Þriðjudagur 22. mars 2016
Ákvörðun nr. 11/2016
Samruni KS sölu ehf., Esju Gæðafæðis ehf. og Gallerí Kjöts ehf.
I.
Málavextir og málsmeðferð
Með bréfi dags. þann 22. janúar 2016 barst Samkeppniseftirlitinu tilkynning um samruna
KS sölu ehf. (hér eftir KS sala), Esju Gæðafæðis ehf. (hér eftir Esja) og Gallerí Kjöts ehf.
(hér eftir Gallerí Kjöt), sbr. 17. gr. a samkeppnislaga nr. 44/2005 og reglur nr. 881/2005
um tilkynningu samruna með síðari breytingum. Meðfylgjandi samrunatilkynningu var
samrunaskrá í samræmi við reglur nr. 881/2005 og viðauka I með þeim, þ.e. svokölluð
lengri samrunatilkynning. Með umræddum kaupum eignast KS sala allt hlutafé í Esju og
Gallerí Kjöti. Að mati samrunaaðila eru framangreind kaup ekki til þess fallin að skapa
samkeppnisleg vandkvæði, sbr. 17. gr. c samkeppnislaga.
Með bréfi Samkeppniseftirlitsins, dags. 27. janúar 2016, var samrunaaðilum tilkynnt að
samrunatilkynningin væri fullnægjandi og þeir frestir sem eftirlitið hefði til að rannsaka
samrunann samkvæmt 17. gr. d samkeppnislaga hefðu byrjað að líða frá og með 25.
janúar 2016.
Samkeppniseftirlitið óskaði með bréfum, dags. 28. janúar 2016, eftir tölulegum
upplýsingum frá rekstraraðilum í slátrun og kjötvinnslu, í því skyni að meta
markaðshlutdeild á sláturmörkuðum og tengdum kjötmörkuðum og möguleg
samkeppnisleg áhrif samrunans. Þá var viðkomandi aðilum ennfremur gefinn kostur á því
að koma á framfæri athugasemdum sem tengdust þeim mörkuðum sem málið varðar eða
samrunanum sem að þeirra mati hefðu þýðingu við rannsókn samrunans. Frestur til að
skila upplýsingunum var veittur til 11. febrúar 2016. Samkeppniseftirlitið þurfti að ítreka
upplýsingabeiðnina við nokkra aðila með bréfum dagsettum 15. febrúar 2016. Ítrekaður
svarfrestur var veittur til 19. febrúar 2016. Upplýsingarnar og frekari athugasemdir
bárust á tímabilinu frá 29. janúar til 8. mars 2016.
Með bréfi Samkeppniseftirlitsins, dags. 25. febrúar 2016, tilkynnti Samkeppniseftirlitið
samrunaaðilum að það teldi ástæðu til að rannsaka frekar samkeppnisleg áhrif
samrunans, sbr. 1. mgr. 17. gr. d samkeppnislaga.
2
II.
Samruninn, aðilar hans og yfirráð
Samkvæmt 17. gr. samkeppnislaga telst samruni hafa átt sér stað þegar breyting verður
á yfirráðum til frambúðar. Samruni getur þannig m.a. falist í því að fyrirtæki taki annað
fyrirtæki yfir eða það nái yfirráðum í heild eða hluta yfir öðru fyrirtæki, t.d. með því að
kaupa hluta af eignum þess eða þær allar, sbr. 1. mgr. 17. gr. laganna.
Í samrunatilkynningu kemur fram að KS sala sé dótturfélag í 100% eigu Kaupfélags
Skagfirðinga svf. (hér eftir KS). Helsta starfsemi sem KS fæst við er sjávarútvegur,
kjötframleiðsla, mjólkurframleiðsla, fóðurframleiðsla og innflutningur, verslunarrekstur,
rekstur rafmagns-, bíla- og vélaverkstæðis og vöruflutningar. Tekið er fram í
samrunatilkynningunni að KS hafi hafið starfsemi á markaðnum fyrir fullvinnslu á kjöti í
kjölfar kaupa KS á Sláturhúsinu Hellu ehf. (hér eftir Sláturhúsið Hellu) og Skanka ehf.
(hér eftir Skanki), sbr. ákvörðun Samkeppniseftirlitsins nr. 30/2014, Samruni KS sölu
ehf., Sláturhússins Hellu hf. og Skanka ehf. Áhugi sé hjá KS að þjónusta
afurðakaupendur á höfuðborgarsvæðinu og annars staðar betur en verið hafi með því að
auka við starfsemi félagsins í kjötvinnslu og bæta framboð á unnu kjöti til viðskiptavina
þess. Með kaupum KS á framangreindum félögum hafi vörulína KS breikkað. KS hafi áður
fyrst og fremst grófunnið vörur úr sauðfé, nautum og hrossum. Með kaupum á Esju telur
KS að framboð félagsins á fullunnum kjötvörum muni aukast. Markmiðið með þeim
kaupum sem nú séu til skoðunar sé að veita viðskiptavinum góða þjónustu í samkeppni
við þá aðila sem fyrir séu á markaðnum. Ætlunin sé að styrkja starfsemi KS á sviði
kjötvinnslu og fullvinnslu á kjötafurðum.
Esja er í fullri eigu Gæðafæðis ehf. (hér eftir Gæðafæði). Sömu einstaklingar eiga
Gæðafæði og Gallerí kjöt. Helsta starfsemi Esju er fullvinnsla á ýmiss konar kjötafurðum
fyrir mötuneyti, stóreldhús, veitingarstaði og verslanir. Gallerí Kjöt heldur aftur á móti úti
sérverslun með kjöt og tengdar vörur.
Samruninn nær til vinnslu kjötafurða. Esja starfar við kjötvinnslu og selur unnar vörur
áfram til dagvöruverslana og stóreldhúsa á borð við veitingahús og mötuneyti. KS,
móðurfélag KS sölu, á og rekur sauðfjársláturhús og stórgripasláturhús á Sauðárkróki.
Félagið annast slátrun á sauðfé, nautgripum og hrossum og grófvinnur vörur úr gripunum.
KS á jafnframt 50% hlut í Sláturhúsi KVH á Hvammstanga sem rekur sauðfjársláturhús
og stórgripasláturhús. Þau sláturhús grófvinna einnig úr sauðfé, nautgripum og hrossum.
Einnig fer KS með 60,6% hlut í Sláturhúsinu Hellu sem er stórgripasláturhús. Í kjölfar
kaupa KS á 60% hlut í Skanka hefur KS haft með höndum nokkra vinnslu á kjötafurðum.
Að mati samrunaaðila felst ávinningur samrunans í aukinni hagræðingu og samlegð sem
tryggi samkeppnishæfni fyrirtækjanna. Félögin verða því betur í stakk búin til samkeppni
við stærri félög á markaðnum í kjölfar samrunans. Með kaupunum auki KS við starfsemi
sína á sviði fullvinnslu á kjöti og geti boðið breitt úrval af fullunnum kjötvörum til ýmissa
aðila ásamt því að taka frekari þátt í að vinna þær afurðir sem til verða við slátrun innan
samstæðunnar. Skapast því jafnframt tækifæri fyrir KS til þess að flytja út kjöt í meira
mæli en áður hafi verið í gegnum erlend viðskiptasambönd. Þá hafi Esja yfir ýmsum
tækjum að ráða sem geri félaginu kleyft að framleiða ýmsa tilbúna rétti sem Skanki hafi
ekki getað gert. Megi því ætla að vörur verði fullunnar innan samstæðu KS í meira mæli
3
en áður hafi verið. Þá áætli KS að með samrunanum muni nást fram hagræðing í
dreifingu.
Samkvæmt samrunaskránni eru dótturfélög KS, auk KS sölu, FISK Seafood ehf.,
Vörumiðlun, Trésmiðjan Borg ehf., Tækjagarður ehf. (50%), Fóðurfélagið ehf., Vogabær
ehf., Norðlensk Orka ehf. (92,2%), Þrá ehf. (50%), Steinull ehf. (51%), Kaupsæld ehf.,
Fóðurblandan hf., Reykir í Hjaltadal ehf., Fjölbygg ehf., Íslenskar sjávarafurðir ehf.,
Tengill Eignarhaldsfélag, Tengill ehf., ÍSKS ehf., Nýprent ehf., IceCorpo Iceland ehf. og
Heilsuprótein ehf. Þá kemur fram að sum dótturfélög KS eigi enn önnur dótturfélög.
Í samrunatilkynningunni er þess getið að ekki sé um nein önnur fyrirtæki að ræða sem
séu undir yfirráðum samrunaaðila og stundi viðskipti á markaði þar sem áhrifa
samrunans gæti. Þá sé ekki um neitt annað formlegt eða óformlegt viðskiptalegt samstarf
að ræða þar sem áhrifa gæti í þessu máli.
III.
Niðurstaða
Við mat á samkeppnislegum áhrifum af samruna ber að líta til þess hvort samruninn leiði
til þess að markaðsráðandi staða verði til eða styrkist eða samruninn leiði til þess að
samkeppni raskist að öðru leyti með umtalsverðum hætti, sbr. 17. gr. c. samkeppnislaga.
Í 4. gr. laganna kemur fram að markaðsráðandi staða sé fyrir hendi þegar fyrirtæki hefur
þann efnahagslega styrk að geta hindrað samkeppni á þeim markaði sem máli skiptir og
það geti að verulegu leyti starfað án þess að taka tillit til keppinauta, viðskiptavina og
neytenda.
1.
Um skilgreiningu markaða
Í umfjöllun um markaðinn í samrunatilkynningunni segir m.a.:
„Kaupfélag Skagfirðinga og Sláturhús KVH hafa enga fullvinnslu á kjöti með
höndum, þ.e. enga farsgerð, áleggsgerð né reykingu. KS og KVH eru einungis í
grófhlutun og pökkun á lambi, nauti og hrossum, auk þess að salta og krydda í
litlum mæli u.þ.b. 0,5% grófhlutunar.
Sláturhúsið á Hellu er að sama skapi í grófhlutun og pökkun á nauti og hrossum.
Einnig sinnir Sláturhúsið á Hellu einhverri reykingu og söltun í litlu mæli, auk
framleiðslu á bjúgum og hamborgurum. Stærstur hluti er þó aðeins grófhlutaður
og seldur þannig áfram.
Skanki er aftur á móti í fullvinnslu kjötvara úr nauti, svínum, lambi og hrossum
(í litlu mæli). Sama máli gegnir um Esju sem starfar við fullvinnslu á kjöti. Fer
engin slátrun fram á vegum Esju.“
Að mati samrunaaðila mun samkeppnislegra áhrifa vegna samrunans gæta á mörkuðum
fyrir slátrun sauðfjár, hrossa og nautgripa, á markaðnum fyrir sölu á ferskum kjötvörum
og markaðnum fyrir sölu á unnum kjötvörum. Þá gæti áhrifa einnig gætt á
dagvörumarkaði en KS starfar á þeim markaði. Auk þess selur Gallerí Kjöt unnið kjöt í
4
sérstakri verslun ásamt nokkrum öðrum vörum. Gæti sú verslun talist vera á
dagvörumarkaði en velta hennar og markaðshlutdeild sé þó óveruleg.
Í samrunatilkynningunni kemur fram að í ákvörðun Samkeppniseftirlitsins nr. 30/2014
hafi kjötmörkuðum verið skipt í sláturmarkað, markað fyrir gróf- og fullvinnslu á kjöti og
markað fyrir sölu til dagvöruverslana og annarra aðila. Þá hafi Samkeppniseftirlitið skipt
markaðnum niður eftir kjöttegundum. Markaðnum fyrir sölu frá kjötvinnslum hafi þó ekki
verið skipt sérstaklega upp í undirmarkaði og telja samrunaaðilar ekki ástæðu til þess að
gera það hér.
Þá er það mat samrunaaðila að á öllum mörkuðum þar sem áhrifa gæti sé landfræðilegur
markaður Ísland.
Eins og áður segir hefur Samkeppniseftirlitið í eldri ákvörðunum talið að hver kjöttegund
tilheyri sérstökum markaði. Má í því sambandi m.a. vísa til ákvörðunar samkeppnisráðs
nr. 25/2001 Samningur Reykjagarðs hf. og Ferskra kjúklinga ehf. um slátrun og pökkun á
kjúklingum, þar sem talið var að sérstakir eiginleikar kjúklingakjöts leiddu til þeirrar
niðurstöðu að takmörkuð staðganga væri á milli kjúklingakjöts og annarra tegunda af
kjöti. Í ákvörðun Samkeppniseftirlitsins nr. 33/2010 Samkeppnishömlur í tengslum við
forverðmerkingar á kjötvörum var talið að hver kjöttegund væri á sjálfstæðum markaði.
Þá var lagt til grundvallar í úrskurði áfrýjunarnefndar samkeppnismála í máli nr. 1/2011
Búvangur o.fl. gegn Samkeppniseftirlitinu að svínakjöt tilheyrði sérstökum markaði.
1
Þá
má að lokum nefna að í ákvörðun Samkeppniseftirlitsins nr. 30/2014 Samruni KS sölu
ehf., Sláturhússins Hellu hf. og Skanka ehf. var talið að hver kjöttegund tilheyrði
sérstökum markaði.
Að mati Samkeppniseftirlitsins eiga sömu sjónarmið við í þessu máli, þ.e. að hver
kjöttegund tilheyri sérstökum markaði. Þau kjötvinnslufyrirtæki sem um ræðir í málinu
framleiða aðallega vörur úr kindakjöti, nautakjöti og hrossakjöti og lítilsháttar úr
svínakjöti. Samkeppniseftirlitið telur því eðlilegt að mörkuðum þessa máls verði skipt eftir
umræddum kjöttegundum.
Eins og áður segir hafa KS og Sláturhúsið Hellu að óverulegu leyti með fullvinnslu á kjöti
að gera. Meginstarfsemi KS og KVH, dótturfélags þess, á viðkomandi mörkuðum málsins
felst fyrst og fremst í grófhlutun og pökkun á lambi, nauti og hrossum, auk þess að
krydda og salta í litlum mæli. Skanki er aftur á móti í fullvinnslu á kjötvörum úr nauti,
svínum, lambi, alifuglakjöti og hrossum og sama máli gegnir um Esju. Gallerí Kjöt heldur
síðan úti sérverslun með kjöt og tengdar vörur.
Með vísan til framangreinds er það niðurstaða Samkeppniseftirlitsins að samruninn varði
sölu á viðkomandi ferskum og unnum kjötvörum sem áður er getið.
Þá er það ennfremur niðurstaða Samkeppniseftirlitsins að landfræðilegir markaðir þessa
máls eigi við um landið allt, Ísland.
1
Sjá einnig ákvörðun Samkeppniseftirlitsins nr. 36/2011 Brot Síldar og fisks ehf. og Matfugls ehf. á 10. gr.
samkeppnislaga.
5
2.
Markaðshlutdeild aðila á viðkomandi mörkuðum
Það er meginregla í samkeppnisrétti að fyrirtæki sem er með 50% markaðshlutdeild á
hinum skilgreinda markaði er talið markaðsráðandi, nema skýr sönnunargögn bendi til
annars.
2
Ályktunin um markaðsráðandi stöðu sem draga má af markaðshlutdeild er enn
sterkari ef fyrirtæki hafa meira en 50% markaðshlutdeild.
Í ákvörðun þessari er samruni KS sölu, Esju og Gallerí Kjöts tekinn til skoðunar í
samræmi við ákvæði samkeppnislaga um samruna. Í máli þessu þarf því að rannsaka
hvort samruni þessara fyrirtækja hindri virka samkeppni með því að markaðsráðandi
staða verði til eða slík staða styrkist á hinum skilgreindu mörkuðum málsins, eða
samruninn verði til þess að samkeppni á markaði raskist að öðru leyti með umtalsverðum
hætti, sbr. 1. mgr. 17. gr. c. samkeppnislaga nr. 44/2005.
Framangreindur samruni felur í sér láréttan samruna (e. horizontal merger) þar sem
samrunaaðilar starfa allir við vinnslu og sölu á fersku og unnum kjötafurðum. Nánar
tiltekið starfar KS við grófvinnslu á kjötafurðum, auk þess að annast slátrun búfjár, en
engin fullvinnsla fer þar fram. Sláturhúsið Hellu sem KS sala keypti árið 2014 starfar
einnig við grófhlutun og pökkun á kjöti auk þess sem það sinnir einhverri fullvinnslu í
litlum mæli. Esja starfar aftur á móti við fullvinnslu á ýmiss konar kjötafurðum fyrir
mötuneyti, stóreldhús, veitingastaði og verslanir. Skanki starfar fyrst og fremst við
vinnslu og sölu á ferskum og unnum kjötvörum. Gallerí Kjöt heldur síðan úti sérverslun
með kjöt og tengdar vörur eins og áður segir.
Samkeppnishömlur sem stafa af láréttum samruna eru aðallega af þrennum toga. Í fyrsta
lagi ef samruni verður til þess að viðkomandi fyrirtæki hætta að keppa sín á milli um hylli
viðskiptavina sinna með tilheyrandi afleiðingum fyrir viðskiptavini og neytendur. Í öðru
lagi ef samruni leiðir til þess að hið sameinaða fyrirtæki öðlist það mikinn efnahagslegan
styrk að það geti hætt að taka tillit til keppinauta sinna og neytenda. Í þriðja lagi ef aukin
samþjöppun á markaðnum sem fylgir láréttum samruna dregur alvarlega úr samkeppni
þeirra fyrirtækja sem eftir eru á markaðnum. Lóðréttir samrunar eru almennt ólíklegri en
láréttir samrunar til þess að fela í sér takmörkun á samkeppni. Þeir geta þó undir vissum
kringumstæðum haft í för með sér skaðleg útilokunaráhrif.
Í samrunatilkynningunni vísa samrunaaðilar til ákvörðunar Samkeppniseftirlitsins nr.
30/2014 er varðaði samruna KS sölu, Sláturhússins Hellu og Skanka. Í sölu á ferskum
kjötvörum voru félögin sem voru að sameinast talin hafa undir 20% markaðshlutdeild í
kindakjöti, undir 20% markaðshlutdeild í hrossakjöti, undir 10% markaðshlutdeild í
nautakjöti og undir 5% markaðshlutdeild í svínakjöti. Markaðshlutdeildin á markaðnum
fyrir sölu á unnum kjötvörum var talin vera undir 10% á öllum mörkuðum. Var
samruninn því samþykktur án íhlutunar.
Eins og áður segir starfar Esja fyrst og fremst á sviði kjötvinnslu. Markaðshlutdeild KS
fyrir samrunann á þeim markaði var tiltölulega lág en ólíklegt er að mati samrunaaðila að
2
Sjá hér t.d. dóm undirréttar ESB frá 30. janúar 2007 í máli nr. T-340/03 France Télécom v Commission:
„…although the importance of market shares may vary from one market to another, very large shares are in
themselves, and save in exceptional circumstances, evidence of the existence of a dominant position (Hoffman-
La Roche v. Commission, paragraph 80 above, paragraph 41, and Case T-221/95 Endemol v Commission [1999]
ECR II-1299, paragraph 134). The Court of Justice held in Case C-62/86 AKZO v Commission [1991] ECR I-
3359, paragraph 60, that this was so in the case of a 50% market share.“
6
markaðshlutdeild sameinaðs félags á sviði kjötvinnslu sé meira en 15%. Þá sé ólíklegt að
markaðshlutdeild KS hafi breyst verulega frá því að ákvörðun nr. 30/2014 hafi verið tekin
að mati samrunaaðila.
Þá er það mat samrunaaðila að almennt gæti mikillar samkeppni á mörkuðum málsins.
Nokkur fjöldi aðila starfi við slátrun, kjötvinnslu og sölu á kjötafurðum um land allt. Þá
hafi töluverðrar samkeppni gætt á milli þessara aðila á undanförnum árum. Óveruleg
breyting hafi orðið á markaðnum frá því að KS hafi keypt Sláturhúsið Hellu og Skanka en
í millitíðinni hafi Kjarnarfæði hf. þó keypt SAH afurðir ehf., sbr. ákvörðun
Samkeppniseftirlitsins nr. 34/2014, Samruni Kjarnafæðis hf. og SAH afurða ehf. Þar hafi
verið um að ræða félög á ólíkum sölustigum og því óveruleg breyting á markaðnum fyrir
slátrun og grófvinnslu á kjöti.
Þá segir að stærstur hluti afurða KS, Sláturhúss KVH og Sláturhússins Hellu sé seldur
áfram til kjötvinnslufyrirtækja sem fullvinni vöruna. Stærstu fyrirtækin á markaðnum reki
hins vegar bæði sláturhús og kjötvinnslur þar sem allar kjöttegundir og kjötafurðir séu
fullunnar í neytendapakkningum fyrir matvöruverslanir. Það hafi hins vegar þau áhrif að
erfitt sé að meta markaðshlutdeild einstakra félaga út frá veltu.
Hvað varði sölu á fersku og unnu kjöti þá séu Sláturhúsið Hellu, Sláturhús KVH og KS
ekki í fullvinnslu á kjöti nema í mjög litlum mæli. KS sé fyrst og fremst í grófhlutun og
pökkun á lambi, nauti og hrossum. Þær unnu kjötvörur sem KS selji séu aðkeyptar og
aðeins seldar í heildsölu í Skagafirði. Skanki fullvinni kjötvörur en markaðshlutdeild
félagsins sé ekki há. Í ákvörðun Samkeppniseftirlitsins árið 2014 kom fram að
markaðshlutdeild félagsins væri lægri en 10%. Þá hafi markaðshlutdeild sameinaðs félags
í fullunnu svínakjöti talin vera undir 5%, undir 10% í nautakjöti, undir 20% í kindakjöti
og undir 20% í hrossakjöti í sömu ákvörðun. Þá var sameiginleg markaðshlutdeild í sölu á
unnum kjötvörum til dagvöruverslana áætluð undir 10% í sömu kjöttegundum.
Að mati samrunaaðila gefi þessar tölur sem birst hafa í ákvörðunum
Samkeppniseftirlitsins sæmilega mynd af markaðnum með unnar kjötvörur í dag.
Markaðsaðstæður hafi ekki að mati samrunaaðila breyst svo um muni frá því að ákvörðun
nr. 30/2014 var tekin.
Nokkrir aðilar selji lítið sem ekkert til dagvöruverslana en starfi á markaði fyrir vinnslu á
nauti, lambi og svíni til veitingahúsa, mötuneyta og hótela. Stærstu aðilar á markaðnum
væru Norðlenska matborðið, Sláturfélag Suðurlands, Kjarnafæði, Stjörnugrís, Ferskar
kjötvörur og Síld og Fiskur. Stærstur hluti sláturgripa færi í gegnum sláturhús og vinnslur
þessara aðila og áfram til dagvöruverslana og annarra aðila.
Að mati samrunaaðila væri ekki um aðrar aðgangshindranir að ræða en þann
fjárfestingarkostnað sem fylgi því að tryggja sér vélar og tæki. Ætla mætti að sá
kostnaður væri að vissu marki endurheimtanlegur með sölu á tækjunum væri starfsemi
hætt. Einnig þyrfti að útvega nauðsynleg leyfi en það gæti ekki talist aðgangshindrun í
sjálfu sér þó að nokkur kostnaður fylgi leyfum og matvælaeftirliti. Vissulega væru ýmsar
hömlur á innflutningi á kjöti en hann hefði þó verið allnokkur undanfarin misseri. Þá gætu
bændur lagt inn hjá hvaða sláturhúsi sem er og því gæti hver sem er hafið slátrun.
Sláturhús á Íslandi hafi svo selt kjöt til kjötvinnslna sem eftir því hefðu óskað. Því ættu
7
ný fyrirtæki að geta tryggt sér aðföng vandkvæðalaust. Þá væri ekki þörf á sérstakri
aðstöðu eða samstarfi til þess að starfa á markaðnum.
Að lokum kemur fram það mat samrunaaðila að með samrunanum myndi samkeppni á
markaði fyrir ferskar og unnar kjötvörur aukast og því væru áhrif á neytendur jákvæð. Þá
teldu samrunaaðilar að samruninn hefði jákvæð áhrif á viðskiptavini kjötvinnslna þar sem
sterkari aðili yrði til sem væri fær um að keppa við ríkjandi aðila á markaði fyrir unnar
kjötvörur. Samrunaaðilar bentu sérstaklega á í þessu samhengi að samkvæmt ákvörðun
nr. 30/2014 hafi markaðshlutdeild KS á markaðnum verið lág. Samrunaaðilar telji því að
samruninn muni koma til með að hafa jákvæð áhrif þar sem sterkara félag verði til, sem
fært verði í að taka þátt í heilbrigðri samkeppni við stóra aðila sem fyrir séu á
markaðnum. Samruninn sé ekki til þess fallinn að hindra samkeppni með neinum hætti
að mati samrunaaðila.
Samkeppniseftirlitið bendir á að tilgangur þess að meta markaðshlutdeild á skilgreindum
mörkuðum í samrunamálum er sá að auðvelda mat á því hvort samruni muni leiða til
skaða fyrir neytendur og tjóns fyrir samfélagið. Mat á markaðshlutdeild er jafnan hluti af
mati á aðstæðum á mörkuðum. Við mat á því hvort tiltekin markaðshlutdeild beri vott um
skaðlega samþjöppun þarf jafnan að horfa til ýmissa annarra eiginleika markaðarins og
þeirra fyrirtækja sem um ræðir í viðkomandi máli.
Mjög há markaðshlutdeild eða 50% eða meiri getur í sjálfu sér verið til vitnis um
markaðsráðandi stöðu, sbr. dóm Hæstaréttar í máli nr. 188/2010 Hagar hf. gegn
Samkeppniseftirlitinu og íslenska ríkinu. Samruni fyrirtækja sem verða eftir samruna með
undir 50% markaðshlutdeild geta einnig raskað samkeppni í ljósi annarra atriða svo sem
styrks og fjölda keppinauta, hvort fyrir hendi séu takmarkanir á framleiðslugetu, eða í
ljósi þess að hve miklu leyti vörutegundir samrunaaðila eru staðgönguvörur. Þannig hefur
t.d. framkvæmdastjórn ESB talið að samrunar sem leiða til þess að samrunafyrirtæki nái
markaðshlutdeild á milli 40 og 50% og í sumum tilvikum minna en 40% myndi eða styrki
markaðsráðandi stöðu.
3
Við ákvörðun um markaðshlutdeild er að jafnaði stuðst við upplýsingar hlutaðeigandi
fyrirtækja um tekjur þeirra vegna sölu á vöru og/eða þjónustu sem um ræðir á síðasta
heila almanaksári eða eftir atvikum fleiri undangengnum árum, sbr. t.d. ársreikninga eða
árshlutauppgjör eða nánari sundurliðun á tekjum eftir því sem við á í hverju máli. Þar
sem samþætting sláturhúsa og vinnslu er mjög mismunandi þá er erfiðleikum bundið að
vinna samanburðarhæfar upplýsingar upp úr ársreikningum allra sláturleyfishafa og
vinnslufyrirtækja á landinu. Í ljósi þess þótti Samkeppniseftirlitinu rétt að kalla m.a. eftir
tölulegum upplýsingum frá vinnsluaðilum um tekjur vegna vinnslu og sölu á ferskum og
unnum kjötvörum á árunum 2014 og 2015. Þá var jafnframt óskað eftir sundurliðun á
tekjum af seldum afurðum til eigin kjötvinnslu og útflutning. Einnig var aflað
sundurliðaðra upplýsinga um sláturgripi en þar sem það er mat Samkeppniseftirlitsins að
slátrun sé ekki hluti af þeim markaði sem máli skipti er ekki ástæða til að fjalla frekar um
sláturmarkaðinn hér.
3
Sjá: Guidelines on the assessment of horizontal mergers under the Council Regulation on the control of
concentrations between undertakings (2004/C 31/03).
8
Eins og rakið er hér að framan er það mat Samkeppniseftirlitsins að markaðir þessa máls
sé vinnsla og sala á ferskum og unnum kjötvörum af sláturgripum öðrum en kjúklingum.
Að mati Samkeppniseftirlitsins er því rétt að víkja nánar að stöðu samrunaaðila á
mörkuðunum fyrir sölu á þessum vörum.
2.1
Markaður fyrir sölu á ferskum kjötvörum
Sameiginleg markaðshlutdeild samrunaaðila í sölu á ferskum kjötvörum var undir 30% í
kinda- og nautakjöti, undir 20% í hrossakjöti og undir 5% í svínakjöti á
innanlandsmarkaði á árinu 2015. Hlutdeild samrunaaðila í sölu til eigin kjötvinnslu var
undir 5% í svínakjöti og hrossakjöti, undir 10% í kindakjöti og undir 15% í nautakjöti á
árinu 2015.
2.2
Markaður fyrir sölu á unnum kjötvörum
Sameiginleg markaðshlutdeild samrunaaðila í sölu á unnum kjötvörum var á árinu 2015
undir 10% í kinda- og svínakjöti, undir 5% í hrossakjöti og undir 15% í nautakjöti.
Með vísan til framangreinds er það mat Samkeppniseftirlitsins að skipting
markaðshlutdeildar milli keppinauta ein og sér gefi ekki ástæðu til að ætla að
markaðsráðandi staða sé að myndast á skilgreindum mörkuðum málsins.
3.
Önnur samkeppnisleg áhrif af samrunanum
Hér að framan hefur verið fjallað um markaðshlutdeild á mörkuðum málsins í kjölfar
samrunans. Ljóst er að samruninn eykur við þá samþjöppun sem fyrir er á mörkuðum
málsins en það sem dregur úr vægi þess er að starfsemi samrunaaðila á mörkuðum
málsins er að nokkru leyti ólík eins og framar segir.
Eins og áður segir telja samrunaaðilar að samkeppnislegra áhrifa samrunans muni gæta á
þeim mörkuðum sem Esja, Gallerí Kjöt, KS og dótturfélög þess starfa á. Nánar tiltekið sé
um að ræða markaðina fyrir slátrun sauðfjár, hrossa og nautgripa og fyrir ferskar og
unnar kjötvörur. Þá kunni áhrifa einnig að gæta á dagvörumarkaði en KS starfar á þeim
markaði. Auk þess sem Gallerí Kjöt selur einnig unnið kjöt í sérstakri verslun ásamt
nokkrum öðrum vörum en sú verslun gæti talist vera á dagvörumarkaði. Samrunaaðilar
taka fram að með samrunanum muni samkeppni á markaði fyrir ferskar og unnar
kjötvörur aukast og séu áhrif hans á neytendur því jákvæð. Þá muni samruninn einnig
hafa jákvæð áhrif á viðskiptavini kjötvinnslna þar sem sterkari aðili verður til sem verður
fær um að keppa við stóra aðila sem fyrir eru á markaðnum fyrir unnar kjötvörur. Það er
mat samrunaaðila að samruninn sé ekki til þess fallinn að hindra samkeppni með neinum
hætti.
Eins og áður hefur komið fram er markaðshlutdeild samrunaaðila í kjölfar samrunans ekki
það há að hún leiði út af fyrir sig til markaðsráðandi stöðu á skilgreindum mörkuðum. Til
að mynda verður hlutdeild þeirra á mörkuðum málsins þar sem áhrifa gætir töluvert undir
50%. Bendir sú staðreynd ein og sér til þess að samruninn muni ekki hindra virka
samkeppni. Þá hefur ekkert komið fram við rannsókn málsins sem leiðir til þess að
samkeppni raskist að öðru leyti með umtalsverðum hætti þannig að þörf sé á íhlutun af
hálfu Samkeppiseftirlitsins.
9
Af samtölum við keppinauta á markaði að dæma hafa sjálfstæðar kjötvinnslur nokkrar
áhyggjur af lóðréttri samþættingu í slátrun og vinnslu á einstökum mörkuðum. Í því
sambandi hafa þessar kjötvinnslur bent á að þær þurfi að reiða sig á hráefni frá
sláturleyfishöfum, sem allflestir muni nú reka sínar eigin kjötvinnslur eða tengjast þeim
með sameiginlegu eignarhaldi. Við blasi því sú staða að sláturhúsin hafi sterkan hvata og
getu til þess, með heildsöluverðlagningu sinni til sjálfstæðra kjötvinnslna, að verðleggja
þær út af markaðnum.
Vissulega er rétt að nokkur samþjöppun hefur átt sér stað á markaðnum á undanförnum
árum sem huga þarf vel að og gæta þess að það leiði ekki til þess að
kjötvinnslufyrirtækin sem ekki hafa eignatengsl við sláturhús á markaðnum verði með
samkeppnishamlandi hætti útilokuð frá markaðnum. Að mati Samkeppniseftirlitsins er þó
ekkert sem gefur tilkynna að slíkt muni leiða af þeim samruna sem hér er til umfjöllunar.
Með hliðsjón af öllu framangreindu telur Samkeppniseftirlitið að fyrirhugaður samruni
leiði ekki til þess að markaðsráðandi staða verði til eða styrkist eða samruninn leiði til
þess að samkeppni raskist að öðru leyti með umtalsverðum hætti, sbr. 17. gr. c.
samkeppnislaga. Samkeppniseftirlitið telur því ekki ástæðu til að aðhafast frekar vegna
umrædds samruna á grundvelli 17. gr. samkeppnislaga.
Ákvörðunarorð:
„Í kaupum KS sölu ehf. á Esju Gæðafæði ehf. og Gallerí Kjöt ehf. felst samruni í
skilningi 17. gr. samkeppnislaga nr. 44/2005. Samkeppniseftirlitið telur ekki
forsendur til að aðhafast frekar vegna samrunans.“
Samkeppniseftirlitið
Páll Gunnar Pálsson
Dostları ilə paylaş: |