağı göknarı: 

Türkiye’de  yalnızca  Kazdağı’nda  yetişen  endemik  bir  göknar  alt  türü.  30  metreye  kadar 

boylanabilir.  Tomurcukları  bol  reçinelidir.İğne  yapraklı  uzun  sürgünler  üzerinde  tek  tek  ışığa 

yönelik olarak tarak biçiminde dizilmişlerdi.Yaprağın üst yüzü hafif olukludur, alt yüzünde ise iki 

tane belirgini gümüşi renkte beyaz stoma bandı bulunur. İğne yapraklar sürgünler üzerinde uzun 

süre, 7-10 yıl kalır 

Kasnak meşesi 

25-30 

m 

boya 

ulaşabilen 

geniş 

ve 

yaygın 

tepeli 

bir 

meşe 

türü. 

Genç  sürgünler  sarımtrak  veya  kırmızımtrak  olup,  önceleri  tüylü  daha  sonraları  çıplaktır. 

Tomurcuklar  büyük  yumurta  biçiminde  kahverengi  kırmızı,  tüysüzdür.  Tomurcuk  pullarının 

kenarları kirpiklidir. Yapraklar sürgünler üzerinde oldukça aralıklı dizilmiştir. Yaprak ayası ters 

yumurta  veya  eliptik  biçimli,  dip  tarafı  çarpıktır.  Yaprakların  alt  yüzü  basık  ve  yıldız  tüylüdür. 

Üst  yüzü  çıplak  ve  koyu  yeşildir.  Kadeh  çok  belirgin  ve  yarımküre  şeklindedir.Endemik  bir 

türdür.Kütahya,  Konya,  Afyon,  Isparta,  Eğirdir  yörelerinde  bulunur.  1300-1800  m  yükseltilere 

kadar çıkabilir. 

Datça hurması 

Datça  Hurması,  Datça Yarımadasında  batı-doğu  yönünde  uzanan sıradağların  kuzey  ve  güney 

aklanlarında 

olmak 

üzere, 

iki 

ayrı 

yörede 

bulunmaktadır. 

---

Datça Hurması bu aklanda küme ve guruplar halinde veya tekil olarak da geniş bir alanda yayılış 

yapmakta ve  yayılış  sahilden 300-350  m  yükseltiye  kadar  ulaşabilmektedir.Kuzeyi  kapalı, sıcak, 

deniz etkisi altındaki vadi tabanlarının uygun kısımları ile deniz kenarındaki kum ve çakıl üzerinde 

yer almaktadır. yaklaşık 10 m boyunda olup Datça’da 10-15 m. boylara ulaşabilmektedir. 

 

Sığla ağacı 

25-40  m’ye  kadar  boylanan  yaprak  döken  kalın  dallı  ve  geniş  tepeli  bir  ağaçtır.  İlk  bakışta 

çınara benzer. Yaşlandıkça, kabuğu koyulaşır ve derin çatlaklı bir görünüm alır.Çiçekler küçüktür. 

Çiçek kurulu 1-2 cm çapında olup küre şeklinde çok sayıda çiçek kümesini bulundurur. Meyve 2-4 

cm çapında çok sayıda kapsülden oluşur 

Istranca meşesi: 

25 m’ye kadar boylanabilen düzgün gövdeli dar tepeli bir meşe türüdür. Gövde kabuğu düzenli 

aralıklarla çataklıdır. Yapraklar ters yumurta biçimindedir. 7-10 civarında yaprak damarı bulunur. 

Damarlar  birbirine  paraleldir.Her  iki  yüzüde  çıplaktır.  Alt  yüzünde  basit  ya  da  yıldız  tüyler 

bulunur. Meyve sapı 2-7 cm uzunluğundadır. Bir sapta 3-4 tane meyve bulunur. 

RELİK (RELİKT) BİTKİ: (Relikt Plant): Kalıntı, eskiden kalma, günümüze gelme…Paleoklimatik 

koşullarda yetişerek yaygın bir durum alan, fakat iklim koşullarının değişmesi üzerine günümüzde 

zorlukla yaşamını sürdüren bitki toplulukları ve bunların üyeleri , örneğin, Karadeniz Bölgesinde 

yer yer kıyı kuşağında ve ve ardındaki oluklarda bulunan Akdeniz bitki toplulukları, daha önce bu 

bölgeye  Akdeniz  iklim  koşulları  egemen  iken  yerleşmişler;  ancak,  günümüz  koşulları  altında  da 

yetişmelerini  sınırlı  olarak  sürdürme  olanağı  bulmuşlardır.  Güneybatı  Anadolu’da  Köyceğiz, 

Marmaris dolaylarında küçük ormanlar oluşturan Sığla (Günlük) ağacı (Liquidambar Orientalis) de 

relik bitki özelliği göstermektedir. 

Ihlamur 

Boyları  20-30  m’ye  kadar  ulaşabilir.  Büyüklüğü  5-10  cm  arasında  değişen  yaprakları  genellikle 

yürek şeklinde ve çarpık, kenarları dişli ve uzun saplıdır.Sarkık çiçek demetleri sarımsı bir renge 

ve karakteristik bir kokuya sahiptir. Çok geç açan bu çiçekler (Haziran-Temmuz) kurutularak çay 

gibi içilir. 

Kestane 

Kuzey  Anadolu  ve  Marmara  Bölgesi’nde  yayılış  gösterir.  Türkiye’de  doğal  olarak  yetişen  tek 

kestane türü olan “Anadolu kestanesi” 30 m boya erişebilen, geniş tepeli bir ağaçtır. Ülkemizde 

25.278  hektar  koru,  3.614  hektar  baltalık  kestane  ormanı  bulunmaktadır.Gençken  düzgün  olan 

gövde  kabukları  yaşlandıkça  çatlaklı  bir  görünüm  alır.  Mızraksı  yapraklarının  kenarları  kaba 

dişlidir. Çiçekleri önemli bir bal kaynağı olan kestanenin meyvesi de ekonomik değere sahiptir. 

---

Ladin 

Kuzey yarıkürenin ılıman ve soğuk bölgelerinde yayılış gösteren ladinin 40 değişik türü ve bu 

türlere ait varyete ve formları vardır. Uzaktan bakıldığında göknara benzese de piramide benzer 

tepesi  ve  sarkık  dalları  ile  ondan  ayırt  edilebilir.  Boyu  40-50  m’ye  kadar  ulaşabilir.  İğne 

yaprakları kısa, sivri uçlu ve kesitli dört köşedir.  Olgunlaşmış kozalağının pulları dağılmaz. 

Ülkemizde  Doğu  Karadeniz  dağlarının  denize  bakan  yüksek  kesimlerinde  saf  ya  da  karışık 

ormanlar kuran türü Doğu ladinidir (P. Orientalis, Y). Ülkemizde 146.300 hektar saf Ladin ormanı 

bulunmaktadır. 

 

Kızılağaç 

Trakya,  Marmara  çevresi,  Batı  Karadeniz  ve  Doğu  Karadeniz’de  saf  ve  karışık  olarak  yayılış 

gösteren kızılağaç, boyu 20 m’yi aşabilen, esmer kabuklu, seyrek dallı bir ağaçtır. Daha çok serin 

bölgelerde ve nemli dere yataklarının bulunduğu yerlerde görülür. Ülkemizde 66.357 hektar koru, 

297  hektar baltalık  kızılağaç  ormanı bulunmaktadır. Uzunluğu  4-9  cm  genişliği  3-7  cm  arasında 

değişen  ters  yumurta  biçimli  ve  testere  dişli  yaprakları  vardır.  Köklerinde  bulunan,  havanın 

serbest azotunu bağlayan yumrular nedeniyle toprakları azotça zenginleştirir. 

Ardıç 

Sürüngen  çalılardan  büyük  ağaçlara  kadar  çok  çeşitli  türleri  olan  ardıç,  hemen  hemen  bütün 

bölgelerimiz yüksek dağlık kesimlerinde doğal yayılış gösterir. Bazıları servi gibi pul yapraklara, 

bazıları da batıcı iğne yapraklara sahiptir. 

Kaynak: 

www.geobilim.com

 

Düzenleme : Güven Akbulut