Reja I. Kirish II. Asosiy qism

III. Xulosa
Resurslar jahon iqtisodiyotida muhim rol o'ynaydi. Ishlab chiqarilgan mahsulot hajmi, ularning sifati, daromadi va turmush darajasi, ham ishchi, ham uning oilasi, pirovardida, mamlakat aholisining boyligi va farovonligi ko'p jihatdan resurslarga bo'lgan munosabat va ularni iste'mol qilishga bog'liq. mehnat jarayoni. Chuqur iqtisodiy inqiroz va odamlar hayoti narxining oshishining hal qiluvchi sabablaridan biri bu resurslardan samarasiz foydalanishdir.
Resurslar ishlab chiqarish vositalari, barcha turdagi tovarlar zaxiralari, davlat, uning ma'muriy markazlari, korxonalar, jamoat tashkilotlari, muassasalar va nihoyat, oilaga ega bo'lgan qadriyatlardir. Resurslar moddiy, insoniy, moliyaviy va tabiiy turlarga bo'linadi. Bizning tadqiqotimiz uchun ulardan birinchisi muhim ahamiyatga ega. Bular korxonaning tovarlar va xizmatlarni ishlab chiqarish va sotish jarayonida foydalanish, ularni boshqalarga ijaraga berish yoki boshqaruv funktsiyalarini amalga oshirish uchun egalik qiladigan asosiy vositalardir.
Sanoat korxonalarining asosiy fondlari ularning moddiy-texnika bazasining asosini tashkil etadi, ularning o'sishi va takomillashtirilishi mahsulot sifati va raqobatbardoshligini, korxonaning ishlab chiqarish quvvatini va ko'p jihatdan ishlab chiqarish quvvatini oshirishning eng muhim shartidir. mehnatning texnik jihozlanish darajasi ularning hajmiga bog'liq.
To'g'ri tahlil qilish uchun korxonada asosiy vositalar nima ekanligini aniqlash kerak.
Asosiy aktivlarga quyidagilar kiradi:
Binolar, inshootlar;
Tuzilmalar;
uzatish moslamalari;
Avtomobillar va jihozlar;
Transport vositasi;
Asboblar va jihozlar;
Ishlab chiqarish inventarlari;
Ishchi, mahsuldor va nasldor mollar;
Ko'p yillik o'simliklar;
Boshqa asosiy vositalar.
Asosiy vositalarning bir qancha tasniflari mavjud bo‘lib, ularga ko‘ra ular xalq xo‘jaligi tarmoqlariga bo‘linadi; funktsional maqsad; tabiiy-material tarkibi; foydalanish darajasi; aksessuarlar.
1. Korxonaning faoliyat turiga qarab asosiy fondlar sanoatning ayrim tarmoqlariga (sanoat, Qishloq xo'jaligi, transport, qurilish, savdo, ovqatlanish, aloqa, logistika va boshqalar).
2. Ishlab chiqarish jarayonida ishtirok etish xususiyatiga qarab:
Ishlab chiqarish asosiy fondlari - ishlab chiqarish sohasida (ishchi mashinalar va jihozlar, energiya mashinalari va mahsulot ishlab chiqarish amalga oshiriladigan boshqa asboblar), shuningdek ishlab chiqarish jarayonida asboblardan foydalanish uchun sharoit yaratadigan ob'ektlar (binolar) , tuzilmalar va boshqalar);
Noishlab chiqarish asosiy fondlari - ishchilarning ijtimoiy, maishiy va madaniy ehtiyojlarini qondirish sohasida faoliyat yuritadi (vosita). uy-joy, yordamchi xo‘jaliklarning bino va inshootlari).
3. Mehnat ob'ektining tayyor mahsulotga aylanishi jarayonida unga ta'sir qilish xususiyatiga ko'ra:
Faol (mashinalar, uskunalar) - ishlab chiqarishni ta'minlaydi va mahsulot ishlab chiqarish, ishlarni bajarish uchun korxonaning ishlab chiqarish imkoniyatlarini tavsiflaydi;
Passiv (binolar, inshootlar, transport) - faqat BPF faol qismining normal ishlashini ta'minlash, ishchilarning ishlashi uchun qulay shart-sharoitlarni yaratish.
4. Ob'ektlarning ishlab chiqarish-xo'jalik faoliyatida qanday qo'llanilishiga qarab:
Faol - ishlab chiqarish-xo'jalik faoliyatida foydalaniladigan asosiy fondlar;
Zahiradagi mavjud asosiy vositalarni ta'mirlash, modernizatsiya qilish yoki to'liq yo'q qilish paytida almashtirish uchun mo'ljallangan;
Har xil sabablarga ko'ra foydalanilmayotgan asosiy vositalar ishlamayotgan asosiy vositalardir.
5. Mulkchilik xususiyatiga ko‘ra asosiy vositalar quyidagilarga bo‘linadi:
Shaxsiy;
Ijaraga olingan.
Bunday bo'linish asosiy vositalarning yuklanishi va ulardan foydalanish samaradorligi, eskirgan mablag'larni almashtirish imkoniyati, keraksiz mablag'larni boshqa korxonalarga o'tkazish yoki sotish choralarini ko'rish, shuningdek, amortizatsiyani to'g'ri hisoblash uchun zarurdir. ishlab chiqarish xarajatlariga kiritish.
Tahlilning dastlabki bosqichida asosiy vositalarni baholash va ularning tuzilishini aniqlash kerak.
Asosiy vositalarni baholash quyidagi shakllarda amalga oshiriladi:
1. Tabiiy - asosiy fondlarning texnik tarkibini, korxonaning ishlab chiqarish quvvatini, asbob-uskunalar va boshqa maqsadlarda foydalanish darajasini aniqlash.
2. Pul - kengaytirilgan takror ishlab chiqarishni rejalashtirishning umumiy hajmini aniqlash, eskirish darajasini va eskirish miqdorini aniqlash.
Asosiy vositalarni pul bilan baholash quyidagilar orqali amalga oshiriladi:
Dastlabki tannarx bo'yicha (asosiy vositalarni ishlab chiqarish (sotib olish), ularni etkazib berish, o'rnatish xarajatlari yig'indisi);
O'zgartirish qiymati bo'yicha (zamonaviy sharoitlarda asosiy vositalarni takror ishlab chiqarish xarajatlari);
Qoldiq qiymati bo'yicha (asosiy vositalarning dastlabki (almashtirish) qiymati va ularning eskirish (amortizatsiya) summasi o'rtasidagi farq).
Korxonaning moddiy-texnika bazasining darajasi, eng avvalo, asosiy fondlarning faol qismining miqdori va sifati bilan belgilanadi.
Ishlab chiqarish asosiy fondlarining alohida guruhlari nisbati umumiy xarajat tuzilishini belgilaydi. Har bir sanoat korxonasi asosiy fondlarning ishlab chiqarish va texnik xususiyatlarini aks ettiruvchi o‘ziga xos tuzilishiga ega.
Asosiy ishlab chiqarish fondlarining tarkibi - bu asosiy ishlab chiqarish fondlarining ayrim turlarining ularning umumiy qiymatidagi nisbati (masalan, asosiy ishlab chiqarish fondlarining faol va passiv qismlari nisbati; ulush). avtomatik liniyalar, avtomatik tizimlar va boshqalar. mashinalar va jihozlarning umumiy sonining bir qismi sifatida).
Xo’jalik yurituvchi sub’ektlarda asosiy vositalar amortizatsiyasi hisobi
hozirgi kunda sezilarli darajada takomillashgan. Shu bilan birga, buxgalteriya
hisobida amalga oshirilgan chuo’ur islohotlar, ularning zamonaviy
ko’rinishlarining amaliyotga joriy etila boshlashi samarasi o’laroq,
respublikamizda hali ham talaygina muammolar borligi e’tibordan chetda
qolmaydi. «Asosiy vositalar» nomli 5-son BHMSning amaliyotga tadbiq etilishi,
shuningdek buxgalteriya hisobi hisobvarao’lar rejasi yangi tahririning ishlab
chio’ilishi xo’jalik yurituvchi sub’ektlar buxgalterlari oldida dastlabki yillarda
muayyan o’iyinchiliklarni keltirib chio’armoo’da.
Shuni hisobga olish kerakki, xo’jalik yurituvchi sub’ektlar asosiy vositalarga amortizatsiya hisoblashda asosan to’Yori chizio’li usuldan foydalanishi va bu o’z navbatida, asosiy vositalarga amortizatsiya hisoblashning ushbu usuli xo’jalik yurituvchi sub’ektlar uchun hisob yuritishda o’ylaylik tuYodirishi hisobga olindi. Biroq, bu usulni qo’llash ayrim tarmoo’lar uchun deyarli samarali emas. Asosiy vositalar, jumladan ularning aktiv o’ismi uchun amortizatsiya hisoblashning bosho’a usuli, ya’ni bajarilgan ish hajmiga o’arab amortizatsiya hisoblash usuli qo’llanilsa, maqsadga muvofio’dir. Bajarilgan ish hajmiga ko’ra amortizatsiya hisoblash usuli xo’jalik yurituvchi sub’ektlarda mavjud asosiy vositalardan samarali foydalanishni hamda mahsulot tannarxini odilona aniqlashga imkon yaratadi.
O’z navbatida, «Mahsulot (ish, xizmat)larni ishlab chio’arish va sotish
xarajatlarining tarkibi hamda moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi
to’g’risida»gi Nizomga muvofiq asosiy vositalarga amortizatsiya hisoblashning tezlashtirilgan usullari qo’llanishi Soliq kodeksida ko’rsatilgan me’yorlardan dastlabki yillarda ko’proo’ hisoblangan, ya’ni musbat farq qismi soliq bazasiga o’o’shiladi, lekin oxirgi yillarda kamroq hisoblangan amortizatsiya summasi, ya’ni manfiy farq soliq bazasidan chegirilmaydi.
Bizning fikrimizcha, so’nggi yillarda kamroq hisoblangan, ya’ni manfiy farq
soliq bazasidan chegirilsa, solio’larning raqobatlantirish funktsiyasi orqali xo’jalik yurituvchi sub’ekt faoliyatiga ijobiy ta’sir ko’rsatishi va bu yangi texnika-texnologiya bilan ta’minlanishiga turtki bo’lar edi.
Iqtisodiyotning erkinlashtirilishi munosabati bilan respublikamiz iqtisodiyotining jahon iqtisodiyotiga integratsiyalashayotgan hozirgi kunda
zamonaviy texnika va texnologiyalardan foydalangan tarzda, bozorlarimizni
xalqaro standartlarga to’liq javob beradigan, nisbatan arzon tovar va xizmatlar
bilan ta’minlash juda dolzarb masala bo’lib turibdi. Buning uchun tovar va
xizmatlar qiymatining asosiy qismini tashkil etuvchi tannarxni pasaytirish
zarurdir.