PracaDyplomowa

ZAKOŃCZENIE

Za cel swojej pracy przyjęłam potwierdzenie tezy o znaczącej obecności nurtu sensualistycznego w twórczości Haliny Poświatowskiej, jednej z czołowych poetek okresu literatury współczesnej. Utwory tej artystki omawia się z reguły w kategoriach takich jak: miłość, śmierć, przemijanie, kobiecość, natura. W swojej rozprawie pragnęłam ukazać jeszcze jeden element, a mianowicie sensualizm, z którym

z pewnością możemy wiązać tę subtelną lirykę.

Poprzez szczegółową analizę zmysłu wzroku, węchu, dotyku, smaku i słuchu

w wierszach, starałam się wskazać, że w tych utworach występuje mnogość kolorów, zapachów, dźwięków, a także wrażeń dotykowych i smakowych. Ich obecność pozwala mi stwierdzić, że poezja Haliny Poświatowskiej jest w pełni sensualistyczna, nastawiona na poznawanie świata za pomocą zmysłów. To dzięki nim poetka odczuwa rzeczywistość. Z ich pomocą dociera do nieznanych jej wcześniej miejsc.

Artystka pragnie zobaczyć jak najwięcej. Chce zagłębić wszelkie tajemnice, które ukrywa przed nią życie. Jej fascynacja barwami, szelestem traw, śpiewem ptaków czy wszelkimi bodźcami czuciowymi jest o wiele intensywniejsza niż u zdrowego człowieka. Dzieje się tak dlatego, że z racji swej choroby poetka bardziej docenia wszystko to, czego los pozwolił jej zaznać. Życie stanowi dla niej o wiele większą wartość niż dla ludzi, którym perspektywa śmierci wydaje się odległa.

Poświatowska pragnie cały czas czuć, że istnieje, że żyje, a dowodem na bytowanie jest dla niej własne ciało. Dlatego też cielesność jest tak silnie podkreślana
w jej twórczości. Erotyzm niektórych liryków to nie przypadek. Miłość fizyczna, dotyk, kochanek to dla niej gwaranty ziemskiej egzystencji.

Temat zmysłowości w poezji Poświatowskiej jest zagadnieniem wyjątkowo obszernym, dlatego też z pewnością nie wyczerpałam go w całości. Analizując poszczególne bodźce zmysłowe, ograniczyłam się jedynie do niektórych elementów odbioru rzeczywistości w wybranych utworach literackich. Nie zbadałam jak wiele sensualizmu jest w pierwszym tomiku artystki, a ile w pozostałych. Zrezygnowałam także ze zbyt dokładnego zbadania relacji pomiędzy motywami roślinnymi

i zwierzęcymi a zmysłowym poznawaniem świata. Z pewnością poruszone przeze mnie wątki można rozwinąć, bardziej rozbudowując zagadnienie.

Jako motto do swojej pracy przyjęłam słowa Adama Mickiewicza zamieszczone w poemacie Konrad Wallenrod. Mówią one o tym, że są na świecie osoby, które

w całym swoim życiu nie przeżyły tyle, ile inni doświadczyli tylko w kilku chwilach. Halina Poświatowska przeżyła zaledwie trzydzieści dwa lata. To bardzo mało biorąc pod uwagę długość życia przeciętnego człowieka, który może dożyć sędziwego wieku, doczekać osiemdziesięciu, nawet dziewięćdziesięciu lat. Jednak życie poetki, mimo że tak krótkie, wcale nie było uboższe.

Mało jest bowiem osób, które, tak jak ona, potrafią nie zastanawiać się nad przeszłością czy przyszłością. Niewielu żyje tym, co jest teraz, cieszy się każdym drobiazgiem. A dla niej jedna chwila była warta tyle, ile dla innych tysiące. Starała się nie zmarnować żadnej z tych, które zostały jej dane.

Bibliografia

Literatura podmiotu:
Tomiki wierszy:

1. 
   Hymn bałwochwalczy, 1958.
   
2. 
   Dzień dzisiejszy, 1963.
   
3. 
   Oda do rąk, 1966.
   
4. 
   Jeszcze jedno wspomnienie, 1967.
   
5. 
   Opowieść dla przyjaciela, 1967.
   

Zbiory wierszy:

1. 
   H. Poświatowska, Pomiędzy miłość i śmierć. Halina Poświatowska, oprac. T. Linkner, Gdynia 1994.
   
2. 
   H. Poświatowska, Wiersze wybrane, oprac. J. Zych, Kraków 1989.
   
3. 
   H. Poświatowska, Wszystkie wiersze, Kraków 2000.
   

Literatura przedmiotu:

1. 
   D. Ackerman, Historia naturalna zmysłów, tłum. K. Chmielowa, Warszawa 1994.
   
2. 
   A. Adamiak, Profilowane domeny zapachu w poezji Haliny Poświatowskiej, „Literaturoznawstwo”, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Humanistyczno- Ekonomicznej w Łodzi 2001, nr 6.
   
3. 
   A. Adamiak, Synestezja – klucz do wielowymiarowego odbioru rzeczywistości: analiza metafory synestezyjnej w kontekście językowego obrazu świata na podstawie poezji Haliny Poświatowskiej, „Filologia polska. Językoznawstwo”, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi 2001, nr 5.
   
4. 
   E. Balcerzan, Poezja polska w latach 1939-68, Warszawa 1998.
   
5. 
   G. Borkowska, Metafora drożdży. Co to jest literatura/poezja kobieca, [w:] Ciało i tekst. Feminizm w literaturoznawstwie – antologia szkiców, red. A. Nasiłowska, Warszawa 2009.
   
6. 
   G. Borkowska, Nierozważna i nieromantyczna: o Halinie Poświatowskiej, Kraków 2001.
   
7. 
   S. Burkot, Literatura polska w latach 1939-99, Warszawa 2002.
   
8. 
   J. E. Cirlot, Słownik symboli, tłum. I. Kania, Kraków 2000.
   
9. 
   J. Czerkieska, Koncepcja Domu Poezji – Muzeum Haliny Poświatowskiej, „Rocznik Muzeum Częstochowskiego” 2007, t. 8.
   
10. 
    T. Drewnowski, Pozorne wyzwolenie, Granie od początku, Kontestacja po polsku, Biegun bez nazwy, [w:] Literatura polska 1944-89. Próba scalenia. Obiegi – wzorce – style, Wrocław 2004.
    
11. 
    B. Drozdowski, Nić babiego lata. Ostrowska, Jasnorzewska, Poświatowska, Warszawa 1994.
    
12. 
    A. Fiut, We władzy Erosa, [w:] Moment wieczny. O poezji Czesława Miłosza, Warszawa 1993.
    
13. 
    A. Frania, Poświatowska, Marjańska, Cichla-Czarniawska: trzy szkice typu ziemia-ziemia-ziemia, Częstochowa 2007.
    
14. 
    G. Gömöri, Kilka słów o Halinie Poświatowskiej, „Twórczość” 2003, nr 4.
    
15. 
    S. Grochowiak, Ciało, „Współczesność” 1959, nr 4.
    
16. 
    Historia literatury polskiej, red. A. Skoczek, Bochnia-Kraków-Warszawa 2003.
    
17. 
    A. Hutnikiewicz, Młoda Polska, Warszawa 1996.
    
18. 
    M. Januszewicz, Malowany dramat, Zielona Góra 1994.
    
19. 
    K. Karaskiewicz, Halina Poświatowska w zwierciadle swej kobiecości, Warszawa 2008.
    
20. 
    I. Kiec, Halina Poświatowska, Poznań 1999.
    
21. 
    I. Kiec, Na przekór stereotypom: o poezji Haliny Poświatowskiej, „Polonistyka” 1996, nr 8.
    
22. 
    E. Kolbus, Halina Poświatowska, [w:] Kaskaderzy literatury: o twórczości i legendzie Andrzeja Bursy, Marka Hłaski, Haliny Poświatowskiej, Edwarda Stachury, Ryszarda Milczewskiego- Bruna, Rafała Wojaczka, Łódź 1986.
    
23. 
    R. Kopałka, Halina Poświatowska (1935-67): zestawienia bibliograficzne w wyborze opracowań, Opole 1995.
    
24. 
    A. Kozłowska, Jeszcze o pojęciu językowego obrazu świata: glosa do książki Anny Różyło „Dzień, noc i inne pory doby – studium porównawcze polszczyzny ogólnej i poezji Haliny Poświatowskiej”, „Colloquia Litteraria” 2007, nr 1/2.
    
25. 
    Z. Kuderowicz, Filozofia nowożytnej Europy, Warszawa 1989.
    
26. 
    A. Z. Makowiecki, Młoda Polska, Warszawa 1987.
    
27. 
    J. Marx, Przeznaczenie to jeszcze nie coś (o poezji Haliny Poświatowskiej), [w:] Legendarni i tragiczni: eseje o polskich poetach przeklętych, Warszawa 2003.
    
28. 
    I. Misiak, Erotyczna wyobraźnia Haliny Poświatowskiej, „Twórczość” 1994, nr 10.
    
29. 
    B. Morzyńska-Wrzosek, Oswajanie czasu w liryce Haliny Poświatowskiej, „Studia Filologiczne” 1999, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy, z. 46.
    
30. 
    B. Morzyńska-Wrzosek, „Zawsze byłam tu...”: kreacja czasu i przestrzeni w liryce Haliny Poświatowskiej, Kraków 2004.
    
31. 
    A. Pantuchowicz, Klucz do domu liryki Haliny Poświatowskiej, „Język Artystyczny” 1995, t. 9.
    
32. 
    J. Pieszczachowicz, Walka z niebytem: o poezji Haliny Poświatowskiej, Bochnia 1992.
    
33. 
    S. Podobiński, S. Świątkowa, Osobność języka poetyckiego Haliny Mygi-Poświatowskiej, „Prace Naukowe Filologii Polskiej i Historii” 1994, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Częstochowie, z. 4.
    
34. 
    M. Podraza-Kwiatkowska, Literatura Młodej Polski, Warszawa 1992.
    
35. 
    M. Pryzwan, Ja minę, ty miniesz: wspomnienia o Halinie Poświatowskiej, Warszawa 2008.
    
36. 
    Ptaku mojego serca: o wierszach Haliny Poświatowskiej [katalog wystawy], Biblioteka Główna Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie, Częstochowa: Biblioteka Główna WSP 2002.
    
37. 
    Pokolenie’56 w poezji, [w:] Literatura współczesna (1956-2006), red. A. Skoczek, Bochnia-Kraków-Warszawa 2006.
    
38. 
    A. Różyło, Egipskość w poezji Haliny Poświatowskiej, „Studia Filologiczne” 2001, t. 2.
    
39. 
    A. Różyło, „Metropolitan Muzeum of Art.” Haliny Poświatowskiej jako kreacja czasu przezwyciężonego, „Studia Filologiczne” 1999, t. 1.
    
40. 
    Sensualizm, hasło [w:] Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku,, red. E. Różycka, t. V, Warszawa 2006.
    
41. 
    Sensualizm, synestezja, hasła [w:] Słownik psychologiczny, red. W. Szewczuk, Warszawa 1985.
    
42. 
    A. Siemińska, Drobina białka: motywy roślinne i zwierzęce w liryce Haliny Poświatowskiej, Toruń 2005.
    
43. 
    S. Stabro, Literatura polska 1944-2000 w zarysie, Kraków 2005.
    
44. 
    M. Stępień, Okres trzeci: od 1956 roku, [w:] Polska literatura współczesna (1944-1973), Warszawa-Kraków 1974.
    
45. 
    M. Szułczyńska, „Nie popełniłam zdrady: rzecz o Halinie Poświatowskiej, Kraków 1990.
    
46. 
    Synestezja, hasło [w:] Słownik terminów literackich, red. J. Sławiński, Wrocław 2008.
    
47. 
    W. Tatarkiewicz, Historia filozofii, Warszawa 1998, s. 138.
    
48. 
    J. Winiarska, „Liście podzwaniające śmiercią...”: sposoby konstruowania obrazów śmierci w poezji Haliny Poświatowskiej, „LingVaria” 2007, r. 2, nr 1.
    
49. 
    A. Wiśniak, Postrzeganie czasu i przemijania w polskiej poezji współczesnej na przykładzie liryki Ewy Lipskiej, Haliny Poświatowskiej i Wisławy Szymborskiej, „Studia i Szkice Slawistyczne” 2006, nr 7.
    
50. 
    T. Wroczyński, Życie literackie przełomu październikowego, [w:] Literatura polska w latach 1956-81, cz. IV, Warszawa 1993.
    
51. 
    A. Wysocka, Sacrum jako domena źródłowa metafor: analiza porównawcza poezji Marii Pawlikowskiej- Jasnorzewskiej, Anny Świrszczyńskiej i Haliny Poświatowskiej, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi 2003, ser. 1, 2, 3.
    
52. 
    M. Wysocka, Nagość kamienia: o wierszach Haliny Poświatowskiej poświęconym Stanom Zjednoczonym [fragment pracy], Prace Naukowe Filologii Polskiej i Historii. Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Częstochowie 1996, z. 6.
    
53. 
    Zawada A., Odzyskiwanie głosu, [w:] Literackie półwiecze 1939-1989, Wrocław 2001.
    
54. 
    Żyrnis B., Wilczyca, kocica, kwoka – kobieta w jednym wierszu Haliny Poświatowskiej, „Ruch Literacki” 2007, r. 48, z. 6.
    

1Ptaku mojego serca: o wierszach Haliny Poświatowskiej [katalog wystawy], Biblioteka Główna Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie, Częstochowa: Biblioteka Główna WSP 2002, s. 1.

2 Ibidem, s. 3.

3 H. Poświatowska, Pomiędzy miłość i śmierć. Halina Poświatowska, oprac. T. Linkner, Gdynia 1994. s. 4.

4 Ibidem, s. 16.

5 B. Morzyńska-Wrzosek, „Zawsze byłam tu...”: kreacja czasu i przestrzeni w liryce Haliny Poświatowskiej, Kraków 2004, s. 12.

6 M. Szułczyńska, „Nie popełniłam zdrady”: rzecz o Halinie Poświatowskiej, Kraków 1990, s. 11.

7 T. Drewnowski, Literatura polska 1944-89. Próba scalenia. Obiegi – wzorce – style, Wrocław 2004, s. 403.

8 J. Marx, Przeznaczenie to jeszcze nie coś (o poezji Haliny Poświatowskiej), [w:] Legendarni i tragiczni: eseje o polskich poetach przeklętych, Warszawa 2003, s. 181.

9 Zob. K. Karaskiewicz, Halina Poświatowska w zwierciadle swej kobiecości, Warszawa 2008.

10 Zob. G. Borkowska, Nierozważna i nieromantyczna: o Halinie Poświatowskiej, Kraków 2001.

11 J. Marx, Przeznaczenie to jeszcze nie coś..., op.cit., s. 186.

12 Ibidem, s. 186.

13 K. Karaskiewicz, Halina Poświatowska w zwierciadle swej kobiecości, op.cit., s. 19.

14 Ibidem, s. 20.

15 Ptaku mojego serca: o wierszach Haliny Poświatowskiej..., op.cit, s. 1.

16 Ibidem, s. 1.

17 Zob. T. Drewnowski, Kontestacja po polsku, [w:] Literatura polska 1944-89. Próba scalenia..., op. cit..

18 S. Burkot, Literatura polska w latach 1939-99, Warszawa 2002, s. 163.

19 Ibidem, s. 164.

20 Ibidem, s. 164.

21 Ibidem, s. 164-165.

22 Ibidem, s. 165-166.

23 Ibidem, s. 166.

24 Ibidem, s. 166.

25 S. Stabro, Literatura polska 1944-2000 w zarysie, Kraków 2005, s. 58-59.

26 T. Drewnowski, Literatura polska 1944-89. Próba scalenia..., op.cit, s. 157.

27 Ibidem, s. 146-148.

28 H. Poświatowska, Pomiędzy miłość i śmierć..., op.cit., s. 5.

29 I. Kiec, Halina Poświatowska, Poznań 1999, s. 44-45.

30 Ptaku mojego serca: o wierszach Haliny Poświatowskiej..., op.cit., s. 3.

31 I. Kiec, Halina Poświatowska, op.cit, s. 53.

32 Ptaku mojego serca: o wierszach Haliny Poświatowskiej..., op.cit., s. 5.

33 Historia literatury polskiej, red. A. Skoczek, Bochnia-Kraków-Warszawa 2003, s. 36.

34 Słownik psychologiczny, red. W. Szewczuk, Warszawa 1985, s. 278.

35 Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, red. E. Różycka, Warszawa 2006, t. V, s. 710 – 713.

36 W. Tatarkiewicz, Historia filozofii, Warszawa 1998, s. 138.

37 Historia literatury polskiej, red. A. Skoczek, op.cit, s. 36.

38 Z. Kuderowicz, Filozofia nowożytnej Europy, Warszawa 1989, s. 410.

39 W. Tatarkiewicz, Historia filozofii, op.cit, s. 138.

40 Historia literatury polskiej, red. A. Skoczek, op.cit, s. 36.

41 Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, red. E. Różycka, op.cit, t. V, s. 710 – 713.

42 B. Morzyńska-Wrzosek, „Zawsze byłam tu...”: kreacja czasu i przestrzeni w liryce Haliny Poświatowskiej, Kraków 2004, s. 84.

43 J. Pieszczachowicz, Walka z niebytem: o poezji Haliny Poświatowskiej, Bochnia 1992, s. 59.

44 B. Morzyńska-Wrzosek, „Zawsze byłam tu...”..., op.cit., s. 22.

45 I. Kiec, Halina Poświatowska, Poznań 1999, s. 54.

46 Ibidem, s. 53-54.

47 Ibidem, s. 55.

48 G. Borkowska, Metafora drożdży. Co to jest literatura/poezja kobieca, [w:] Ciało i tekst. Feminizm w literaturoznawstwie – antologia szkiców, red. A. Nasiłowska, Warszawa 2009, s. 73-74.

49 Zob. B. Morzyńska-Wrzosek, „Zawsze byłam tu...”..., op.cit.

50 J. Pieszczachowicz, Walka z niebytem..., op.cit., s. 5.

51 B. Morzyńska-Wrzosek, „Zawsze byłam tu...”..., op.cit., s. 58.

52 Ibidem, s. 145.

53 H. Poświatowska, Wiersze wybrane, oprac. J. Zych, Kraków 1989, s. 67.

54 I. Kiec, Halina Poświatowska, op.cit., s. 71.

55 Ibidem, s. 72.

56 H. Poświatowska, Wiersze wybrane, op.cit., s. 47-48.

57 A. Fiut, We władzy Erosa, [w:] Moment wieczny. O poezji Czesława Miłosza, Warszawa 1993, s. 155-156.

58 Ibidem, s. 150.

59 H. Poświatowska, Wiersze wybrane, op.cit., s. 57.

60 Ibidem, s. 59.

61 A. Fiut, We władzy Erosa, op.cit, s. 162.

62 Ibidem, s. 165.

63 Ibidem, s. 157.

64 A. Z. Makowiecki, Młoda Polska, Warszawa 1987, s. 99.

65 Ibidem, s. 101.

66 M. Januszewicz, Malowany dramat, Zielona Góra 1994, s. 11.

67 A. Siemińska, Drobina białka: motywy roślinne i zwierzęce w liryce Haliny Poświatowskiej, Toruń 2005, s. 45.

68 B. Morzyńska-Wrzosek, „Zawsze byłam tu...”..., op.cit, s. 67.

69 J. Pieszczachowicz, Walka z niebytem: o poezji Haliny Poświatowskiej, Bochnia 1992, s. 26.

70 G. Borkowska, Nierozważna i nieromantyczna: o Halinie Poświatowskiej, Kraków 2001, s. 70.

71 Ibidem, s. 180.

72 K. Karaskiewicz, Halina Poświatowska w zwierciadle swej kobiecości, Warszawa 2008, s. 136.

73 H. Poświatowska, Wiersze wybrane, op.cit , s. 23.

74 Ibidem, s. 33.

75 B. Morzyńska- Wrzosek, „Zawsze byłam tu...”..., op.cit., s. 87.

76 Ibidem, s. 87.

77 Ibidem, s. 89.

78 Ibidem, s. 76.

79 Ibidem, s. 192.

80 Ibidem, s. 76.

81 Ibidem, s. 76.

82 J. E. Cirlot, Słownik symboli, tłum. I. Kania, Kraków 2000, s. 423.

83 Ibidem, s. 477.

84 B. Morzyńska-Wrzosek, „Zawsze byłam tu...”..., op.cit. s. 67.

85 J. Pieszczachowicz, Walka z niebytem..., op.cit, s. 26.

86 Ibidem, s. 26.

87 B. Morzyńska-Wrzosek, „Zawsze byłam tu...”..., op.cit., s. 196.

88 H. Poświatowska, Wiersze wybrane, op.cit., s. 206.

89 B. Morzyńska-Wrzosek, „Zawsze byłam tu...”..., op.cit., s. 35.

90 H. Poświatowska, Wiersze wybrane, op.cit., s. 304.

91 A. Siemińska, Drobina białka..., op.cit., s. 155.

92 J. E. Cirlot, Słownik symboli, op.cit., s. 374.

93 A. Siemińska, Drobina białka..., op.cit., s. 155, s. 49.

94 Ibidem, s. 85.

95 Ibidem, s. 27

96 H. Poświatowska, Wiersze wybrane, op.cit., s. 47-48.

97 A. Siemińska, Drobina białka..., op.cit., s. 137.

98 Ibidem, s. 137.

99 Ibidem, s. 100.

100 Ibidem, s. 100.

101 B. Morzyńska-Wrzosek, „Zawsze byłam tu...”..., op.cit., s. 197.

102 H. Poświatowska, Wiersze wybrane, op.cit., s. 172.

103 K. Karaskiewicz, Halina Poświatowska w zwierciadle swej kobiecości, op.cit., s. 91.

104 J. Pieszczachowicz , Walka z niebytem..., op.cit., s. 27.

105 Ibidem, s. 26.

106 H. Poświatowska, Wiersze wybrane, op.cit., s. 59-60.

107 Ibidem, s. 191-192.

108 A. Siemińska, Drobina białka..., op.cit., s. 78.

109 Ibidem, s. 46.

110 Ibidem, s. 46.

111 Ibidem, s. 46.

112 Ibidem, s. 48-49.

113 H. Poświatowska, Wiersze wybrane, op.cit., s. 49.

114 K. Karaskiewicz, Halina Poświatowska w zwierciadle swej kobiecości, op.cit., s. 97.

115 H. Poświatowska, Wiersze wybrane, op.cit., s. 421.

116 Ibidem, s. 31.

117 Ibidem, s. 191-192.

118 H. Poświatowska, Pomiędzy miłość i śmierć..., op.cit., s. 8.

119 H. Poświatowska, Wiersze wybrane, op.cit., s. 19.

120 A. Siemińska, Drobina białka..., op.cit., s. 145.

121 H. Poświatowska, Wszystkie wiersze, Kraków 2000, s. 545.

122 K. Karaskiewicz, Halina Poświatowska w zwierciadle swej kobiecości, op.cit., s. 100, 104-105.

123 A. Siemińska, Drobina białka..., op.cit., s. 53.

124 Ibidem, s. 53.

125 Ibidem, s. 53.

126 Ibidem, s. 53.

127 H. Poświatowska,