P e d ‹ a t r ‹ k r a d y o L o j ‹

---

Tan›sal ve Giriflimsel Radyoloji (2003) 9:97-99

P E D ‹ A T R ‹ K   R A D Y O L O J ‹

T a n › s a l   v e   G i r i fl i m s e l   R a d y o l o j i

q

97

O L G U   B ‹ L D ‹ R ‹ S ‹

K

ompleks  kompozit  odontoma  (KKO),  nadir  görülen  benign

odontojenik tümörlerdendir. Genellikle çenede  radyolojik ince-

leme s›ras›nda tesadüfen saptan›rlar (1,2). Hastalar çenede ağr›

ve şişlik yak›nmalar›yla da gelebilirler (2). Direkt radyografide, perife-

rinde radyolüsen bir bölge, santralinde radyodens amorf kitlenin izlen-

diği iyi s›n›rl› lezyon olarak karş›m›za ç›karlar (1,3,4). Kompleks kom-

pozit  odontoma,  yap›s›nda  tüm  dental  dokular›n  izlendiği,  enükleas-

yondan sonra nüks etmeyen bir malformasyondur (1,3,5). En s›k 10-19

yaş grubu aras›nda, kal›c› dişlerin gelişmeye başlad›ğ› ve geliştiği dö-

nemde ortaya ç›kmaktad›r (2). Primer dişlerin geliştiği dönemde nadi-

ren görülmektedir (5). Yaşla birlikte lezyon hacminde art›ş olduğu bil-

dirilmiştir  (4).  Bu  yaz›da,  KKO’lu  olgunun  klinik,  direkt  radyografi,

bilgisayarl› tomografi (BT) ve histopatolojik bulgular› sunulmaktad›r.

Olgu bildirisi

Alt› yaş›nda erkek hasta, çenesinin sol taraf›nda giderek artan şişlik

ve ağr› yak›nmas› nedeniyle radyolojik değerlendirme için bölümümü-

ze gönderildi. Fiziksel muayenede angulus mandibula lokalizasyonun-

da  şişlik  ve  hassasiyet  mevcuttu.  Direkt  radyografide,  solda,  angulus

mandibula,  korpus  mandibula  posterioru  ve  ramus  mandibula  lokali-

zasyonunda subkondiler bölgeye uzanan, kortekste incelme ve ekspan-

siyona  neden  olan  kitle  lezyonu  izlendi.  Lezyonun  periferinde  geniş

radyolüsen alan, santralinde ise amorf, non-homojen, kalsifiye oluşum

mevcuttu.  Ayr›ca  lezyon  içerisinde,  posteroinferior  kesiminde  yerleş-

miş, ç›kmam›ş 2. molar diş izlenmekteydi (Resim 1). Yap›lan BT ince-

lemesinde, lezyonun diffüz ekspansiyona yol açt›ğ›, korteks bütünlüğü-

nün posteromedialde bozulduğu görüldü (Resim 2 A,B). Lezyon boyut-

lar› 4,5x4x3 (kranyokaudal xön-arkaxtransvers) cm ve lezyon içerisin-

deki  amorf  kalsifiye  alan›n  boyutlar›  yaklaş›k  4x3x2  kranyokaudal

xön-arkaxtransvers)  cm  olarak  ölçüldü.  Üç  boyutlu  görüntülerle,  lez-

yon farkl› aç›lardan değerlendirildi (Resim 3). Lezyonun total eksizyo-

nundan sonra yap›lan histopatolojik incelemede dentin, sement ve os-

teosement tipinde kalsifiye alanlar ile enamelden arta kalan boşluklar-

dan oluştuğu saptanarak kompleks kompozit odontoma tan›s› konuldu

(Resim 4). Olgumuzun genel fiziksel muayenesi ve laboratuar testleri

normal s›n›rlar içerisindeydi. 

Kompleks kompozit odontoma: düz radyografi

ve BT bulgular› 

Hasan Yerli, Öznur Leman Konufl, Mehmet Araç, Derya Çiçek

H. Yerli (

E

), Ö. L. Konufl, M. Araç, D. Çiçek

Gazi Üniversitesi T›p Fakültesi, Radyoloji Ana Bilim Dal›,

Ankara

Gelifli: 24.12.2001 / Kabulü: 18.10.2002 

---

98

q

M a r t   2 0 0 3

Tart›flma

Odontomalar  alan›nda  mineralize

dental  dokular›n  izlendiği  benign  ha-

martomlard›r. Klinik ve histolojik tip-

lerine  göre  WHO  taraf›ndan  üç  tip

odontoma tan›mlanm›şt›r (6):

1. Kompound odontoma, diş benze-

ri yap›lar›n üretildiği fakat morfolojik

olarak normal dişin saptanamad›ğ› or-

ganize dental dokudan oluşur.

2.  Kompleks  odontoma  (ya  da

kompleks  kompozit  odontoma),  diş

benzeri  yap›lar›n  bulunmad›ğ›  disor-

ganize dental doku kitlesidir.

3.  Ameloblastik  fibroodontoma:

Bunun kompleks odontoman›n imma-

tür  prekürsöru  olduğu  san›lmaktad›r.

Ameloblastik fibromaya benzer dental

papilla benzeri dokular ve dental doku

içerir.

Radyolojik özelliklerine göre iki tip

odontoma  tan›mlanabilir.  Kompound

tip, radyolüsen alan içerisinde multipl,

diş  benzeri  radyoopasiteler  içerir.

Kompleks  tip  ise  radyolüsen  aral›k

içerisinde non-spesifik, amorf kitle ya

da kitleler şeklindedir. Her iki formun

özelliklerini  gösteren  olgular,  mikst

odontoma  başl›ğ›  alt›nda  toplanm›şt›r

(3).   

Kompound  odontoma,  Bat›  popü-

lasyonunda,  odontomalar›n  yaklaş›k

üçte  ikisini  oluştururken,  kompleks

odontoma yaklaş›k üçte birini oluştu-

rur  (3).  Ameloblastik  fibroodontoma

ise  çok  nadir  görülür  (7).  Baz›  pato-

loglar, kompleks ve kompound tipteki

tüm odontomalar›n normal odontoge-

nez  ve  diş  ç›kmas›  dönemi  boyunca

geliştiğine inan›rlar (8-10). Lezyonun

etyolojisi  bilinmemektedir.  Travma,

enfeksiyon  ve  genetik  kontrol  meka-

nizmalar›nda  bozulma,  ileri  sürülen

teorilerdir (11). Kompleks odontoma,

yayg›n olarak ikinci ve üçüncü dekat-

larda  görülür.  Çin  popülasyonunda

yap›lan  bir  araşt›rmada,  kompleks

odontoman›n  ortalama  görülme  yaş›

24.6 olarak bulunmuştur. Bu çal›şma-

da  periapikal  radyografilerde,  lezyo-

nun kaplad›ğ› ortalama alan 1.36 cm

2

olarak hesaplanm›ş ve bu alan›n yaşla

birlikte  art›ş  gösterdiği  saptanm›şt›r

(4).  Bat›  popülasyonunda  yap›lan  bir

araşt›rmada  ise  lezyonun  pik  yapt›ğ›

yaş grubunun 11 ile 15 yaş aras› oldu-

ğu  saptanm›şt›r.  Bu  çal›şmada  cinsi-

yete  göre  dağ›l›mda  anlaml›  farkl›l›k

saptanmam›şt›r (3).

KKO’lar nadiren subkondiler bölge-

de ve maksiller sinüslerde bulunabilir-

ler  (1,7,11).  Ancak  en  s›k  görüldüğü

lokalizasyonlar,  anterior  maksilla  ile

mandibular  molar  ve  premolar  alan-

lard›r  (2-4).  Olgular  çoğunlukla  insi-

dental olarak saptan›rlar. Bazen yüzde

ağr›  ve  şişlik  yak›nmas›yla  başvurur-

lar  ve  genellikle  ekspansiyon  görül-

mez.  Primer  dişleri  nadiren  tutarlar.

Olgumuzda  ilginç  olarak,  lezyon  pri-

mer  dişlerin  geliştiği  dönemde  görül-

müş  olup  boyutu,  literatür  bilgilerine

ve  kendi  yaş  grubuna  göre  oldukça

büyüktü.  Odontomalar,  diş  ç›kmas›n›

önlerler. Olgular›n %47.6’s› ile %51’i

aras›nda  ç›kmam›ş  diş  saptan›r  (2,3).

Olgumuzda 2. molar dişin ç›kmad›ğ›,

lezyonun  posteroinferior  kesiminde

yer ald›ğ› izlendi. 

Odontomalar›n sürekli büyüme ola-

s›l›klar› vard›r. Bu nedenle semptom-

lar başlamadan önce erken evrede sap-

tanmalar›  önemlidir.  Odontomalar›n

iki  tipini  birbirinden  ay›rmak  klinik

aç›dan  önemli  değildir.  Gorlin  ve  ar-

kadaşlar›n›n yorumuna göre, bir tipten

diğerine  geçiş  yayg›n  görülür.  Rad-

yografik olarak görülen periferik rad-

yolüsen  alan,  histolojik  incelemede

fibröz  kapsüle  karş›l›k  gelir  (5).

Kompleks odontoma, periferinde rad-

yolüsen  alan,  santralinde  soliter  dens

radyoopasite  görülmesiyle  semento-

ma gibi matür fibro-osseöz lezyonlar-

la  kar›şabilir  (5).  Ancak  kompleks

odontomada izlenen radyoopasite ma-

Resim 1. Lateral radyografide, lezyonun

periferinde genifl radyolüsen alan,

santralinde ise amorf, non-homojen

kalsifiye alan izleniyor. Ayr›ca lezyon

içerisinde, posteroinferior kesiminde

yerleflmifl, ç›kmam›fl 2. molar difl

görülüyor (ok). 

Resim 2. A. BT kesitinde, lezyonun diffüz ekspansiyona yol açt›¤›, korteks bütünlü¤ünün posteromedialde

bozuldu¤u görülüyor (ok) . B. Lezyonun alt düzeyinden geçen kesitte lezyonun posteroinferior kesiminde

yerleflmifl, ç›kmam›fl ikinci molar difl görülüyor.

---

T a n › s a l   v e   G i r i fl i m s e l   R a d y o l o j i

q

99

Kaynaklar

1. Shatz  A,  Calderon  S.  Complex  odontoma

in the maxillary sinüs. An unusual presen-

tation. Ann Dent 1987; 46:38-40.  

2. Kaugars  GE,  Miller  ME,  Abbey  LM.

Odontomas. Oral Surg Oral Med Oral Pat-

hol 1989; 67:172-176.

3. Katz  RW.  An  analysis  of  compound  and

complex  odontomas.  ASDC  J  Dent  Child

1989; 56:445-449.

4. MacDonald-Jankowski DS. Odontoma in a

Chinese  population.  Dentomaxillofac  Ra-

diol 1996; 25:186-192. 

5. Piatelli  A,  Perfetti  G,  CarraroA.  Complex

odontoma as a periapical and interradicular

radioopacity  in  a  primary  molar.  J  Endod

1996; 22:561-563.

6. Pindborg JJ, Kramer IRH, Torloni H. His-

tological  typing  of  odontogenic  tumors.

Jaw  cysts  and  allied  lesions.  In:  Internati-

onal Histological Classification of Tumors.

World  Health  Organization,  Geneva

1971:29-30.          

7. Clausen  FP.  In:  Pathology  of  the  Dental

Hard Tissues. Copenhagen: J. J. Pindborg,

1970; 396.

8. Shafer  WG,  Hine  MK,  Levy  BM.  A  text

book of oral pathology. 4th ed. Philadelp-

hia: W.B.Saunders Co., 1983: 308-311.

9. Baden E. Odontogenic tumors. Pathol An-

nu 1971; 6:475-568.

10.  Gardner DG. The concept of hamartomas:

its relevance to the pathogenesis of odonto-

genic lesions. Oral Surg 1978; 45:884-886. 

11.  Hitchin  AD.  The  etiology  of  the  calcified

composite odontomas. British Dental Jour-

nal 1971; 94:107-110.

12.  Gorlin  RJ,  Chaudhry  AP,  Pindborg  JJ.

Odontogenic  tumors:  classification,  histo-

pathology and clinical behavior in man and

domesticated animals. Cancer 1961; 14:73-

101.

13.  Frame  JW,  Surgical  excision  of  a  large

complex composite odontome of the man-

dible.  Brit  J  Oral  Maxillofac  Surg  1986;

24:47-51.

CASE REPORT: COMPLEX COMPOSITE ODONTOMA: PLAIN RADIOGRAPHY AND

COMPUTED TOMOGRAPHY FINDINGS

Complex composite odontoma is a rare benign odontogenic hamartoma seen in as-

sociation with a primary tooth. Although it is seen most frequently between 10-19

years of age, here we present a lesion of unusual size in the mandible of a 6-year-

old boy and report its clinical, radiographic, CT and histologic findings. Also, we dis-

cuss the value of three dimensional images.

Key words:

q

mandible 

q

odontoma 

q

radiography; tomography, X-ray computed

TURK J DIAGN INTERVENT RADIOL 2003; 9:97-99

Resim 3. 3B görüntü mandibula yerleflimli lezyonu bütünüyle de¤erlendirmemize

olanak sa¤l›yor.

Resim 4. Histopatolojik kesitlerde dentin, sement ve osteosement tipinde kalsifiye

alanlar ile enamelden artakalan boflluklar izleniyor (x40, HE). Pembe boyal› olarak

izlenen alanlar dentine karfl›l›k gelmektedir.

tür  sementomadaki  gibi  homojen  de-

ğildir.  Enamel,  dentin,  sementum  ve

pulpa  dokusu  içermelerinden  dolay›

heterojendirler  (5).  Ayr›ca  kompleks

odontoma  büyümeye  eğilimlidir.  Se-

mentoma genellikle otuz ve daha ileri

yaşlarda izlenirken kompleks odonto-

ma  daha  genç  yaşta  izlenir.  Eğer

kompleks odontoma periapikal bölge-

de  lokalizeyse  ve  küçükse,  idyopatik

periapikal  osteosklerozisten  ay›rmak

güç olabilir. Bu iki tip lezyonu ayr›m-

da  kullan›lan  kriterler  şunlard›r:

Odontomadaki  periferal  radyolüsen

alan ve santralinde homojen olmayan

radyoopasite (13).

Kompleks  odontomal›  olgular  yay-

g›n olarak 11-15 yaşlar› aras›nda ope-

re  olurlar.  Rekürrensi  önlemek  için

cerrahi  tedavi  yeterlidir.  Kistik  deje-

nerasyon  gelişme  olas›l›ğ›n›  önlemek

için  lezyon  etraf›ndaki  yumuşak  do-

kunun  eksizyonu  önerilir  (2).  Cerrahi

tedavi,  ayr›ca,  lezyonun  içerebileceği

neoplastik  elementlerin  varl›ğ›n›  d›ş-

lamak ve çenede gelişebilecek fraktür

riskini  önlemek  için  de  gereklidir

(3,13).