2482
RƏBİYYƏT ASLANOVA
QLOBALLAŞMA VƏ
MƏDƏNİ MÜXTƏLİFLİK
Bakı - Elm - 2004
Aslanova Rəbiyyət. Qloballaşma və mədəni müxtə
liflik. Bakı: «Elm», 2004. - 264 s.
ISBN 5-8066-1632-0
K itabda qloballaşm a prosesinin m ədəniyyot sahəsində
təzahürlərinin təhlilinə diqqət ayrılm ışdır. Prosesin vəhd ətd ə
olan iki aspekti - qloballaşm a və m ədəni m üxtəliflik
m ə sə lə lə rin ə dair m üəllifin fikirləri təqdim edilm işdir.
Q loballaşm anın m ənəvi-m ədəni faktorları, m ədəni m üxtəliflik
və
identiklik
anlayışlarının
m ahiyyəti
və
m əzm unu,
m əd əniyyətlərin qarşılıqlı təsirinin forma, prinsip v ə m eylləri
n əzərd ən keçirilm işdir. Q loballaşm a və m ədəniyyətlərarası,
dinlərarası dialoq problem i təhlil edilm işdir.
Q loballaşm a və m ədəni inteqrasiya prosesində islam
dininin dialoji potensialı araşdırılm ışdır.
K itab tədqiqatçı m ütəxəssislər, həm çinin geniş oxucu
k ütləsi üçün n əz ərd ə tutulm uşdur.
A 0301010000
655(07)-2004
©«Elm» nəşriyyatı, 2004.
3
MÜNDƏRİCAT
Müəllifdən............................................................................5
Fəsil I. Qloballaşma. Mədəniyyət fenomeni
qloballaşma kontekstində.................................................... 7
1.1. Müasir dünyada baş verən qloballaşmanın
təzahürləri.................................................................7
® 1.2. Qloballaşmaya qarşı durmaq mümkündürmü?......... 17
1.3. Mədəniyyət. Qloballaşmanın
mənəvi-mədəni faktorları....................:.................. 20
1.4. Mədəniyyətin daxili quruluşu.................................. 39
1.5. Mədəniyyətin “özünəməxsusluq” və
“müxtəliflik” aspektləri........................................... 46
1.6. Mədəni-milli identiklik və müxtəliflik:
mahiyyəti və məzmunu...........................................57
1.7. Mədəni müxtəlifliyin statusu: üstqurum,
ənənə, yoxsa özünəməxsusluq?.............................. 68
1.8. Mədəni müxtəliflik və mentalitet
(mədəni unikallıq-universallıq, mədəni arxetip,
“əcdad” mədəniyyət-simvol)................................... 82
1.9. Mədəniyyətin tarixi inkişafında baş
verən dəyişikliklərin tipləri..................................... 93
1.10. Mədəniyyətin qloballaşmasının spesifikasına
dair mövcud konsepsiyalar və ssenarilər................. 98
1.11. Mədəni müxtəliflik və qarşılıqlı təsirin
subyektləri və müstəviləri.................................. 111
1.12. Qloballaşma və mədəniyyətlərin qarşılıqlı
təsirinin meylləri, prinsipləri və formaları.......... 118
4
Fəsil II. Qloballaşma və mədəniyyətlərin dialoqu
............. 134
II. 1. M ədəniyyətlərin qarşılıqlı təsirinin
qlobal m e y llə ri..................................................................134
11.2. N ə üçün d ia lo q ? ............................................................... 145
11.3. D ialoqun m ədəni-fəlsəfi sta tu su .................................. 152
11.4. M ədən iy y ətlərin dialoqu:
prinsipləri v ə m ex anizm ləri............................................160
11.5. T olerantlıq-m ədəniyyətlərarası m ünasibətlərin
təm əl p rin sip lə rin d ən d ir................................................ 164
• II.6. İslam dini və m ədəniyyətinin dialoji potensialı........179
• II.7. İslam dini v ə m ədəniyyətinin tarixi dinam izm i........191
11.8. A zərbaycan və islam m ə d ə n iy y ə ti............................. 220
11.9. A zərbaycan: m ədoniyyətlərarası dialoqda
dinin yeri v ə rolu...............................................................236
II. 10. A zərbaycan və “ azorbaycançılıq” :
m əd əniyyətlərdaxili və m ədoniyyətlərarası
dialoq m ü stə v ilə ri....... ...........................
249
l
M ə n b ə lə r............................................................................................. 259
MÜƏLLİFDƏN
Bu gün bəşəriyyət necə adlandırılmasmdan asılı
olmayaraq inkişafının tamamilə fərqli bir mərhələsinə
qədəm qoymuşdur. Bu mərhələdə insanlar, dövlətlər,
mədəniyyətlər, dinlər arasında mövcud olan qarşılıqlı
münasibətlərin prinsipial olaraq yeni səviyyəsinin təməli
qoyulmalıdır.
Mədoniyyətlərarası münasibətlərdə bu vaxta qədər
mövcud olan “üstün, hakim mədəniyyət” paradiqması öm
rünü başa vurmuşdur. Lakin bunun başa düşülməsi üçün
hələ çox işlər görülməlidir. Bütün səviyyələrdə bəşər hə
yatını əhatə edən qloballaşma prosesində, müxtəlif mədə
niyyətlərin taleyi və gələcəyindən duyulan narahatlıq
hissini, elmi təhlil və tədqiqatlar cavablandırmalıdır.
I
Dünyada yaşayan xalqların mədəni “növ” müxtəlifliyi
başqa sahələrdə sürətlə gedən unifıkasiya prosesini mü
şayiət etməlidir. Sual yarana bilər ki, qərbin ən çox təbliğ
etdiyi “plyuralizm” prinsipinin mövcudluğu şəraitində
narahatlıq üçün əsas varmı?
Burada spesifik bir məqam vardır. Qərb demokra
tiyası bəzən (yaxud əksər hallarda) “siyasi plyuralizm”
ideyasını israrla tətbiq etsə də, “mədəni plyuralizm” bir
növ qəbul etmir. Qərbin mədəniyyət tərzinə, dəyər və
ölçülərinə müvafiq olmayan hər şeyi “keçmişin qalığı”,
yanlışlıq kimi şərh edənlər hələ də çoxdur.
1
Bu gün dünyada “mədəni hegemoniya” kimi səciy
yələndirilən ideyanın müəllifləri, Q.Almond və S.Verba
özlərinin “Vətəndaş mədəniyyəti” adlı “məşhur” əsər
lərində mədəniyyətlərin - əsasən siyasi mədəniyyətin -
belə iyerarxiyasını təqdim etmişlər.
Dostları ilə paylaş: |