Alek san dra Bu jacz Psychologia JakoÊci ˚ycia

113

al na – sà in ne ni˝ póê niej sza, re tro spek tyw na ewa lu acja zda rze nia (Ka sh dan i in.,

2008). W zwiàz ku z tym Da niel Kah ne man (2000) od ró˝ nia przy jem noÊç, ro zu mia nà

ja ko afekt od czu wa ny w da nym mo men cie, od po j´ cia su biek tyw nej sa tys fak cji opar -

tej na glo bal nej oce nie prze ˝yç z prze szło Êci. Oba te kon struk ty win ny byç trak to wa -

ne od dziel nie, za rów no na po zio mie ba daƒ jak i in ter pre ta cji ich wy ni ków, mi mo i˝

chwi lo wy afekt i glo bal na sa tys fak cja wy da jà si´ je dy nie dwo ma ró˝ ny mi aspek ta mi

te go sa me go zja wi ska. My là ce jest jed nak to, ˝e pod sta wo we dla he do ni zmu po j´ cie

SWB nie do ty czy jed ne go, ale obu mo˝ li wych kon tek stów cza so wych. Je go ope ra cyj -

na de fi ni cja łà czy bo wiem wy so ki po ziom afek tu po zy tyw ne go, ni ski po ziom afek tu

ne ga tyw ne go oraz wy so ki po ziom ca ło Êcio wej sa tys fak cji z ˝y cia (np. Die ner i in.,

1999; Gal la gher, 2009). Co wi´ cej, b´ dàc he do ni stycz nym pu ry stà, na le ˝a ło by przy -

jàç tyl ko afekt po zy tyw ny i ne ga tyw ny ja ko wskaê ni ki szcz´ Êcia. Trze ci ele ment ope -

ra cyj nej de fi ni cji SWB – sa tys fak cja z ˝y cia – nie jest bo wiem 

stric te

he do ni stycz nym

po j´ ciem, ale do 

ty czy po 

znaw czej ewa 

lu acji wa 

run ków wła 

sne go ˝y 

cia. Ka 

sh dan

i współ au to rzy (2008) po da jà z ko lei a˝ trzy mo˝ li we kon tek sty cza so we ba daƒ, do -

da jàc, do po zio mu ogól ne go oraz chwi lo we go, jesz cze je den, po Êred ni, od no szà cy si´

do na stro jów i ewa lu acji okre Êlo ne go od cin ka cza su, np. dnia, ty go dnia, mie sià ca, lub

ja kie goÊ zna czà ce go okre su w ˝y ciu (stu dia, cià ˝a itp.). Po nie wa˝ ten po Êred ni po -

ziom opar ty jest rów nie˝ na ewa lu acji ba zu jà cej na pa mi´ ci au to bio gra ficz nej, to

z me to do lo gicz ne go punk tu wi dze nia po wi nien on ule gaç po dob nym znie kształ ce -

niom co po ziom ogól ny. W naj now szych po dej Êciach ba da cze sta ra jà si´ bu do waç

teo ri´ SWB, uwzgl´d nia jàc od mien ne per spek ty wy cza so we, przez co sà w sta nie

uchwy ciç ró˝ ne go ro dza ju znie kształ ce nia, ja kie mo gà po ja wiç si´ w my Êle niu o sa -

tys fak cji z ˝y cia w prze szło Êci, te raê niej szo Êci i przy szło Êci (Du ray ap pah, 2010). 

W me to dach ba da nia szcz´ Êcia w uj´ ciu he do ni stycz nym naj cz´ Êciej wy ko rzy -

stu je si´ dwa spo so by ope ra cjo na li za cji szcz´ Êcia – ja ko ak tu al nie prze ˝y wa ne go

sta nu (od czu wa ne go afek tu, np. ska la PANAS, Wat son i in., 1988) lub ja ko ge ne -

ral nej oce ny sa tys fak cji z ˝y cia (np. 

Sa tis fac tion With Li fe Sca le, SWLS,

Die ner i in.,

1985). W pol skiej ada pta cji sà z ko lei do st´p ne ta kie na rz´ dzia po mia ro we, jak np.

kla sycz na Ska la SWLS (Ju czyƒ ski, 2001), Ska la Uczuç Po zy tyw nych i Ne ga tyw nych

SUPIN, b´ dà ca pol skà ada pta cjà ska li PANAS (Brzo zow ski, 2010), oraz Ska la Afek -

tu w Pra cy (Za lew ska, 2002). 

Pro ble my zwià za ne z ba da niem eu daj mo ni zmu

Prze ło ˝e nie fi lo zo ficz nej idei „obiek tyw ne go” szcz´ Êcia na j´ zyk ba daƒ psy cho lo -

gicz nych za wsze wià ˝e si´ z ko niecz no Êcià in ter pre ta cji przez ba da czy te go, co jest

we dług nich cen tral ne w de fi nio wa niu szcz´ Êcia. Mo gà to byç np. nor my spo łecz -

ne lub „obiek tyw ne” cno ty, do bra ne w za le˝ no Êci od za in te re so waƒ ba da cza. Za le -

ca si´ wi´c wol ne od za ło ˝eƒ ba da nie tre Êci (

con tent

) i kon tek stu po szcze gól nych

He do nizm i eu daj mo nizm w ba da niach psy cho lo gii po zy tyw nej

PJZ 01 12_PJZ 01 12.qxp  3/4/13  4:44 PM  Page 113

---

ana li zo wa nych ak tyw no Êci, ˝e by zmi ni ma li zo waç błàd zwià za ny z uwzgl´d nia niem

przez ba da czy tyl ko te go, co sa mi, in dy wi du al nie trak tu jà ja ko war toÊç (Ka sh dan

i in., 2008). Ba da cze w kon cep cji eu daj mo ni stycz nej od wo łu jà si´ za zwy czaj do od -

czuç zwià za nych z sen sem i ce lo wo Êcià ludz kie go dzia ła nia. Jed nak bli˝ sze przyj -

rze nie si´ ba 

da niom nad eu 

daj mo ni stycz nym do 

bro sta nem po 

ka zu je, ˝e cz´ 

sto

trud no jest od ró˝ niç, czy sens i ce lo woÊç sà ko niecz ne dla osià gni´ cia szcz´ Êcia czy

te˝ sà wy ni kiem by cia szcz´ Êli wym. Za cie ra nie gra nic mi´ dzy przy czy na mi i skut -

ka mi, któ re by wa jà bar dzo po dob ne lub wr´cz te sa me, jest przez kry ty ków eu daj -

mo ni zmu pi´t no wa ne i na zy wa ne pla gà. W ja ki spo sób ma my roz wi jaç wie dz´

na te mat czyn ni ków wspie ra jà cych by cie bar dziej szcz´ Êli wym, je Êli ca ła ogrom -

na ple ja da po zy tyw nych do Êwiad czeƒ, za cho waƒ oraz pro ce sów roz wo jo wych jest

wrzu ca na do jed ne go wor ka de fi ni cji szcz´ Êcia? – py ta jà Ka sh dan i współ au to rzy

(2008). Eu daj mo ni Êci bro nià si´ mi´ dzy in ny mi ar gu men ta mi o sto sun ko wo nie -

daw nym wpro wa dze niu eu daj mo ni zmu do ba daƒ psy cho lo gicz nych, a krót ka tra -

dy cja ba daw cza mo ˝e przy czy niaç si´ do nie doj rza łe go i nie spój ne go ro zu mie nia

te go zja wi ska (Wa ter man, 2008). Jed no cze Ênie uwa ˝a jà oni, ˝e si ła eu daj mo ni zmu

le ˝y wła Ênie w wie lo Êci ana li zo wa nych kon struk tów i w sze ro kim za kre sie for mu -

ło wa nych teo rii opty mal ne go funk cjo no wa nia, w któ rych pod uwa g´ bra ny jest nie

tyl ko afekt po zy tyw ny (Del le Fa ve i Bas si, 2009). 

W prak ty ce de fi ni cje ope ra cyj ne eu daj mo ni zmu mo˝ na po dzie liç na dwie ka te -

go rie – od wo łu jà ce si´ do wa run ków, któ re mu szà byç speł nio ne dla osià gni´ cia

do bre go ˝y cia (np. po sia da nie bli skich re la cji spo łecz nych), oraz do miar do bro sta -

nu, al ter na tyw nych dla SWB. Do tych ostat nich na le ˝à przede wszyst kim po ziom

po czu cia sen su w ˝y ciu oraz opty mal ne do Êwiad cze nie.

Po czu cie sen su ˝y cia mo ˝e byç ba da ne w dwóch kon tek stach – po sia da nia i po -

szu ki wa nia. Teo re tycz nie wy miar ten do ty czy do Êwiad cza nia sen su ˝y cia ba da ne -

go po przez po czu cie przy na le˝ no Êci do Êwia ta, swo je go w nim miej sca i funk cji,

oraz prze ko na nia o tym, co chce si´ w ˝y ciu ro biç. Ope ra cyj nie po czu cie sen su ˝y -

cia jest de fi nio wa ne ja ko si ła, in ten syw noÊç i ak tyw noÊç po dej mo wa na przez lu dzi

w ce lu zdo by cia lub utrzy ma nia prze ko na nia o wa˝ no Êci i ce lu ich ˝y cia (Ste ger,

Ka sh dan, Sul li van i Lo rentz, 2008). Po czu cie sen su mie rzo ne jest np. kwe stio na -

riu szem 

The Me aning in Li fe Qu estion na ire

(MLQ; Ste ger i in., 2006). 

Opty mal ne do Êwiad cze nie w kon cep cji prze pły wu (

flow

) ozna cza rów no wa g´

mi´ dzy wy 

so ki mi wy 

ma ga nia mi Êro 

do wi ska oraz wy 

so ki mi kom 

pe ten cja mi (np.

Csik szent mi ha lyi, 2005). W tej kon cep cji osià gni´ cie ta kie go do Êwiad cze nia jest

uto˝ sa mia ne z do bro sta nem, ja ko ˝e wià ˝e si´ m.in. z wy so kà kon cen tra cjà (a wi´c

uwa˝ no Êcià) oraz  mo˝ 

li wo Êcià kon 

tro lo wa nia sy 

tu acji (Del 

le Fa 

ve i Mas 

si mi ni,

2005). Jed nak w uj´ ciu eu daj mo ni stycz nym sa mo opty mal ne do Êwiad cze nie nie

ozna cza jesz cze osià gni´ cia do bro sta nu psy chicz ne go. Wa˝ ne jest, aby do Êwiad cze -

nie to wià za ło si´ z osià ga niem ce lów ˝y cio wych miesz czà cych si´ w ka te go riach

dóbr (pro spo łecz nych, roz wo jo wych itd.). W tym kon tek Êcie po czu cie opty mal ne go

A. Bu jacz, E. Hor now ska

114

PJZ 01 12_PJZ 01 12.qxp  3/4/13  4:44 PM  Page 114

---