WOJNA I OKUPACJA
|
O epoce
(kontekst historyczny
i artystyczny)
|
- nazwa i ramy czasowe epoki
- czas walki i zagłady
- tragizm pokolenia Kolumbów
- Holocaust
- hitleryzm, stalinizm, totalitaryzm
- życie codzienne w czasie wojny i okupacji
- oświata, kultura i sztuka pod okupacją
|
Propozycje autorskie
- sztuki plastyczne, architektura,
np. Max Ernst Europa po deszczu
|
Teksty z epoki
|
- różne obrazy wojny
i okupacji w tekstach kultury
- próby zachowania godności i człowieczeństwa w nieludzkich czasach
- powrót do tradycji romantycznych
- ucieczka przed koszmarem rzeczywistości w świat poetyckiej kreacji
- upadek tradycyjnych wartości moralnych
- katastroficzna wizja świata
- portret człowieka zlagrowanego
- kat i ofiara
|
Teksty wskazane w podstawie programowej
ZP
- Krzysztof Kamil Baczyński
Pokolenie [Wiatr drzewa
spienia…]
Z głową na karabinie
Niebo złote ci otworzę
Biała magia
- Tadeusz Borowski Opowiadania (wybór)
- Czesław Miłosz Campo di Fiori
ZR
- Tadeusz Gajcy Wczorajszemu
Propozycje autorskie
- Anne Frank Dziennik
|
Nauka o języku
|
- świat podlega ocenie – język a wartości
|
|
TERMINY I POJĘCIA
-
historia, nauka, oświata: antysemityzm, armia polska na Wschodzie, armia polska na Zachodzie, Armia Krajowa, Auschwitz (Oświęcim), cenzura, bomba atomowa, deportacja, eksterminacja, emigracja, etos walki, faszyzm, getto, gułag, Holocaust, kampania wrześniowa, Katyń, konspiracja, łagry,
obóz koncentracyjny, obóz zagłady, oflag, nazizm, pokolenie Kolumbów, powstanie warszawskie, powstanie w getcie warszawskim, muzułman, szmalcownik, tajne nauczanie (komplety), totalitaryzm, II wojna światowa, zagłada Żydów (Holocaust)
-
czasopisma: „Biuletyn Informacyjny”, gadzinówki, „Sztuka i Naród”
-
literatura (tematy, idee, gatunki, cechy stylistyczne): apokalipsa („Apokalipsa spełniona”), behawioryzm (behawiorystyczna technika Tadeusza Borowskiego), czas pogardy, człowiek zlagrowany, dzienniki lat wojny, epoka pieców, katastrofizm (generacyjny, historiozoficzny), literatura faktu, motywy romantyczne, okupacja, podziemie, pokolenie Kolumbów, tragizm historii, wojna, zagłada Żydów (Holocaust)
-
nauka o języku: agresja językowa, brutalizacja języka, chwyty erystyczne, etyka słowa, etykieta językowa, intencja, kłamstwo, manipulacja językowa, perswazja, prawdomówność, przekleństwo, szacunek dla uczestników aktu komunikacji, tabu językowe, wartościowanie, wulgaryzm, wyrazy nacechowane emocjonalnie, wyrazy nieprzyzwoite, wyzwisko, życzliwość dla odbiorcy wypowiedzi
|
Nawiązania
|
- trauma wojenna stałym motywem w kulturze drugiej połowy XX w.
- próby zrozumienia mechanizmów systemu totalitarnego
- kontrowersje wokół Holocaustu
- sztuka filmowa wobec wojny i okupacji
|
Teksty wskazane w podstawie programowej
ZP
- Hanna Krall Zdążyć przed Panem Bogiem
- Popiół i diament, reż. Andrzej Wajda (film)
ZR
- Anna Świrszczyńska Budowałam barykadę (fragmenty)
Propozycje autorskie
- Kazimierz Moczarski Rozmowy
z katem (fragmenty)
- Andrzej Wróblewski Rozstrzelanie (malarstwo)
- Lao Che Godzina W
- Pianista, reż. Roman Polański (film)
|
Przygotowanie
do matury
|
- czytanie ze zrozumieniem
- pisanie wypracowania
- wypowiedź ustna
|
- teksty z okresu wojny i okupacji oraz o tematyce dotyczącej wojny
i okupacji
|
WSPÓŁCZESNOŚĆ
|
O epoce
(kontekst historyczny, filozoficzny
i artystyczny)
|
- historia świata
po zakończeniu II wojny światowej
- momenty przełomowe
w dziejach najnowszych
- PRL – Polska wersja komunizmu
- III RP
- życie codzienne po 1945 r.
- wielość kierunków
i poglądów w filozofii współczesnej
- główne cechy sztuki współczesnej
- bogactwo i zróżnicowanie kierunków, nurtów
oraz tendencji w sztuce
- interdyscyplinarność współczesnych dzieł sztuki
- dominacja kultury masowej
- oblicza współczesnego teatru
|
Propozycje autorskie
- teksty filozoficzne:
Albert Camus Być katem lub ofiarą (fragmenty)
Józef Tischner Spór o istnienie człowieka (fragmenty)
- sztuki plastyczne, architektura,
np. Andy Warhol Marylin Monroe (malarstwo)
|
Teksty z epoki
|
- bogactwo i różnorodność motywów i wątków
w kulturze współczesnej
- przekraczanie kolejnych granic i barier w sztuce
- pytania o kondycję człowieka po czasach zagłady
- sztuka wobec totalitaryzmu
- zniewolone umysły twórców PRL-u
- gra z cenzurą w PRL-u
- twórczość na emigracji
- powroty do tradycji
- bunt młodych
- poszukiwanie nowych środków wyrazu
- eksperymenty poezji lingwistycznej
- awans literatury faktu
- samotność w tłumie
- realizm czy realizm magiczny
- szukanie wartości
i wzorów
w skomplikowanej rzeczywistości
- miejsce Boga i wiary
we współczesnym świecie
- eklektyzm gatunkowy
w literaturze
- intertekstualność
|
Teksty wskazane w podstawie programowej
ZP
- Tadeusz Różewicz
Ocalony
Nadejście poety i pociągu
osobowego
- Czesław Miłosz
Dziecię Europy
To
- Zbigniew Herbert
Przesłanie Pana Cogito
Apollo i Marsjasz
- Miron Białoszewski
Karuzela z Madonnami
Podłogo błogosław!
- Wisława Szymborska
Kot w pustym mieszkaniu
Dwie małpy Bruegla
- Ewa Lipska Dyktando
- Stanisław Barańczak
Określona epoka
Wypełnić czytelnym pismem
- Adam Zagajewski Jechać
do Lwowa
- Gustaw Herling-Grudziński Inny świat
- Ryszard Kapuściński Podróże
z Herodotem (fragmenty)
- Sławomir Mrożek Tango
- Albert Camus Dżuma
- George Orwell Rok 1984 (fragmenty)
- Jan Paweł II Homilia wygłoszona
2 czerwca 1979 r. w Warszawie
na Placu Zwycięstwa
ZR
- Gustaw Herling-Grudziński Wieża
- Andrzej Bursa Z gier i zabaw dziecięcych
- Edward Stachura Życie to nie teatr
- Jan Paweł II Tryptyk Rzymski (fragmenty)
- Czesław Miłosz Zniewolony umysł (fragmenty)
- Tadeusz Konwicki Kronika wypadków miłosnych (fragmenty)
- Olga Tokarczuk Szafa (fragmenty)
- Krzysztof Kąkolewski Jak umierają nieśmiertelni (fragmenty)
- Paweł Huelle Weiser Dawidek (fragmenty)
- Leopold Tyrmand Dziennik 1954 (fragmenty)
- Kurt Vonnegut Kocia kołyska (fragmenty)
- Gabriel Garcia Marquez Sto lat samotności (fragmenty)
- Sławomir Mrożek Tango, reż. Maciej Englert (spektakl teatralny)
Propozycje autorskie
- Dorota Masłowska Wojna polsko-
-ruska pod flagą biało-czerwoną (fragmenty)
- Wojciech Kuczok Gnój (fragmenty)
- Sala samobójców, reż. Jan Komasa
(film)
|
Nauka o języku
|
- manipulacja językowa
|
|
TERMINY I POJĘCIA
-
historia, nauka, oświata: amerykanizacja, antyfaszyzm, antyinteligenckość, antykomunizm, antysemityzm, atomowa apokalipsa, Auschwitz (Oświęcim),
broń nuklearna, cenzura, czystki etniczne, demokracja, deportacja, drugi obieg wydawniczy, dzieci kwiaty (hippisi), eksterminacja, emigracja, faszyzm, getto, globalizacja, globalna wioska, gułag, Holocaust, indoktrynacja, Instytut Literacki (Paryż), Jedwabne, Komitet Obrony Robotników (KOR), komunizm, konspiracja, konsumpcjonizm, kontestacja, kontrkultura, Kresy, kryzys (gospodarczy, kultury, rodziny, wartości), kult jednostki, lądowanie na Księżycu, mała ojczyzna, manipulacja polityczna, marksizm, mcdonaldyzacja,
mur berliński, nazizm, NKWD, odwilż, Okrągły Stół, opozycja polityczna, pierestrojka, podziemie solidarnościowe, Pokojowa Nagroda Nobla, pokolenie (Kolumbów, Współczesności, Nowej Fali, ’76, bruLionu, ’89, JPII), polskie miesiące (Październik ’56, Marzec ’68, Czerwiec ’76, Grudzień ’70,
Sierpień ’80, Czerwiec ‘89), propaganda, przełom październikowy, przeżycie pokoleniowe, socjalizm, Solidarność, sowietyzacja, Sprawiedliwi wśród Narodów Świata, stalinizm, stan wojenny, subkultury młodzieżowe (punk,
hip-hop itd.), totalitaryzm, Unia Europejska, wyścig zbrojeń, zagłada Żydów (Holocaust), Zmotoryzowane Oddziały Milicji Obywatelskiej (ZOMO), żelazna kurtyna
-
filozofia, religia, myśl społeczno-polityczna: absurd (filozofia absurdu), behawioryzm, egzystencjalizm, feminizm, fenomenologia, filozofia chrześcijańska, franciszkanizm, nihilizm, psychoanaliza
-
sztuka i kultura: abakan, abstrakcjonizm, adaptacja filmowa, antyestetyzm, autotematyzm, awangarda, deformacja, eklektyzm, ekspresjonizm abstrakcyjny, environment, film (kino, X muza), folklor, fotografia, groteska, happening,
high-tech, hiperrealizm, hipertekst, instalacja, interdyscyplinarność, intertekstualność, jazz, kabaret, kicz, kino moralnego niepokoju, klasycyzm, konceptualizm, konwencja artystyczna, kultura popularna (popkultura), land art (sztuka ziemi), minimal art, neorealizm (film), nowy realizm, nowa fala w kinie, op-art, performance, plakat, polska szkoła filmowa, polska szkoła plakatu, popkultura, popular art (pop-art), postmodernizm, ready made (przedmiot gotowy), reality show, recykling, reklama, rock, serial telewizyjny, słuchowisko, socrealizm (realizm socjalistyczny), street art (sztuka ulicy), surrealizm (nadrealizm), synkretyzm, sztuka internetu, turpizm, wideo-art
-
czasopisma kulturalne: „bruLion”, „Dialog”, „Kultura” (paryska), „Kultura” (warszawska), „Twórczość”, „Tygodnik Powszechny”, „Współczesność”, „Zapis”, „Życie Literackie”
-
ośrodki kultury: Kraków, Londyn, Łódź, Monachium (Radio Wolna Europa), Nowy Jork, Paryż (Instytut Literacki), Warszawa
-
teatry i kabarety: Kabaret Starszych Panów, Piwnica pod Baranami,
Pod Egidą, Studencki Teatr Satyryków (STS), Teatr 8 Dnia, Teatr Telewizji
-
media: fotografia, fotoreportaż, internet, komputer, MP3, MP4, płyta analogowa (longplay), radio, środki masowego przekazu (mass media), telefon komórkowy, telewizja
-
literatura (tematy, idee, gatunki, cechy stylistyczne): agitka, aluzja literacka, antybohater, antydramat, antypoezja, antypowieść (nowa powieść), antyutopia (dystopia, „czarna” utopia), autotematyzm, awangarda, cenzura, dramat dokumentalny, drugi obieg wydawniczy, dziennik, esej, fantasy, folklor, groteska, ironia, język ezopowy, kryzys rodziny, liryka maski, liryka roli, literatura faktu, mały realizm, manipulacja językowa, monolog wewnętrzny, Nagroda Literacka Nike, literacka Nagroda Nobla, neoklasycyzm, Nowa Fala, nowomowa, nowy realizm, nurt wiejski w literaturze, piosenka, poezja lingwistyczna, postmodernizm, powieść (autobiograficzna, autotematyczna, fantastycznonaukowa, fantasy, polityczna, postmodernistyczna, produkcyjna, psychologiczna), realizm, recykling, reportaż, satyra, science fiction (fantastyka naukowa), tradycja, turpizm, utopia, wiersz biały, wiersz wolny, wywiad, wywiad rzeka
-
nauka o języku: analiza krytyczna, barwa głosu, demagogia, emfaza, eufemizm, frazes, intencja, ironia, język ciała, język reklamy, kłamstwo, nowomowa, ogólnikowość sformułowań, perswazja, przemilczenie, przezwisko, slogan, szablon językowy, tekst propagandowy
|
Przygotowanie
do matury
|
- czytanie ze zrozumieniem
- pisanie wypracowania
- wypowiedź ustna
|
- teksty współczesne
|
stała lektura gazety codziennej, tygodnika opinii, miesięcznika i kwartalnika
|
Zakładane osiągnięcia ucznia
Zakres podstawowy
1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
a) Czytanie i słuchanie. Uczeń:
- odczytuje sens całego tekstu (a w nim znaczenia wyrazów, związków frazeologicznych, zdań, grup zdań uporządkowanych w akapicie, odróżnia znaczenie realne i etymologiczne) oraz wydzielonych przez siebie fragmentów; potrafi objaśnić ich sens oraz funkcję na tle całości;
- rozpoznaje specyfikę tekstów publicystycznych (artykuł, felieton, reportaż), politycznych (przemówienie) i popularnonaukowych; wśród tekstów prasowych rozróżnia wiadomość i komentarz; odczytuje zawarte w odbieranych tekstach informacje zarówno jawne, jak i ukryte;
- rozpoznaje typ nadawcy i adresata tekstu;
- wskazuje charakterystyczne cechy stylu danego tekstu, rozpoznaje zastosowane w nim środki językowe i ich funkcje w tekście;
- wyróżnia argumenty, kluczowe pojęcia i twierdzenia w tekście argumentacyjnym, dokonuje jego logicznego streszczenia;
- rozróżnia w dialogu odpowiedzi właściwe i unikowe;
- rozpoznaje w wypowiedzi ironię, objaśnia jej mechanizm i funkcję;
- rozpoznaje pytania podchwytliwe i sugerujące odpowiedź;
- rozpoznaje manipulację językową w tekstach reklamowych, w języku polityków
i dziennikarzy.
b) Samokształcenie i docieranie do informacji. Uczeń:
- szuka literatury przydatnej do opracowania różnych zagadnień; selekcjonuje ją według wskazanych kryteriów (w zasobach bibliotecznych korzysta zarówno z tradycyjnego księgozbioru, jak i z zapisów multimedialnych i elektronicznych, w tym internetu);
- korzysta ze słowników i leksykonów, w tym słowników etymologicznych i symboli;
- tworzy przedmiotowe bazy danych zawierające informacje zdobywane w toku nauki;
- sporządza opis bibliograficzny książki, artykułu, zapisów elektronicznych, bibliografię wybranego tematu.
c) Świadomość językowa. Uczeń:
- analizuje i definiuje (w razie potrzeby z pomocą słowników) znaczenie słów;
- zna pojęcie znaku i systemu znaków; uzasadnia, że język jest systemem znaków; rozróżnia znaki werbalne i niewerbalne, ma świadomość ich różnych funkcji
i sposobów interpretacji;
- zna pojęcie aktu komunikacji językowej i wskazuje jego składowe (nadawca, odbiorca, kod, komunikat, kontekst), dostrzega i omawia współczesne zmiany modelu komunikacji językowej (np. różnice między tradycyjną komunikacją ustną lub pisaną
a komunikacją przez internet);
- rozpoznaje i nazywa funkcje tekstu (informatywną, poetycką, ekspresywną, impresywną – w tym perswazyjną);
- wskazuje w czytanych tekstach i analizuje przykłady odmian terytorialnych, środowiskowych i zawodowych polszczyzny;
- rozpoznaje w czytanych tekstach oraz wypowiedziach mówionych stylizację, rozróżnia jej rodzaje (archaizację, dialektyzację, kolokwializację) i określa funkcje;
- rozróżnia pojęcie błędu językowego i zamierzonej innowacji językowej, poprawności
i stosowności wypowiedzi; rozpoznaje i poprawia różne typy błędów językowych;
- odróżnia słownictwo neutralne od emocjonalnego i wartościującego, oficjalne
od swobodnego.
2. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.
a) Wstępne rozpoznanie. Uczeń:
- prezentuje własne przeżycia wynikające z kontaktu z dziełem sztuki;
- określa problematykę utworu;
- rozpoznaje konwencję literacką (stałe pojawianie się danego literackiego rozwiązania w obrębie pewnego historycznie określonego zbioru utworów).
b) Analiza. Uczeń:
- wskazuje zastosowane w utworze środki wyrazu artystycznego i ich funkcje (poznane wcześniej, a ponadto: oksymorony, synekdochy, hiperbole, elipsy, paralelizmy) oraz inne wyznaczniki poetyki danego utworu (z zakresu podstaw wersyfikacji, kompozycji, genologii) i określa ich funkcje;
- dostrzega w czytanych utworach cechy charakterystyczne określonej epoki (średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, współczesność);
- analizując teksty dawne, dostrzega różnice językowe (fonetyczne, leksykalne) wynikające ze zmian historycznych;
- rozpoznaje w utworze sposoby kreowania świata przedstawionego i bohatera (narracja, fabuła, sytuacja liryczna, akcja);
- porównuje utwory literackie lub ich fragmenty (dostrzega cechy wspólne i różne).
c) Interpretacja. Uczeń:
- wykorzystuje w interpretacji elementy znaczące dla odczytania sensu utworu
(np. słowa klucze, wyznaczniki kompozycji);
- wykorzystuje w interpretacji utworu konteksty (np. literackie, kulturowe, filozoficzne, religijne);
- porównuje funkcjonowanie tych samych motywów w różnych utworach literackich;
- odczytuje treści alegoryczne i symboliczne utworu.
d) Wartości i wartościowanie. Uczeń:
- dostrzega związek języka z wartościami, rozumie, że język podlega wartościowaniu (np. język jasny, prosty, zrozumiały, obrazowy, piękny), jest narzędziem wartościowania, a także źródłem poznania wartości (utrwalonych w znaczeniach nazw wartości, takich jak: dobro, prawda, piękno; wiara, nadzieja, miłość; wolność, równość, braterstwo; Bóg, honor, ojczyzna; solidarność, niepodległość, tolerancja);
- dostrzega obecne w utworach literackich oraz innych tekstach kultury wartości narodowe i uniwersalne;
- dostrzega w świecie konflikty wartości (np. równości i wolności, sprawiedliwości
i miłosierdzia) oraz rozumie źródła tych konfliktów.
3. Tworzenie wypowiedzi.
a) Mówienie i pisanie. Uczeń:
- tworzy dłuższy tekst pisany lub mówiony (rozprawka, recenzja, referat, interpretacja utworu literackiego lub fragmentu) zgodnie z podstawowymi regułami jego organizacji, przestrzegając zasad spójności znaczeniowej i logicznej;
- przygotowuje wypowiedź (wybiera formę gatunkową i odpowiedni układ kompozycyjny, analizuje temat, wybiera formę kompozycyjną, sporządza plan wypowiedzi, dobiera właściwe słownictwo);
- tworzy samodzielną wypowiedź argumentacyjną według podstawowych zasad logiki
i retoryki (stawia tezę lub hipotezę, dobiera argumenty, porządkuje je, hierarchizuje, dokonuje ich selekcji pod względem użyteczności w wypowiedzi, podsumowuje, dobiera przykłady ilustrujące wywód myślowy, przeprowadza prawidłowe wnioskowanie);
- publicznie wygłasza przygotowaną przez siebie wypowiedź, dbając o dźwiękową wyrazistość przekazu (w tym także tempo mowy i donośność głosu);
- stosuje uczciwe zabiegi perswazyjne, zdając sobie sprawę z ich wartości i funkcji, wystrzegając się nieuczciwych zabiegów erystycznych;
- opracowuje redakcyjnie własny tekst (dokonuje uzupełnień, przekształceń, skrótów, eliminuje przypadkową niejednoznaczność wypowiedzi, sporządza przypisy);
- wykonuje różne działania na tekście cudzym (np. streszcza, parafrazuje, sporządza konspekt, cytuje).
b) Świadomość językowa. Uczeń:
- operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (na tym etapie rozwijanym i koncentrującym się przede wszystkim wokół tematów: Polska, Europa, świat – współczesność i przeszłość; kultura, cywilizacja, polityka).
Kryteria oceniania
Ocena niedostateczna (1)
Uczeń:
-
nie zdobył podstawowych wiadomości i umiejętności
określonych w podstawie programowej;
-
nie interesuje się przebiegiem zajęć;
-
nie uczestniczy w lekcji;
-
opuszcza prace klasowe;
-
nie przygotowuje zadań domowych;
-
nie uczestniczy w zajęciach pozaszkolnych.
Ocena dopuszczająca (2)
Uczeń:
-
ma fragmentaryczną wiedzę i podstawowe umiejętności określone w podstawie programowej;
-
pobieżnie zna treść i problematykę lektur wskazanych w podstawie programowej;
-
czyta ze zrozumieniem tekst literacki i interpretuje go z pomocą nauczyciela;
-
rozpoznaje podstawowe związki przyczynowo-skutkowe;
-
sytuuje w czasie i przestrzeni tylko najważniejsze wydarzenia literackie;
-
rozpoznaje przybliżony czas powstania wskazanego tekstu kultury na podstawie konwencji, stylu, obyczaju oraz obrazu kultury materialnej;
-
odszukuje najważniejsze informacje w źródle pisanym;
-
wykorzystuje z pomocą nauczyciela znalezione informacje;
-
posługuje się różnymi odmianami polszczyzny w zależności od sytuacji komunikacyjnej;
-
dostrzega niektóre typy błędów językowych;
-
przedstawia przy pomocy nauczyciela wyniki swojej pracy w formie ustnej
i pisemnej;
-
redaguje z pomocą nauczyciela teksty własne;
-
aktywnie słucha wykładu i określa jego tematykę.
Ocena dostateczna (3)
Uczeń:
-
ma niepełną wiedzę i podstawowe umiejętności określone w podstawie programowej;
-
zna treść i problematykę lektur wskazanych w podstawie programowej;
-
czyta ze zrozumieniem tekst literacki i samodzielnie przeprowadza chociaż fragmentaryczną jego interpretację;
-
wiąże elementarne fakty w łańcuchy przyczynowo-skutkowe;
-
selekcjonuje podstawowe wydarzenia literackie;
-
przyporządkowuje wcześniej poznany tekst kultury (na podstawie konwencji, stylu, obyczaju oraz obrazu kultury materialnej) określonej epoce literackiej;
-
odnajduje najważniejsze informacje zawarte w kilku źródłach pisanych, dokonuje ich wspólnej analizy porównawczej;
-
wykorzystuje znalezione informacje;
-
przeprowadza analizę źródeł informacji;
-
posługuje się różnymi odmianami polszczyzny w zależności od sytuacji komunikacyjnej;
-
dostrzega różne typy błędów językowych;
-
przedstawia wyniki swojej pracy w formie ustnej i pisemnej;
-
redaguje teksty własne i cudze;
-
aktywnie słucha wykładu i potrafi go streścić;
-
odróżnia fakty od opinii.
Dostları ilə paylaş: |
