Reja: Kaskadli (zanjirli) sxemalar va ularningxarakteristikalari

10-MAVZU: Yarimo‘tkazgichlarni elektrofizik xususiyatlari

Reja:
1. Kaskadli (zanjirli) sxemalar va ularningxarakteristikalari.

2. Elektr filterlarga tushuncha. Chastota ajratuvchi filtrlar.
3. Yukori chastotali filtrlar.
4. Polosoviy filtrlar

1. Bir kancha injenerlik masalalarini yechish uchun (aloka kanallari buylab informatsiyalar uzatish, elektr uzuati liniyalari va xokozo ), Murakkab elektr zanjirlariii analiz kilishda ularning ayrim kismlarini kaskadli (zanjirli) ulash zaruriyati tugiladi. Ko‘pincha bunday turtkubliklar passiv bo‘ladi va xar bir kaskadning chikish kismi keyingi kaskadni kirish kismi bo‘ladi.

Bunday elektrik zanjirlar kaskadli sxemalar deyiladi.
Bunday ko‘p kaskadli (zanjirli) sxemalarni yagona to‘rtqutblik deb karalishi mumkin va kirish kismlariga kuchlanishlar va chikish kismidagi kuchlanish tokni va kaskadlarni esa yagona to‘rtqutbliklar deb faraz kilsak kuyidagi sxema va boglanish tenglamasiga ega bulamiz.
Amplitudasi filtrlarni chikish tomonida xisobga olmaslik mumkin bulgan darajada kamaytiriladi.
Uzining vazifasi va sxemasini tuzilishiga kura elektr filtlar.

• 
  kuyi chastotali (past chastotali ),
  
• 
  yukori chastotali
  
• 
  palosaviy va tusuvchi filtrlarga bulinadi.
  

Elektrik filtrlar aloka texnikasida, radiotexnikada avtomatikada keng qo‘llaniladi.

1. Chastotasi noldan ma’lum chastotagacha bulgan chastotalardagi signallarning eng yaxshi utishini ta’minlab, chastotasi yukori bulgan signallarni kiritishga tuskinlik kiluvchi filtrlar kuyi chastotali ( past chastotali) filtrlar deyiladi.
2. Elektr signallarini ma’lum chastotalardan boshlab, to cheksiz katta chastotalargacha, yaxshi utishini ta’minlab, kolgan chastotalarga tuskinlik kiluvchi filtrlar yukori chastotali filtrlar deyiladi.
3. Elektr signallarni bitta ma’lum chastotadan, to belgilangan chastotagacha bulgan diappazonda utkazuvchi, va kolgan chastotalarni utishiga tuskinlik kiluvchi filtrlar palasaviy filtrlar deyiladi.
4. Elektr signallarni bitta ma’lum chastotadan, to belgiilangan chastotagacha bulgan diappazonda tusuvchi, kolgan chastotalarga utkazadigan filrlar tusuvchi filtrlar deyiladi.
Elektrik filtrlar konstruktiv jixatdan xar xil kambinatsiyada va shakllarida ulangan induktivlik va sig‘im elementlardan iborat passiv turtkutubliklardir.
1. Past chastota filtrlari ketma-ket zanjirda induktivlikka va paralel zanjirda sig‘imga ega bulishi shart. Chunki bunda filtr noldan Induktivlik yukori chastotali toklarga katta qarshilik kursatadi va utkazmaydi. kichik chastotali toklarga qarshilik kursatmaydi. Sig‘im, teskarisicha, katta chastotali toklarga qarshilik kursatmaydi. Kiichik chastotali toklarga esa qarshilik kursatadi.

2. 
   Yukori chastotali filtrlarda induktivlik va sig‘im qarshiliklarining urinlari almashtiriladi, chunki ular, aksincha, yukorii chastotali toklarni utkazib, berilgan chastotadan past chastotali toklarni utkazmasligi kerak.
   

3. 
   Palasaviy va tusuvchi filtrlarda sig‘im va induktivlik ancha murakkab kambinatsiyalarda ishlatiladi.
   

4. 
   Tusuvchi filtrlarni vazifasi ma’lum bir chastotalar polosasini tusib kolish, shuning uchun palasaviy filtrlarda keltirilgan rasmdagi elementlarda iborat ketma-ket va paralel ulangan elektr zanjirlar urinlarini almashtiradilar.
   

Elektrik filtrlar aloka texnikasida radiotexnika avtomatikada keng qo‘llaniladi.