Psiko-seksüel (1915) Oral (0-1 yıl)

gelişim evrelerine teorik yaklaşımlar

psikoseksüel (Freud) ve psikosoyal gelişim (Ericson) evreleri

• PSİKO-SEKSÜEL (1915)

• Oral (0-1 yıl)

• Anal (2-3 yıl)

• Fallik (4-5 yıl)

• Latent (6-13 yıl)

• Genital (14-18/23 yıl)

ORAL DÖNEM

• ORAL DÖNEM

• 0-1 yıl

• İhtiyaç, algı,kendini anlatım odağı AĞIZ

• Libidanal enerji kendine yönelik

• Temel algılar/duyular:

• Açlık
• Susuzluk
• Anne memesi
• Yada meme yerine geçen objelerin oluşturdurduğu hoşlanma yaratan dokunma uyarımları
• Yutma ve doymaya ilişkin duyular

• Oral dürtülerin iki öğesi:

• Oral erotizm
• Oral sadizm

• Oral ihtiyaçlarını karşılanmaması durumunda kişilik özellikleri:

• Abartılı iyimserlik
• Özseverlik
• Yoğun karamsarlık
• Diğer insanlardan aşırı beklenti ve ilgi ihtiyacı ve ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik eğilim
• Aşırı bağımlılık
• Haset ve kıskançlık

ANAL DÖNEM

• ANAL DÖNEM

• 2-3 yıl

• Dışkının tutulması ya da boşaltılması işlevleri üzerinde DENETİM

• Libidanal enerji kendine yönelik

• Anne ile çatışmalı/karşıt duygular:

• Bağımlılık
• Ayrılma
• Bireyleşme
• Bağımsızlaşma

• Anal dürtülerin iki öğesi:

• Anal erotizm
• Anal sadizm (dışkı=öfke=kontrol etme/güç)

• Anal dönemin barışçıl atlatılmaması durumunda kişilik özellikleri:

• Aşırı düzenlilik
• Katı görüşlülük
• İnatçılık
• Dik kafalılık
• Cimrilik
• Karşıt duyguları birlikte yaşama
• Derbederlik
• Öfke patlamaları
• Başkaldırma
• Sadist-mazoşist

FALLİK DÖNEM

• FALLİK DÖNEM

• 4-5 yıl

• İlgi ve yönelim CİNSEL ORGAN ve BÖLGELER

• Libidanal enerji anne/babaya yönelik

• Masturbasyon ve buna bağlı suçluluk duyguları ile hadım edilmeye yönelik kaygılar

• Karşıt cinsteki ebeveyne yönelik bilinçdışı /cinsel düşler ve dürtüler

• Kendi cinsiyle ÖZDEŞLEŞME ve YETİŞKİN CİNSELLİĞİNİN temellenmesi

• Oidipus -electra kompleksi / karşıt oidipus kompleksi

• Kastrasyon kompleksi

• İkili (dual) ilişkiden üçlü (trianguler) ilişkiye geçiş

• Kız çocuk için anne hem HAZ hem ELEM nesnesi

• Erkek çocuk için anne HAZ baba ELEM nesnesi

• Bu dönemin sağlıklı atlatılmaması durumunda:

• NEVROZ VE KİŞİLİK BOZUKLUKLARI gelişir

LATENT DÖNEM

• LATENT DÖNEM

• 6-13 yıl

• Kız ve erkek çocuklar kendi hemcinslerine yönelir

• Cinsellik ve saldırganlık ile ilgili enerji ÖĞRENME, OYUN, ÇEVREYİ ARAŞTIRMA, SOSYAL İLİŞKİLER üzerine odaklanır

• Bu dönemin özelliği kendi cinsinden ebeveyn ile ÖZDEŞLEŞEREK

• kendi cinsiyetinden beklenen toplumsal rolün güçlendirilmesidir

• Bu dönemin sağlıklı atlatılmaması durumunda:

• İçsel dürtüler denetim altına alınamaz ve enerjisi öğrenme ve beceri geliştirmeye yönelemez

• ya da aşırı denetim ile kişilik gelişimi engellenir ve obsesif karakter yapısı yerleşir

GENİTAL DÖNEM

• GENİTAL DÖNEM

• 14-18/23 yıl

• Cinsel nitelikli dürtüler öncelikli olmak üzere çeşitli dürtülerin gücü artar ve önceki gelişim evrelerindeki çatışmalar yeniden canlanır

• Bu dönemin özelliği:

• Ebeveyne olan bağımlılıktan kurtulup dışarıdaki karşı cinsten kişilerle olgun ilişkiler kurma

• Toplumsallaşma
• Grup etkilniklerine katılma
• Meslek seçimine yönelik tasarımlar
• Yuva kurma istegi
• Haz odaklı çocuktan gerçekliğe yönelik toplumsal yetişkine dönüşüm
• Özdeşim modellerinin aranması
• Toplumsal değer yargılarına uygun varsayımlar geliştirme
• Cinsel rol ve toplumsal rol denemeleri

• Bu dönemin sağlıklı atlatılamaması durumunda:

• KİMLİK BUNALIMI ve SAPMALAR

• ORAL DUYUM DÖNEMİ

• 0-1 yıl

• En duyarlı organ AĞIZ

• “güven/ güvensizlik”

• Oral dönem tümden atılan geride bırakılan bir dönem değil tüm hayat boyu süren oral davranışlar var: yemek yeme, sigara içme, ses çıkarma

• Anne ile ilişki güven/güvensizliği oluşturan temel ilişkidir

• ANAL KAS DÖNEMİ

• 1-3 yıl

• Tutma – bırakma tutumları

• Tutma ve bırakma tutumları ile “ben” ve “öteki-diğerleri” kaynaşır

• “Özerklik/utanç-kararsızlık”

• Ebeveynler aşırı koruyucu değil ve gerekli ortamı sağlar ise çocuk:

• Seçim yapan

• Özerkliğine sahip

• Bağımsız

• Kendi kadar çevresini de kontrol edebileceğinin farkına varan biri olur

• aksi takdirde:

• Ezik,Kızgın,Utangaç,Kuşkucu

• Seçim yapamaz, kararsız

• Hakkını savunamaz biri olur

• FALLİK DÖNEM

• 3-5 yıl

• “girişim / suçluluk”

• Evin dışında,bahçe-sokak-kreş- ve büyüklerin dünyası

• Kendi başına öğrenme

• Merak

• Kendi başına girişimde bulunma

• Girişimler engellenir eleştirilirse, ilerde girişimlerinden dolayı suçluluk duyma eğilimi gösteren kişilik geliştirir

• LATENT DÖNEM

• 5-11 yıl

• “beceri / aşağılık duygusu”

• Yetişkin alet, araç vb. gibi şeyleri kullanma denemeleri

• Sürekli etkinlik durumu: yapma, yaratma,ortaya çıkarma,

• Bu çabalara karşı gelinirse:

• Yaptıklarını değersiz kendini de başarısız görür ve aşağılık duygusu gelişir

• Bu engelleme sadece anne-babadan değil okuldaki otorite figürlerinden de olabilir

• ERİNLİK ve ERGENLİK

• “Ego kimliği / rol karmaşası”

• Kimlik gelişimi:

• kahramanlar,
• öğretiler ve
• karşı cinse tutulma

• Dış görünüme önem

• Kararsızlık ve şaşkınlık

• Dayanışma grupları, klikler

• Çocukluktaki kurallar ile yetişkin değerleri arasında bocalama

• GENÇ YETİŞKİNLİK

• “yakın ilişkiler / soyutlanma”

• YETİŞKİNLİK

• “üretkenlik / kısırlık”

• OLGUNLUK

• “ego bütünleşmesi /umutsuzluk”

Borderline ergenlerde psikopatolojik semptomlar

• Depresyon

• Dışa vurum

• Okuldan kaçma

• Madde kullanımı

• Diğer…

dışa vurma & depresyon

• Dışa vurumlar, depresyona karşı bir savunma düzeneğidir.

• Depresyonun kaynağı;

• egonun gelişiminde duraklama ve
• annenin ego destekleyici rolünde yetersizlik ile ortaya çıkan:
• TERK EDİLME BUNALIMI ya da DEPRESYONU
• olarak yaşanır.

• Tedavi: Savunmalarla yüzleştirme

Masterson’un gelişim aşamalarına yaklaşımında temel noktalar

• 1-3 yıl : ayrılma bireyleşme evresinde annenin libidanal yokluğu
• iç ruhsal yapının nesne ilişkileri kuramı
• zihinsel işleyişin iki ilkesi
• borderline hastaların iyileştikçe daha depresif olmasına yönelik klinik gözlemler

borderline 3’lüsü ya da kendilik 3’lüsü bozuklukları (DEK)

• kendini harekete geçirme
• anksiyete & depresyon
• savunmalar

Bowlby’in bağlanma stilleri araştırması (1969-73)

• 0-10 ay : anne çocuk arasında bağlanma yok
• Çocuk anneden ayrıldığında;
• karşı çıkma ve yeniden birleşme arzusu
• Umutsuzluk
• Kopma
• tepkileri gösterir.

Mahler’in ayrılma/bireyleşme kuramı (1975)

• Otistik (0-2 ay)
• Sembiyotik (3-18 ay)
• Ayrılma-bireyleşme (18-36 ay)
• Farklılaşma
• Uygulama
• Yeniden yakınlaşma
• Nesne sürekliliğine ulaşım

Ainsworth’un bağlanma stilleri araştırması (1978-1991)

Stern (1985)

• Çocuk doğuştan itibaren anneden ayrı bir varlık olduğunu bilir ancak duygusal ayrışma konusunda bu kadar net değildir
• Çocuğun dört evreden oluşan gelişimi, ortak düzenlenmede AKTİF tir