QENDER PROBLEMİNİN PSİXOLOJİ
ASPEKTLƏRİ
Müəllif-tərtibatçı:
Abbaszadə N.C. – Qərb Universiteti
«Politologiya» kafedrasının müəllimi, Azərbaycan
Dövlət Pedaqoji Universitetinin aspirantı
Rəyçilər:
İbrahimbəyova R.F. – dosent, psixoloji elmlər
Namizədi
Veysova Z.A. – Avropa liseyinin elmi rəhbəri,
psixoloji elmlər namizədi
GİRİŞ
Bu mühazirə kursu Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq
olunmuş (24 iyul 2001-ci il tarixli 854 saylı əmr) «Psixologiyada qender aspektləri»
tədris proqramı əsasında hazırlanmışdır. Verilmiş kursun məqsədi tələbə və müəllimləri
qender istiqamətlərinin inkişafı ilə tanış etmək, onlara elmi və metodoloji kömək
göstərməkdən ibarətdir.
Tədris materialı həm tarixi, həm də nəzəri aspektlərin izahına yönəldiyi üçün
material ümumidən fərdiyə istiqamətlənmişdir. Belə ki, birinci mühazirədə psixoloji cinsin
ümumi anlayışı, qender eyniliyinin formalaşması faktoru, qender sistemləri haqqında
anlayış açıqlanır və həmçinin şəxsiyyətin qender ümidlərini doğrultmağa çalışdığı əsas
səbəblər təyin olunur. Növbəti mühazirə psixoanalizdə kişi və qadın modellərinə həsr
olunmuşdur. Burada təkcə kişi ilə qadının psixoanalizin banisi Ziqmund Freydin nöqteyi-
nəzərincə olan görüşləri deyil, həmçinin o zaman üçün daha proqressiv olan yeni
fransız psixoanalizi adlanan mövqedən olan görüşlərdə verilmişdir. Analitik psixologiya
tələbəyə təkcə hər bir şəxsiyyətin daxilində olan qadın və kişi keyfiyyətlərini deyil,
həmçinin onların özünüifadə aləti olan arxetipləri görmək imkanı verir. Nəhayət
neofreydizmi şəxsiyyətin inkişafında sosial və mədəni faktorları ilk plana çıxaran
ənənəvi psixoanalizin gözəl tənqidçisi K.Xorninin nöqteyi-nəzərinjə araşdırmalar
tələbəyə qender stereotiplərini formalaşmasında sosiallaşmanın rolunu analiz etməyə
imkan verir. Kursun sonuncu hissəsi qenderin sosiallaşmasına və uşaq yaşlarında onun
asimmetriyasının, valideynlərin, müəllimlərin, həmyaşıdlarının təsiri və eləcə də qender
asimmetriyasının uşağın koqnitiv inkişafına təsirindən bəhs edir. Nəticə hissəsində cins
rolu stereotiplərini, kişi və qadın rolarının tələb etdiyi məhdudiyyətləri möhkəmləndirən
və həmçinin «Cinsin yeni psixologiyası» nəzəriyyəsinin meydana gəlməsi üçün zəmin
yaradan faktorlar nəzərdən keçirilir.
Kurs 36 akademik saat üçün nəzərdə tutulmuşdur, bunlardan 18 saat mühazirə,
18 saat seminar məşğələləri üçün ayrılmışdır ki, interaktiv metodika və müzakirələr bu
kursun tədrisində tələbələrlə əks əlaqələrin müəyyənləşdirilməsi, keçilmiş materialın və
terminologiyanın fəal mənimsənilməsi üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Təklif olunan
ədəbiyyat siyahısı yerli və xarici elmdə mövcud olan əsas mənqbələrin ümumi dairəsini
müəyyənləşdirir.
TEMATİK PLAN
Saatların miqdarı
Mövzular
Cəmi Mühazirələr Seminarlar
1. Şəxsiyyət psixologiyasında cins
kateqoriyası
4 2
2
2. Psixoanalizdə cins problemləri
4 2
2
3. K.Q.Yunqun analitik psixologiyasında cinsin
təyin olunması
4 2
2
4. K.Xorni neofreydizmi
4 2
2
5. Uşaq yaşlarında qender sosiallaşması
4 2
2
6. Uşaq yaşlarında qender sosiallaşmasının
assimmetriyası
4 2
2
7. Böyük yaşda qender sosiallaşması
4 2
2
8. Məhəbbət, kəbin, ailə və cinslərin əlaqəsi
4 2
2
9. Cinsin yeni psixologiyası
4 2
2
CƏMİ
36
18
18