O‘zbekiston Respublikasi Oliy va O‘rta maxsus ta’lim vazirligi Toshkent Davlat Iqtisodiyot Universiteti soatov n. M., Tillaxo‘jayeva g. N

2.2-tarh O’zbekiston davlat statistikasi tashkilotlarining tuzilishi


Davlat statistika qo‘mitasi ko‘p qirrali vazifalarni bajaradi

Davlat statistika qo‘mitasi zimmasiga quyidagi asosiy vazifalar yuklangan: -xalqaro statistika andozalari va qoidalariga mos ilmiy asoslangan statistika uslubiyati va ko‘rsatkichlar tizimini ishlab chiqish;

-mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy ahvolini ifodalovchi statistik axborotlarni yig‘ish, tayyorlash, saqlash va tahlil qilish;
-davlat hokimiyati va idoralariga statistik axborotlarni taqdim etish (qonunlarga muvofiq);
-respublikadagi ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni aks ettiruvchi statistik ko‘rsatkichlarning haqqoniyligi, xolisligi, tezkorligi, barqarorligi va o‘zaro bog‘liqligini ta’minlash;
-xorijiy davlatlar statistika xizmatlari va xalqaro statistika tashkilotlari bilan statistika axborotlarini elektron ayri boshlashni amalga oshirish hamda axborotlar to‘plab borish;
-respublikada yagona statistik axborotlar makonini shakllantirish va qo‘llab quvvatlash;
-milliy hisoblamalar tizimi va yakuniy iqtisodiy ko‘rsatkichlarni, ularga bo‘lgan talabga e’tiboran, ishlab chiqish hamda respublikada statistika tizimini bosqichma-bosqich isloh qilish.
O‘zbekiston Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlangan “O‘zbekiston Respublikasi Davlat Statistika qo‘mitasi haqidagi Nizom”da davlat statistika tizimining boshqa funksiyalari, burch va vazifalari batafsil bayon etilgan. Davlat Statistika qo‘mitasi qoshida Statistik Kengash tuzilgan bo‘lib, u davlat statistikasini rivojlantirish, faoliyat qilish va muvofiqlashtirish masalalari bo‘yicha kollegial maslahatchi tashkilot hisoblanadi. Uning a’zolari O‘zbekiston Prezidentining Farmoni bilan tasdiqlangan bo‘lib, iqtisodiy vazirlik va idoralarning yetakchi mutaxassislari, siyosiy tashkilotlar, jamg‘armalar va boshqa jamoatchilik vakillari, ilmiy tekshirish institutlari va oliy o‘quv yurtlarining olimlarini o‘z ichiga oladi.

Ma’muriy idoraviy statistika O‘zR Davlat statistika qo‘mitasi vakolat bergan axborotlarni o‘z tizimlmasi doirasida to‘playdi va taqdim etadi.

Ayrim vazirliklar, idora va korxonalarda statistika ishlari bilan maxsus bo‘linmalar shug‘ullanadi. Ayniqsa, sog‘liqni saqlash, suv xo‘jaligi, respublika yer fondidan foydalanish, davlat moliyaviy resurslari, soliqqa tortish, pul aylanmasi va hokazolar haqidagi ko‘rsatkichlar tegishli ma’muriy-idoraviy statistika tomonidan to‘planadi va umumlashtiriladi.

Xalqaro statistika tashkilotlari - ma’lumotlarning mamlakatlararo taqqoslamaliligini ta’minlaydigan standartlar yaratuvchi va ularni amalga oshiruvchi tashkilotlardir.
“O‘zbekiston Respublikasini amaliyotda qabul qilingan hisob va statistika tizimiga o‘tkazish Davlat Dasturi” ishlab chiqilgan bo‘lib, Vazirlar Mahkamasining 1994 yil 24 avgust 433-sonli qarori bilan tasdiqlangan. Bu dasturda ko‘zlangan asosiy tadbirlar o‘tgan davrda amalga oshirildi, jumladan, milliy hisobchilikning asosiy hisoblamalari yaratildi, moliya, pul, baholar statistikasi qaytadan ishlab chiqildi, bir qator tarmoq va soha statistikalari xalqaro andozalar asosida isloh qilindi. Amalga oshirilmay qolgan masalalar va boshqa yangi tadbirlarni o‘z ichiga olgan “2005 yilgacha O‘zbekiston davlat statistikasini isloh qilish tizimini Kompleks Dasturi” ishlab chiqildi. Hozirgi kunda hayotda amalga oshirilmoqda.
Xalqaro statistikani tashkil etish masalalari Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT) va uning ixtisoslashgan muassasalari, Xalqaro mehnat tashkiloti (MOT), sog‘liqni saqlash butun dunyo tashkiloti (VOZ), Oziq-ovqat komissiyasi (FAO), maorif, madaniyat va fan sohasida hamkorlik komissiyasi (YuNESKO) hamda boshqa xalqaro tashkilotlar - Ovropa iqtisodiy hamkorligi, xalqaro valyuta fondi,butun dunyo banki, iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot xalqaro tashkiloti va boshqa muassasalarning statistika xizmatlari diqqat markazida turadi. Ular turli mamlakatlar statistik ma’lumotlarining taqqoslamaligini ta’minlash maqsadida xalqaro andoza (standart) va tavsiyalarni ishlab chiqadi, xalqaro taqqoslashlarni amalga oshiradi, mamlakatlar guruhi, mintaqa va butun dunyo bo‘yicha statistik ma’lumotlarni bosib chiqaradi. Bosma to‘plamlar orasida BMT yilnomasi Statistics Yearbook, butun dunyo banki yilnomasi International Financial Statistics (Yearbook), xalqaro valyuta fondi blyuteni Bulletin of IMF, Xalqaro demografiya tashkiloti yilnomasi Demographic Yearbook, Xalqaro mehnat tashkiloti yilnomasi Yearbook of Labour Statistics ayniqsa diqqatga sazovordir.
Xalqaro statistika instituti statistika sohasida xalqaro ilmiy markazdir, u 1887 yilda tashkil etilgan bo‘lib, asosiy vazifasi - statistik usullar va ishlamalarni unifikatsiyalash, davlat statistikasi uslubini takomillashtirish, statistika nazariyasi rivojlanishiga ko‘maklashish. Mustaqil Davlatlar Xamdo‘stligi (MDX) a’zo mamlakatlari statistika xizmatlari faoliyatini muvofiqlashtirish bilan 1992 yilda tuzilgan MDH Statistika Qo‘mitasi shug‘ullanadi. U MDH a’zo - mamlakatlari bo‘yicha statistik to‘plamlarni nashr etadi.