20-30 yillarda bolalar va o‘smirlar sotsial psixologik taraqqiyotini o‘rganishga
qaratilgan ikki yo‘nalish paydo bo‘ldiki, ular ham qator kamchiliklardan holi bo‘la
olmaydilar. Masalan, biologik yoki biogenetik nazariya tarafdorlari shaxsning
shakllanishida irsiy va biologik nasliy omillar yetakchi rol o‘ynaydi, deb hisoblashsa
(E.Arkin, I.Aryamov va boshqalar), sotsiologik yoki sotsiogenetik nazariyotchilar bu
borada sotsial muhit rolini nihoyatda ortiq ekanligini
himoya qilib chiqdilar
(S.Molojaviy, A.Zalkind va boshqalar).
30-yillarda A.S.Makarenko, A.Zalujniy, L.S.Vigotskiy, N.K.Krupskaya va
boshqa qator olimlar o‘z nazariy qarashlarini marksizm bilan bevosita bog‘lab, jamoa
va shaxs nazariyasini yaratdilar. Ular shaxsning shakllanishida sotsial muhitning,
jamoaning rolini, ta’lim-tarbiyaning ahamiyatini isbotlashga urindilar. Lekin, 40-60
yillar sotsial psixologiya taraqqiyotida nisbatan sokinlik davri bo‘ldi. Chunki
psixologiya sohasida olib borilgan tadqiqotlar ichida sotsial
psixologik tadqiqotlar
yo‘q hisob edi. Bu fan Rossiyada va boshqa Sobiq ittifoqdosh davlatlarda 70-
yillardan keyin keskin rivojlana boshladi.
Bunda Moskvalik va Leningradlik (hozirgi Sankt-Peterburg) olimlar maktabi
katta rol o‘ynadi. Agar Moskva shahrida asosan sotsial psixologiya bo‘yicha
fundamental nazariy tadqiqotlar ko‘plab o‘tkazilib, unda hozirgi zamon sotsial
psixologik tadqiqotlarning empirik qonunlari asoslari ishlab chiqilgan bo‘lsa, Sankt-
Peterburgda ko‘proq tadbiqiy ilmiy
tadqiqot ishlar olib borildiki, ular birgalikda
minglab yosh sotsial psixologlar avlodini tarbiyalab yetishtirdilar. Ular esa
hayotimizga ilg‘or fikrlar va dadil
tadqiqotlar bilan kirib kelib, hozirgi kun fanini
dunyo miqyosida misli ko‘rilmagan darajaga ko‘tardilar. Lekin, shuni alohida
ta’kidlash o‘rinliki, Rossiyada sotsial psixologiyaning rivojlanishida chet el, ayniqsa
Amerika Qo‘shma Shtatlari psixologiyasining ta’siri ancha sezilarlidir.
Dostları ilə paylaş: