Plan zachowania I odtwarzania zadrzewień przydrożnych gminy Ośno Lubuskie
Yüklə 0,59 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Plan zachowania i odtwarzania zadrzewień przydrożnych gminy Ośno Lubuskie
- Aleje te zasługują na ochronę jako pomniki przyrody. Uchwałę o objęciu alej ochroną prawną podejmuje Rada Miasta i Gminy.
- Sadzonki często zamierają, są nieprawidłowo lub wcale nie opalikowane.
- Oprócz zinwentaryzowanych nasadzeń na terenie gminy występuje wiele odcinków dróg z rozwiniętymi spontanicznie (bez udziału człowieka) zaroślami
- Charakterystyczną cechą na terenie gminy Ośno Lubuskie jest występowanie zarośli i zadrzewień zbudowanych z gatunków owocowych
- Sieć dróg na terenie gminy daje szerokie możliwości do wykonania kompleksowych nasadzeń.
  
Plan zachowania i odtwarzania zadrzewień przydrożnych gminy Ośno Lubuskie www.aleje.org.pl Wykonano w ramach projektu LIFE 11 INF/PL/467 Roads for Nature – campaign promoting trees in Poland`s rural landscapes, as habitats and ecological corridors dofinansowanego ze środków Komisji Europejskiej w ramach Instrumentu Finansowego LIFE+ oraz ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.  
Plan zachowania i odtwarzania zadrzewień przydrożnych gminy Ośno Lubuskie wykonano w ramach projektu „Roads for Nature – campaign promoting trees in Poland’s rural landscapes, as habitats and ecological corridors” wspieranego przez program Life+ Unii Europejskiej oraz Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, przy finansowym wsparciu Urzędu Miejskiego w Ośnie Lubuskim KOORDYNATOR PROGRAMU Fundacja EkoRozwoju ul. Św. Wincentego 25A, C 50-252 Wrocław tel./fax: 713430849, 713445948 biuro@eko.org.pl www.fer.org.pl PARTNER PROGRAMU Federacja Zielonych GAJA ul. 5 Lipca 45 70-374 Szczecin tel./fax: 91 489 42 32, 91 489 42 33 fzbiuro@gajanet.pl www.gajanet.pl KONSULTACJA MERYTORYCZNA dr Magdalena Wojciechowska grudzień 2015 Spis treściZałącznik 1. Przegląd zadrzewień gminy
Realizacja projektu „Drogi dla Natury” trwa od 2012 roku. Jest to „kampania promocji zadrzewień w krajobrazie rolniczym jako siedlisk przyrody i korytarzy ekologicznych”. Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej w ramach programu LIFE+ oraz NFOŚiGW, a jego głównym beneficjentem jest Fundacja EkoRozwoju z Wrocławia. Ponadto projekt realizuje Federacja Zielonych GAJA ze Szczecina, Stowarzyszenie Eko-Inicjatywa z Kwidzyna, Fundacja Ekologiczna Zielona Akcja z Legnicy, Fundacja Aeris Futuro z Krakowa, Towarzystwo Przyjaciół Słońska Unitis Viribus, Fundacja Zielone Płuca Polski z Białegostoku oraz partner niemiecki Związek na Rzecz Środowiska i Ochrony Przyrody (Bund für Umwelt und Naturschutz Deuttschland, Landesverband Mecklenburg-Vorpommern e.V.). Celem ogólnopolskiego programu Drogi dla Natury jest ochrona drzew w otwartym krajobrazie. Dążymy do odwrócenia niepokojącego trendu zanikania starych drzew z zadrzewień przydrożnych i śródpolnych. Podstawą działania programu jest partnerska współpraca organizacji społecznych z administracją publiczną – samorządami i zarządami dróg. W latach 2010-2012 uczestniczące w programie organizacje posadziły ponad 30 000 drzew przydrożnych w partnerstwie z 55 zarządcami dróg. Od 2012 roku nasze działania skupiają się na edukacji: uczymy urzędników i drogowców jak zarządzać drzewostanem na terenie gminy, jak ocenić stan drzew, jak dbać o drzewa i właściwie je pielęgnować. W kolejnych gminach w Polsce opracowujemy lokalne programy zadrzewieniowe oraz przeprowadzamy ich modelowe wdrażanie. Do roku 2016 zostaną przeprowadzone szkolenia łącznie w 90 gminach, w których weźmie udział około 2 000 osób zawodowo zajmujących się drzewami. Działania na poziomie lokalnym wspierane są przez tworzenie ogólnopolskiej sieci osób zaangażowanych w ochronę drzew. Na terenie województwa Zachodniopomorskiego program Drogi dla Natury realizuje Federacja Zielonych Gaja. Więcej o programie Drogi dla Natury oraz o ochronie alej na witrynie www.aleje.org.pl, na której jest także dostępna elektroniczna wersja niniejszego programu zadrzewieniowego.
Aleje i szpalery przydrożne stanowią niezwykle cenny element krajobrazu. Niestety wiedza o nich wśród większości społeczeństwa wciąż jest niewystarczająca. W czasach renesansu aleje występowały w parkach, przy rezydencjach i stanowiły osie widokowe. W połowie XVIII wieku sadzono drzewa przy drogach z powodów praktycznych. Sadzono np. wierzby, aby mieć drewno opałowe i wiklinę oraz lipy na pożytek dla pszczół. Obsadzone drogi były lepiej widoczne, zwłaszcza śnieżną zimą lub w nocy co podnosiło ich rangę. Drzewa wyznaczały granice drogi i stanowiły osłonę przed słońcem, wiatrem i deszczem. Współcześnie zmieniły się bardzo środki transportu, sposób wykorzystania dróg oraz wymagania użytkowników, niemniej jednak znaczenie zadrzewień przydrożnych jest wprost nieocenione, od kiedy większą część zamieszkałych przez człowieka obszarów stanowią tereny wylesione. Aleje dają podróżującym cień, nie pozwalając na rozgrzanie asfaltu do 50 stopni oraz wyznaczają granice drogi. W czasach burzliwego rozwoju motoryzacji szczególnego znaczenia nabiera funkcja drzew jako filtrów pyłów i spalin, pochłaniaczy dwutlenku węgla i hałasu oraz źródła tlenu. Zadrzewienia w krajobrazie rolniczym przyczyniają się do ochrony wody i gleby poprzez redukcję ilości azotanów i fosforanów przenikających do wód gruntowych i powierzchniowych oraz pochłanianie szkodliwych substancji pochodzących z pestycydów. Ponadto tworzą mikroklimat sprzyjający uprawom, nawet w odległości kilkuset metrów od linii drzew. Wprawdzie w bliskim sąsiedztwie drzew plony są niższe, ponieważ drzewa konkurują z roślinami uprawnymi, jednak w większej odległości, wynoszącej nawet do 15 wysokości drzewa, wzrost plonów jest zauważalny. W dolinach rzek, gdzie poziom wód gruntowych jest wysoki i pola są często podtapiane, od lat sadzono topole i wierzby aby przyspieszyć wyparowywanie wody z gleby. Nie można pominąć znaczenia przydrożnych alej w ochronie różnorodności biologicznej. Wiekowe, dziuplaste drzewa częściej występują w zadrzewieniach przydrożnych niż w lasach gospodarczych, ponieważ przy współczesnej intensywnej gospodarce leśnej drzewa w lesie raczej nie mają szans dożyć starości. Dlatego też zadrzewienia przydrożne są siedliskiem wielu gatunków owadów, ptaków i ssaków. Usuwając drzewa możemy pozbawić dziupli m.in. dzięcioły, kowaliki, dudki, pójdźki i puszczyki. W ten sposób myszołowy tracą miejsca na założenie gniazd oraz czatownie, z których wypatrują gryzoni. A to właśnie ptaki drapieżne i sowy są sprzymierzeńcami rolników zwalczając gryzonie na polach. Stare drzewa często zasiedlają dzikie pszczoły miodne, które wraz z innymi owadami zapylającymi zapewniają wytwarzanie 1/3 produktów spożywanych przez człowieka. Aleje są też korytarzami ekologicznymi, łączącymi fragmenty lasów poprzedzielanych dużymi obszarami pól i umożliwiającymi przepływ genów pomiędzy populacjami pierwotnie leśnych gatunków. Wielu gatunkom umożliwiają też orientację w terenie. Unikające otwartych przestrzeni dzięcioły i niektóre gatunki nietoperzy mogą funkcjonować w otwartym krajobrazie wyłącznie dzięki obecności liniowych zadrzewień. Aleje w wielu rejonach Polski, a zwłaszcza w zachodniej i północnej części kraju, stanowią ważny element krajobrazu kulturowego oraz przyczyniają się do poprawy estetyki okolicy. Niestety, nadmierne przycinanie, a właściwie deformowanie koron drzew, które stało się w ostatnich latach częstym zjawiskiem, jest wyrazem lekceważenia wobec tradycji i kultury. Okaleczone drzewa, straszące kikutami konarów nie zaspokoją potrzeb człowieka związanych z estetyką otoczenia. Toteż pisząc o funkcji alej nie wolno zapominać również o ich krajobrazowej i estetycznej funkcji.
Gmina Ośno Lubuskie jest położona w zachodniej części województwa lubuskiego, w odległości 28 km od granicy polsko – niemieckiej, w powiecie słubickim. Powierzchnia gminy wynosi 19 797 ha, a jej granicach znajduje się miasto Ośno Lubuskie oraz 11 miejscowości. Dominującą formą użytkowania gruntów są lasy, zajmujące prawie 50% powierzchni gminy. Wśród użytków rolnych, zajmujących ok. 40% powierzchni, zdecydowanie dominują grunty orne. Przez teren gminy biegną drogi wojewódzkie: nr 134 Urad – Muszkowo oraz nr 137 Słubice - Sulęcin-Miedzyrzecz-Trzciel, a także sieć dróg gminnych i powiatowych. Przez środkową część gminy przechodzi szeroka strefa moren czołowych oraz kilka rynien polodowcowych, w których znajdują się jeziora. Główną rzeką gminy jest Łęcza (Lenka). W krajobrazie gminy występują zadrzewienia przydrożne, zarówno w formie alej i szpalerów, jak i spontanicznie rozwijających się zadrzewień pochodzenia naturalnego lub antropogenicznego (zdziczałe drzewa i krzewy owocowe). Pojawiają się nie tylko w terenie otwartym, lecz także wzdłuż dróg leśnych. Spełniają one istotną funkcję siedliskotwórczą, zwłaszcza jako korytarze ekologiczne, a także stanowią ważną część zasobów kulturowych regionu.
Podstawę opracowania planu zachowania i odtwarzania zadrzewień przydrożnych gminy Ośno Lubuskie stanowi inwentaryzacja alej i szpalerów rozmieszczonych na terenie całej gminy. Materiałem wyjściowym do rozpoczęcia prac terenowych były mapy topograficzne oraz mapy satelitarne (źródła: geoportal.gov.pl i Google Earth). Inwentaryzację alej przeprowadzono za pomocą ankiet przeglądu zadrzewień obowiązujących w projekcie Drogi dla Natury. Lokalizacja alej została przedstawiona na podkładzie ogólnodostępnych map satelitarnych Google Earth. Do ankiet dołączona została dokumentacja fotograficzna. Inwentaryzacja zadrzewień przydrożnych gminy objęła:
Z uwagi na występowanie różnych odmian topoli obcego pochodzenia, drzewa te określone zostały umownym hasłem „topola hybryda”.
Plan zachowania i odtwarzania zadrzewień przydrożnych gminy Ośno Lubuskie zrealizowany został w okresie od marca do grudnia 2015 r., a podstawą jego wykonania była inwentaryzacja zadrzewień przydrożnych gminy przeprowadzona w terminie od kwietnia do sierpnia 2015 r. W listopadzie 2015 wykonana została inwentaryzacja uzupełniająca. Inwentaryzacja objęła ogółem 22 fragmenty dróg o łącznej długości ok. 27 km (Ryc. 1). Gmina charakteryzuje się wysokim udziałem spontanicznych zadrzewień przydrożnych oraz miejsc, w których aleje już zniknęły z krajobrazu (a są widoczne np. na starszych mapach topograficznych). Skutkiem tego efektem dużej pracy terenowej jest stosunkowo niska liczba zinwentaryzowanych alej.
Ryc.1. Rozmieszczenie alej i szpalerów zinwentaryzowanych w gminie Ośno Lubuskie z wyróżnieniem stanu zdrowotnego drzew: ciemny zielony – bardzo dobry, jasny zielony – dobry, żółty – dostateczny, czerwony – zły, czarny - zróżnicowany). Stan zdrowotny alej/szpalerów oceniono na podstawie ich długości (Ryc. 2). Około 33% zinwentaryzowanych zadrzewień (ok. 9 km) jest w stanie dobrym, tj. drzewa charakteryzują się czytelną formą pienną i dobrze zachowaną koroną. Jako dostateczny określono stan alej o długości około 7,8 km – obserwowano tu znaczne uszkodzenia pnia, zaburzoną formę pienną oraz nadmiernie zredukowane korony. Złym stanem charakteryzują się aleje na długości 6,7 km. To drzewa o rozległych uszkodzeniach oraz dewastacyjnych cięciach zaburzających statykę. Jako bardzo dobry określono stan zdrowotny alej jedynie na odcinku 115 m. Są to drzewa w pełni prawidłowo ukształtowanych koronach i wzorcowo wykształconej formie piennej. Ryc. 2. Stan zdrowotny alej w gminie Ośno Lubuskie określony na podstawie ich długości. Stan zachowania alej i szpalerów określony został również na podstawie ich długości (Ryc. 3). Jako zwarta pełna (0-20% ubytków drzew) określono aleje na odcinku ok. 3 km, zwarta z lukami (21-40% ubytków) – 7,7 km, co stanowi razem 40% wszystkich zadrzewień. Zinwentaryzowano ok. 3 km alej przerzedzonych (41-60% ubytków), 8,7 km fragmentów alej oraz 4,5 km śladów alej. Należy jednak pamiętać, iż wiele alej utraciło swoją czytelną formę np. poprzez zanik części drzew oraz spontanicznie rozwijający się podrost drzew i krzewów. Ryc. 3. Stan zachowania alej w gminie Ośno Lubuskie określony na podstawie ich długości. Najliczniejszą grupę wśród zinwentaryzowanych drzew stanowią gatunki pochodzenia rodzimego. Dominują tu klon zwyczajny (Acer platanoides, Fot. 1), klon jawor (Acer pseudoplatanus, Fot. 2) i dąb szypułkowy (Quercus robur). Do mniej licznych gatunków zaliczyć należy: jesion wyniosły (Fraxinus excelsior), lipę drobnolistną (Tilia cordata) i szerokolistną (Tilia platyphyllos). Interesujący jest wysoki udział drzew owocowych, wśród których dominuje jabłoń domowa (Malus domestica Fot. 3), której towarzyszy grusza pospolita (Pyrus communis). Stwierdzono również występowanie takich gatunków jak czereśnia (Prunus avium), wiśnia (Prunus cerasus), czeremcha zwyczajna (Padus avium). Pośród gatunków obcego pochodzenia dominuje kasztanowiec biały (Aesculus hippocastanum, Fot. 4). Pojawiają się również dąb czerwony (Quercus rubra), robinia akacjowa (Robinia pseudoacacia) i obcy gatunek topoli, nazwany umownie topola-hybryda.  Fot. 1 Klon zwyczajny (ankieta nr 12).
Fot. 2 Klon jawor (ankieta nr 14). 
Fot. 3 Jabłoń domowa (ankieta nr 17). 
Fot. 4. Kasztanowiec biały (ankieta nr 5). Średni obwód drzew mierzony na wysokości 130 cm wynosi 186,4 cm dla wszystkich zinwentaryzowanych drzew (Ryc. 4). Wysoka wartość odchylenia standardowego (67,0) wskazuje na znaczne zróżnicowanie wyników. Najmniejszy średni obwód wynosi 50 cm, największy – 300 cm. Pod względem wielkości drzew dominują grupy w przedziale 50-100 cm obwodu oraz 151-200 cm. Stanowią one odpowiednio 25% (6,6 km) oraz 31% (8,3 km) zinwentaryzowanych zadrzewień. Kolejnymi grupami są aleje zbudowane przez drzewa o wielkości w przedziale 201-250 cm, których udział wynosi 18% (4,8 km) oraz 101-150 cm – 16 % (4,2 km). Najmniej liczną jest grupa drzew najstarszych. Aleje tworzone przez drzewa o dużych wymiarach mieszczących się w klasie 251-300 cm stanowią 293 km, co wynosi ok. 11%. Ryc. 4. Udział procentowy alej gminy Ośno Lubuskie określony na podstawie ich długości z podziałem na wielkość drzew (wielkość drzew wyrażona jako średni obwód na wysokości 130 cm, z analizy wyłączono młode sadzonki drzew). Zdecydowana większość dróg, przy których zinwentaryzowano aleje pozostaje w Zarządzie Dróg Powiatowych w Słubicach. Jest to 65% długości wszystkich alej, czyli ok. 17,6 km. Przy drogach wojewódzkich zlokalizowanych jest 16% alej (ok. 4,5 km). Ok. 2,1 km alej (8%) rośnie na terenie zarządzanym przez Gminę Ośno Lubuskie. Jedna aleja zlokalizowana jest na terenie prywatnym (ok. 1%). Pozostałe 9% alej (2,4 km) jest w zarządzana przez dwóch zarządców. Dotyczy to alei nr 6, w przypadku której część drogi jest gminna, część – powiatowa, alei nr 12 (powiatowa i na gruntach leśnych) oraz alei nr 14 zarządzanej częściowo przez Gminę, a częściowo przez Nadleśnictwo. Ryc. 5. Udział alej w gminie Ośno Lubuskie ze względu na zarządcę (uwzględniono długość alej; droga gminna – gmina Ośno Lubuskie, powiatowa – Zarząd Dróg Powiatowych w Słubicach, wojewódzka – Zarząd Dróg Wojewódzkich w Zielonej Górze, prywatna – własność osoby fizycznej, inna – więcej niż jeden zarządca).
Wszystkie zadrzewienia przydrożne w gminie Ośno Lubuskie mają istotne znaczenie przyrodnicze i krajobrazowe, ze względu na występowanie w większości w krajobrazie otwartym, użytkowanym rolniczo. Jednak niektóre z nich zasługują na objęcie ochroną prawną jako pomniki przyrody. Większość z nich znajduje się przy rzadko uczęszczanych drogach gruntowych.
Fot. 5. Aleja lipowa (ankieta nr 3). 
Fot. 6. Szpaler klonów (ankieta nr 9). 
Fot. 7. Aleja klonowa (ankieta nr 10). 
Fot. 8 Aleja dębowa (ankieta nr 13). 
Fot. 9. Aleja klonowa (ankieta nr 14).
Na podstawie inwentaryzacji terenowej zadrzewień przydrożnych w gminie Ośno Lubuskie wyróżniono najcenniejsze z nich (patrz rozdz. 5b). Jest to 5 alej bądź szpalerów o łącznej długości ok. 2 km. Aleje te zasługują na ochronę jako pomniki przyrody. Uchwałę o objęciu alej ochroną prawną podejmuje Rada Miasta i Gminy. Aleje stanowią wysoką wartość przyrodniczą, jako siedlisko gatunków związanych ze starodrzewiem w krajobrazie upraw rolniczych. Wyróżniają się także walorami krajobrazowymi i estetycznymi. W większości przypadków nie stanowią żadnego zagrożenia dla ruchu, gdyż zlokalizowane są przy drogach polnych, słabo lub sporadycznie użytkowanych. Niektóre aleje noszą ślady dawnych nieprawidłowych cięć w obrębie korony, lecz ze względu na wiek i pełnione funkcję, zasługują na ochronę prawną. Istotnym problemem jest nadmierna redukcja dolnej części koron drzew. Prowadzi ona do podwyższenia środka ciężkości, co skutkuje zaburzeniem statyki drzewa i zwiększa prawdopodobieństwo jego wywrócenia. Niestety, są to regularne działania zarządcy drogi. Wszystkie drzewa w alei są „podcięte” do określonej wysokości (Fot. 10). Praktyka ta, która w założeniu ma na celu prawdopodobnie redukcję zagrożenia, prowadzi wręcz w odwrotnym kierunku. Zaprzestanie cięć dewastacyjnych tego typu oraz zapobieganie tym cięciom, tam, gdzie jeszcze nie nastąpiły jest absolutną koniecznością dla poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz stanu zdrowotnego drzew. Jest to możliwe jedynie poprzez szczegółowe sprecyzowanie zapisów specyfikacji wykonanej na potrzeby pielęgnacji drzew. Szczególnym przypadkiem jest aleja przy drodze Świniary – Radów, która została zdewastowana poprzez nieprawidłowe cięcia w koronach drzew (Fot. 11). Drzewa są objęte przedmiotem postępowania dotyczącego wymierzenia administracyjnej kary pieniężnej dla Zarządu Dróg Powiatowych w Słubicach za zniszczenie 217 sztuk drzew spowodowane niewłaściwym wykonaniem zabiegów pielęgnacyjnych. Obecnie trwa gromadzenie materiału dowodowego w sprawie. Cięcia dolnych konarów obserwuje się czasami jako efekt działalności okolicznych mieszkańców. W tym przypadku obcięte są konary niektórych drzew, zazwyczaj rosnących bliżej miejscowości. Cięcia te, choć nie dotyczą całych alej, również dewastują zadrzewienia. Sposobem na ograniczenie tych praktyk może być edukacja i informowanie mieszkańców o szkodliwych skutkach tej działalności. Jest to jednak proces wymagający czasu. Szczegółowe zalecenia z zakresu pielęgnacji drzew zebrane zostały w wydawnictwie projektu Drogi dla Natury Drogi dla Natury „Aleje podręcznik użytkownika. Jak dbać o drzewa, żeby nam służyły?”, dostępnym również w wersji elektronicznej na stronie www.aleje.org.pl. 
Fot. 10. Drzewa o podwyższonym środku ciężkości poprzez usunięcie dolnej części koron przy drodze z Ośna w stronę Sulęcina (aleja nr 16). 
Fot. 11. Zdewastowana aleja przy drodze pomiędzy Świniarami a Radowem. Kolejnym zaobserwowanym problemem jest niewystarczająca udatność nowych nasadzeń. Sadzonki często zamierają, są nieprawidłowo lub wcale nie opalikowane. Przyczyny tego stanu mogą być różne, dlatego podczas planowania nasadzeń w specyfikacji zamówienia należy pamiętać o podstawowych zasadach prawidłowego sadzenia i późniejszej pielęgnacji drzew, takich jak dobór właściwego materiału szkółkarskiego, prawidłowy sposób i termin sadzenia, właściwy dobór gatunków. Szczególnie znaczenia ma podlewanie młodych drzew, zwłaszcza podczas upalnego lata. Zaznaczyć należy, że stan nasadzeń jest zróżnicowany. Przy niektórych drogach młode drzewa są prawidłowo posadzone (np. przy drodze z Ośna w kierunku Słubic, aleja nr 6), lecz również są miejsca, w których sadzenie odbyło się bez należytej staranności, a sadzonki zostały pozostawione same sobie (np. przy drodze pomiędzy Ośnem a Gronowem, aleja nr 7, Fot. 12). Sadzenie modelowe, które odbyło się w ramach projektu Drogi dla Natury zostało opisane w rozdz. 6b. Szczegółowe wytyczne opracowane zostały w wydawnictwie projektu Drogi dla Natury „Aleje podręcznik użytkownika. Jak dbać o drzewa, żeby nam służyły?”, dostępnym również w wersji elektronicznej na stronie www.aleje.org.pl. Ze względu na wysoki udział alej na terenie gminy Ośno Lubuskie występujących przy drogach powiatowych potrzebna jest współpraca z Zarządem Dróg Powiatowych w Słubicach. Wskazane jest przekazanie uwag dotyczących prawidłowej pielęgnacji dojrzałych drzew oraz jakości nowych nasadzeń oraz zwrócenie pilnej uwagi na sposób formułowania specyfikacji istotnych warunków zamówienia w przypadku prac dotyczących zieleni przydrożnej. Dotyczy to również, choć w mniejszym stopniu, Zarządu Dróg Wojewódzkich w Zielonej Górze. 
Fot. 12. Nasadzenia przy drodze pomiędzy Ośnem a Gronowem (aleja nr 7), sadzonki zaznaczono strzałkami. Oprócz zinwentaryzowanych nasadzeń na terenie gminy występuje wiele odcinków dróg z rozwiniętymi spontanicznie (bez udziału człowieka) zaroślami (Fot. 13). Opisywane pasy zieleni zbudowane są głównie z krzewów takich jak np. bez czarny, róża dzika, wierzba szara oraz pojawiających się między nimi drzew zazwyczaj rodzimych gatunków. Występują zarówno wzdłuż dróg asfaltowych oraz (szczególnie licznie!) przy drogach gruntowych. Zarośla te spełniają podobne funkcje jak aleje. Mają tę zaletę, że powstają naturalnie (a zatem gatunki dopasowane są do siedliska) oraz są bardziej różnorodne (co jest zaletą z punktu widzenia wykorzystania ich przez zwierzęta jako siedlisk). Powinien zostać umożliwiony dalszy rozwój zarośli przydrożnych, w celu powstania zwartych pasów zieleni naturalnego pochodzenia. Oczywiście nie dotyczy to pasów poboczy koszonych ze względów bezpieczeństwa ruchu.
Fot. 13. Spontanicznie rozwijające się zarośla przy drodze w okolicy Sienna. Charakterystyczną cechą na terenie gminy Ośno Lubuskie jest występowanie zarośli i zadrzewień zbudowanych z gatunków owocowych, takich jak np. śliwa mirabelka, wiśnia, czereśnia oraz jabłoń i grusza. Są to pozostałości dawnych alej drzew owocowych (Fot. 14, Fot. 15). Oprócz funkcji środowiskowych spełniają one również funkcję kulturową i jako takie zasługują na ochronę. Towarzyszą im spontanicznie pojawiające się gatunki rodzime np. dzika róża, czarny bez, leszczyna. Zniszczenie zarośli tego typu jest ogromną stratą walorów siedliskowych oraz krajobrazowych a także rolniczych (Fot. 15). Powoduje m.in. obniżenie różnorodności biologicznej, zwiększenie erozji gleb czy niekorzystne zmiany mikroklimatyczne. Z powyższych powodów usuwanie zarośli powinno zostać ograniczone wyłącznie do uzasadnionych i koniecznych przypadków. Zezwolenie na usunięcie drzewa lub krzewu z terenu nieruchomości wydaje wójt, burmistrz albo prezydent miasta, a w przypadku gdy zezwolenie dotyczy usunięcia drzewa lub krzewu z terenu nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków - wojewódzki konserwator zabytków. Samowolne zniszczenie zadrzewień i zakrzewień – zwłaszcza na dużą skalę – powinno zostać objęte postępowaniem administracyjnym.
Fot. 14. Zarośla drzew i krzewów owocowych w okolicy Sienna. 
Fot. 15. Stare jabłonie w okolicy m.Smogóry. 
Fot. 16. Usunięte zakrzaczenia przydrożne w okolicy m.Połęcko. Sieć dróg na terenie gminy daje szerokie możliwości do wykonania kompleksowych nasadzeń. Istnieje wiele fragmentów dróg pozbawionych całkowicie zadrzewień (Fot. 17). Często są to drogi gruntowe, prowadzące na pola. Przy wielu z nich aleje zostały wycięte, na co wskazują dane z map topograficznych. W krajobrazie intensywnie użytkowanych pól uprawnych pobocza dróg stanowią swoiste zaproszenie do zagospodarowania ich jako ochronnych pasów zieleni. Prawidłowe zaplanowanie alej lub szpalerów (w przypadku wąskich pasów drogowych) wzdłuż tych ciągów komunikacyjnych przyczyni się w przyszłości do podniesienia zarówno bezpieczeństwa ruchu, jakości środowiska przyrodniczego, wartości krajobrazowych oraz świadomości społecznej. Przykładem działalności tego typu jest zaplanowanie nasadzeń modelowych w ramach projektu Drogi dla Natury (patrz rozdz. 6).
Fot. 17. Droga całkowicie pozbawiona zadrzewień przydrożnych – okolice m. Smogóry. Niepokojącym zjawiskiem jest również wykonywanie nasadzeń pod istniejącymi liniami napowietrznymi np. telefonicznymi oraz brak pielęgnacji koron młodych drzew. Takie nasadzenia doprowadzić muszą do konfliktu pomiędzy rosnącym drzewem a elementami infrastruktury, a w konsekwencji do zasadniczego przycinania drzewa a w późniejszym czasie – jego usunięcia. Inwestowanie w nasadzenia w takich miejscach mija się z celem i jest marnotrawieniem środków. Sytuacja taka ma miejsce np. przy drodze pomiędzy Ośnem a Gronowem (Fot. 18). Młode drzewa po jednej stronie szosy rosną pod linią telefoniczną. Nasadzenia wykonano niestarannie, na co wskazują liczne ubytki w alei, świadczące o braku podlewania – przetrwały tylko niektóre osobniki. Drzewa mają nieukształtowane korony, co prowadzić może do powstania niebezpiecznych rozwidleń V-kształtnych, a w konsekwencji do zagrożenia bezpieczeństwa ruchu. Innym przykładem nasadzeń pod linią napowietrzną jest droga prowadząca do obwodnicy Ośna (wyjazd w kierunku Radachowa, okolice ronda, Fot. 19).
Fot. 18. Nasadzenia pod linią napowietrzną przy szosie Ośno – Gronów. 
Fot. 19. Nasadzenia przy drodze do obwodnicy Ośna, wyjazd w kierunku Radachowa. Kolejnym zagadnieniem związanym z zadrzewieniami przydrożnymi w gminie rolniczej jest wkraczanie przez rolników z uprawą w pas drogowy. Jest to szczególnie dobrze widoczne w miejscach, gdzie aleja się kończy lub w większych lukach drzewostanu. W przypadku braku drzew uprawy często dochodzą niemal do skrajni jezdni. Obserwowano pasy roślinności ruderalnej pomiędzy nawierzchnia a polem o szerokości mniejszej niż 50 cm (Fot. 20). Zaznaczyć należy, że drzewa w pobliskiej alei zapewniały istnienie spontanicznej roślinności zielnej w pasie drogowym. Jest to problem istotny zarówno pod względem planowania przyszłych nasadzeń (wyznaczenie granic pasa drogowego, pertraktacje z rolnikiem) oraz jakości upraw (zanieczyszczenia ze spalin przechodzące do żywności). 
Fot. 20. Wąska miedza pomiędzy polem uprawnym a skrajnią jezdni, okolice m. Lipienica.
Planując nowe lub uzupełniające nasadzenia należy zwrócić przede wszystkim uwagę na istniejące lub potencjalne miejsca konfliktowe. Należą do nich elementy infrastruktury technicznej napowietrznej (np. linie energetyczne, telefoniczne) i podziemnej (np. wodociągi, gazociągi) jak również skrzyżowania, dojazdy do posesji i zjazdy na pola. Należy wziąć także pod uwagę odległość od krawędzi działki geodezyjnej. Drzewa powinny być sadzone w takiej odległości, aby nie powodować uciążliwości lub zagrożenia dla właściciela gruntów sąsiednich. Nadrzędną zasadą przy sadzeniu drzew w ciągach komunikacyjnych jest zachowanie bezpieczeństwa podróżujących. Odległość drzew od krawędzi drogi, a także wybór gatunków muszą być dostosowane do klasy danej drogi, natężenia ruchu, a także warunków środowiskowych oraz funkcji zadrzewień. Według przepisów minimalna odległość drzewa od krawędzi jezdni wynosi 3 m. Odległość drzew od sieci infrastruktury powinna wynosić:
W przepisach nie ma jasno określonych minimalnych odległości sadzenia drzew od budynków i granic działek. Należy się kierować przede wszystkim zdrowym rozsądkiem oraz wiedzą o przyszłych wymiarach sadzonych drzew (szerokości korony, wysokości i średnicy pnia). Przy wyborze miejsc pod nasadzenia należy wziąć pod uwagę:
Większość zinwentaryzowanych na potrzeby niniejszego opracowania alej wymaga uzupełnienia luk w drzewostanie. Pamiętać należy, że aleje określone jako „zwarte pełne” mają do 20% ubytków drzew, a „zwarte z lukami” – od 21 do 40% ubytków. Takich alej na terenie gminy stwierdzono 40%. Duży udział w inwentaryzacji mają pozostałości alej. Fragmenty (61-80% luk) i ślady (powyżej 81% luk) stanowią razem 49% wszystkich alej. Innymi słowy w prawie połowie zinwentaryzowanych alej występuje co najwyżej 40% z wszystkich drzew, a reszta to tylko „miejsca po drzewach”. Stan alej na terenie gminy Ośno Lubuskie daje duże możliwości wykonania nasadzeń uzupełniających. Szczegółowe wytyczne co do gatunków znajdują się przy opisie poszczególnych alej i szpalerów w Załączniku 1 Przegląd zadrzewień gminy. Inwentaryzacja alej oraz zalecenia co do gatunków nowych drzew jest dobrym narzędziem, z którego można korzystać w kontekście nasadzeń kompensacyjnych. Szczególnie ważnymi miejscami do nowych nasadzeń na większą skalę są fragmenty i ślady po alejach, oraz miejsca pozbawione zadrzewień przydrożnych. Przy planowaniu nasadzeń należy zwrócić uwagę na możliwość występowania wzdłuż dróg infrastruktury np. gazociągu, linii elektrycznej lub telefonicznej. W takim przypadku należy uwzględnić odległość pomiędzy nasadzeniami a elementami infrastruktury wynikającą z odpowiednich przepisów prawnych. W przypadku linii napowietrznych nie zaleca się planowania nasadzeń ze względu na potencjalny konflikt.
W ramach projektu Drogi dla Natury na terenie gminy Ośno Lubuskie w listopadzie 2015 posadzone zostało 70 drzew. Są to dwunastoletnie sadzonki. Młode drzewa są dobrze rozgałęzione, z prawidłowo ukształtowaną koroną. Sadzonki zostały opalikowane, zamocowane taśmą oraz zabezpieczone plastikową owijką. Ziemia nad bryłą korzeniową pokryta została korą i wiórami. Miejsca wykonanych nasadzeń w ramach projektu Drogi dla Natury to:
Fot. 21. Szpaler przy ul. Rzepińskiej, Ośno Lubuskie. 
Fot. 22. Nasadzenia uzupełniające wzdłuż murów miejskich, Ośno Lubuskie. 
Fot. 23. Nasadzenia uzupełniające w Parku Słowackiego, Ośno Lubuskie. Sadzenie drzew zostało wykorzystane do zorganizowania wydarzenia, w którym uczestniczyli pan Stanisław Kozłowski, Burmistrz Ośna Lubuskiego, przedstawiciele Urzędu Miejskiego oraz pracownicy Nadleśnictwa Ośno. Najbardziej widoczną grupą były dzieci ze szkoły podstawowej w Ośnie, które dotarły na miejsce pod opieką wychowawczyń. Nie zabrakło przedstawicieli mediów – spotkanie zostało uwiecznione w reportażu wykonanego dla Radia Zachód (Fot. 24). Sadzenie odbywało się w szerokim pasie drogowym przy zachowaniu środków bezpieczeństwa. Zadbano, by dzieci zostały wyposażone w kamizelki odblaskowe. Sadzenie pierwszego drzewa odbywało się wraz z dokładnym omówieniem poszczególnych czynności, tak, by dzieci zrozumiały i zapamiętały kolejne etapy prac: wykonanie dołu (przygotowane wcześniej), podsypanie żyzną ziemią, umieszczenie sadzonki na prawidłowym poziomie, zasypanie bryły korzeniowej, opalikowanie drzewka i ochrona jego pnia owijką oraz podlewanie. Drugie drzewko zasadził włodarz gminy pod kierunkiem dzieci, które wykazały się bardzo dobrą pamięcią. W sumie szpaler przy ul. Rzepińskiej buduje 28 młodych drzew. Jednak to nie wszystkie posadzone drzewa. Wykonano także nasadzenia uzupełniające na terenie miasta Ośno: przy ul. Rybackiej i Kopernika oraz w parku Słowackiego. W ten sposób działania w ramach projektu DDN przyczyniły się do utrzymania i podkreślenia charakteru miasta, które wyróżnia się dbałością o tereny zielone i zadrzewienia, służące wszystkim jego mieszkańcom.
Fot. 24. Sadzenie modelowe przy ul. Rzepińskiej, Ośno Lubuskie.
W porozumieniu z pracownikami Urzędu Miejskiego w Ośnie Lubuskim do wykonania ekspertyz w ramach programu Drogi dla Natury wybrano 10 drzew (Tabela 1). Ekspertyza dendrologiczna zawierająca opis stanu drzew, dokumentację fotograficzną i tomogramy pni drzew oraz ocenę stanu drzew wraz z zaleceniami pielęgnacyjnymi, została wykonana we wrześniu 2015 r. Tabela 1. Drzewa wybrane do ekspertyzy dendrologicznej na terenie gminy Ośno Lubuskie.
Yüklə 0,59 Mb. Dostları ilə paylaş:
|
