Rasim Əliquliyev
Yüklə 0,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
36
edə bilər, layihədə mövcud sosial şəbəkələrə qoşularaq müzakirələrdə iştirak edə bilər. Nəticədə viki-mühitin nəhəng məlumat bazası hər saniyə yeni məqalə, xəbər, kitab, foto, audio- və video-fayllarla zənginləşir. Sadalanan bu imkanlar viki- mühitdə toplanan informasiyanın həcminin sürətlə artmasına səbəb olmuşdur. Vikimetrik tədqiqatlar zamanı viki-mühitdə toplanan verilənlərə Big Data kimi yanaşmaq daha düzgündür. Tez-tez
dəyişdirilən, tipinə, formatına, strukturuna və s. parametrlərə görə müxtəlif verilənlərdən təşkil olunmuş Big Data - nın ölçülməsi müxtəlif çətinliklər yaradır. Məsələn, milyonlarla veb- səhifəyə malik hər hansı bir viki-layihədə səhifələrin, səhifədəki sözlərin, hiperistinadların, media-faylların sayı tez-tez dəyişir. Belə bir şəraitdə vikimetrik tədqiqatlarda zaman faktoru, tranzaksiya sürəti, verilənlərin tipi mühüm rol oynayır. Viki- mühiti tədqiq edən mütəxəssislər tərəfindən son illər ilk növbədə Big Data texnologiyalarından istifadə etməklə viki-layihələrdə toplanmış verilənlərin analitik və intellektual analizi həyata keçirili r. Məqsəd viki-mühitdə fəaliyyət göstərən İnternet istifadəçilərin nüfuzunu və məqsədini təyin etmək, viki- səhifələrin və bu səhifələrə əlavə edilən multimedia resurslarının keyfiyyətini, effektivliyini qiymətləndirməklə faydalı bilik əldə etməkdir [26, 33, 34]. Vikimetriyaya əsaslanan tədqiqatların üstün cəhəti ondan ibarətdir ki, tədqiqatlarda digər İnternet-layihələrlə müqayisədə daha böyük həcmli və yenilənmiş verilənlərdən istifadə edilə bilir və bu verilənlərin əldə olunması daha sürətli həyata keçirilir. 37
Belə ki, viki-layihələrdəki informasiyanı özündə toplayan VB hər kəs üçün açıqdır və istənilən statistik məlumat gündəlik təzələnir. Mənfi cəhəti isə verilənlərin həddən artıq çox olması və bu bazalarda verilənlərin çox hallarda qarışıq və anlaşılmaz göstərilməsidir .
mühitdə toplanan verilənlərin əsas xüsusiyyətləri aşağıda göstərilmişdir: Verilənlərin həcmi. Vikipediyaya aid VB-də verilənlərin həcmi baytlarla göstərilir. Hər bir viki-layihədə, viki-səhifədə, kateqoriyada topla nan verilənlərin həcmi onların analizində Big Data sistemlərindən istifadə olunub, olunmamasını təyin edir. Verilənlərin müxtəlifliyi. Viki-kontent müxtəlif tipdə ola bilər. Viki-səhifələrə mətn, səs, şəkil və video-fayllar yerləşdirmək mümkün olduğuna və Vikimedia əksər formatları dəstəklədiyinə görə verilənlər müxtəlif tipdə və strukturda toplanırlar.
edilən verilənləri emal edərək yadda saxlayırlar. Nəzərə almaq lazımdır ki, viki-səhifəyə daxil edilən hər bir simvol generasiya olunaraq bazada saxlanılır və veb-səhifələrdən silinsə belə VB- da qalır və istənilən zaman layihə adminstratorları tərəfindən bərpa edilir. Verilənlərin dəyişkənliyi. Viki-səhifələr açıqdır və hər an birbaşa brauzerdən dəyişdirilir. Baxılan səhifə yenilənmədən sonra artıq tam başqa strukturda və dizaynda təqdim oluna bilər. Bu faktor müsbət hal kimi qəbul olunsa da analiz zamanı verilənlərin idarə olunmasında müəyyən problemlər yaradır.
38
daxil olurlar. Viki- səhifələr arasında mürəkkəb semantika mövcuddur. Səhifələr arasında linklər müxtəlif tipdə olurlar: layihə daxili linklər, dil faktoruna görə (intervikilər) linklər, kateqoriyalara görə linklər, digər viki-layihələrə linklər və nəhayət xarici layihələrə (İnternetin müxtəlif veb-saytlarına) linklər. Belə bir mürəkkəblik vikimetrik tədqiqatları mürəkkəbləşdirir. Vikipediya v ə onun layihələrindəki problemlərin həlli ilə əlaqədar WMF hər il Vikimania (Wikimania) adı altında beyn
əlxalq konfranslar keçirir. Konfranslar elmi xarakter daşımaqla yanaşı, viki-cəmiyyət üzvlərinin görüşməsinə, fikirl ərini bölüşdürməsinə, təcrübə mübadiləsi aparmalarına köm ək edir. İlk beynəlxalq konfrans “Wikimania-2005” adı altında Frankfurtda keçirilmişdir. “Wikimania-2012” Vaşinqtonda, “Wikimania-2013” beynəlxalq konfransı isə Honq Konqda keçirilmişdir. Avqust ayının 8–10-da Londonda keçiril ən “Wikimania-2014” beynəlxalq elmi-praktiki konfransda əsasən viki-texnologiyaların yeni imkanları və problemləri müzakir
ə olunmuş, Vikipediya layihələrinin müasir tədrisdə, iqtisadiyyatda, akademik mühitd ə, KİV-də və sosial şəbəkələrdə rolu araşdırılmışdır [40]. Ayrı-ayrılıqda viki-mühitin hər bir dil bölm əsi üzrə də beynəlxalq konfranslar keçirilir. Məsələn, viki- layih ələrin inkişafı probleminə həsr olunmuş rus dilindəki Vikipediya istifad əçilərinin altıncı konfransı 10–11 noyabr 2013- cü ild ə Moskvada keçirilmişdir [41]. Yüklə 0,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|