Oświecenie, określane często jako wiek rozumu, wiek filozofów, wiek światła – prąd kulturalny oraz okres w historii Europy przypadający na lata 1688-1789. „Odważ się być mądrym”… I. Kant Empiryzm

• Oświecenie, określane często jako wiek rozumu, wiek filozofów, wiek światła – prąd kulturalny oraz okres w historii Europy przypadający na lata 1688-1789.

„Odważ się być mądrym”… I.Kant

• „Odważ się być mądrym”… I.Kant

• Empiryzm

• Pogląd, zgodnie z którym poznanie świata jest możliwe jedynie za pomocą doświadczenia. Prawdziwe jest tylko to, co można sprawdzić drogą indukcyjną.

•  Deizm

• Doktryna filozoficzno-religijna, według której Bóg stworzył świat, ale nie ingeruje w jego funkcjonowanie. Wśród znanych deistów wspomnieć należy Diderota i Woltera.

•  Ateizm

• Pogląd filozoficzny negujący istnienie Boga oraz świata pozagrobowego.

•  

•  Libertynizm

• Ruch umysłowy, który nawiązywał do renesansowego humanizmu. Opierał się na wolnomyślicielstwie i laickiej postawie.

• .

Racjonalizm

• Racjonalizm

• Kierunek filozoficzny wskazujący na rozum jako jedyne nadrzędne narzędzie poznania prawdy. Twórcą tego sytemu był Kartezjusz (1596 – 1650), którego sformułowanie: „Cogito ergo sum” (Myślę, więc jestem) wykorzystywane było przez ludzi oświecenia i funkcjonowało niemal jako naczelne hasło epoki. Założenie, zgodnie z którym jedynie to, co można wyjaśnić za pomocą rozumu, jest prawdziwe.

Oświecenie w Polsce można podzielić na trzy fazy:

• Oświecenie w Polsce można podzielić na trzy fazy:

• Fazy oświecenia w Polsce.

• wczesna – od lat 40. XVIII w. do 1764

• dojrzała (czasy stanisławowskie) – 1764-1795

• schyłkowa (późne oświecenie lub oświecenie postanisławowskie) – 1795-1822

• Klasycyzm był dominującym nurtem w ówczesnej literaturze.

• Sztuka powinna naśladować rzeczywistość, dlatego twórca musi zrezygnować z wszelkich dziwacznych i niezrozumiałych środków stylistycznych.

• Kategoria mimesis była jednym z podstawowych wyznaczników literatury. Język miał być z założenia komunikatywny, bowiem literatura miała mieć charakter dydaktyczno-moralizatorski (spełniała funkcje utylitarne).

• Na gruncie polskim ten wyznacznik był szczególnie respektowany. Wśród twórców klasycyzmu należy wymienić:

A. Naruszewicz

• A. Naruszewicz

• Balon-pochwała rozumu i nauki

• Ignacego Krasickiego

• Bajki, Satyry

• Hymn do miłości ojczyzny

• Molier

• Świętoszek –klasycyzm francuski

W oświeceniu wyróżniamy trzy główne style epoki :

• W oświeceniu wyróżniamy trzy główne style epoki :

• - klasycyzm - sentymentalizm - racjonalizm

• Sztuka oświecenia jest przede wszystkim sztuką klasycyzmu.

• Charakteryzuje się ona spokojem, harmonią i równowagą. Uznaje jeden klasyczny (zaczerpnięty ze sztuki antycznej) wzorzec piękna.

• Dzieła oświeceniowe realizują hasło: "uczyć, bawiąc", czyli spełniają funkcję dydaktyczną

• (z łac. classicus - doskonały, pierwszorzędny, wzorowy, wyuczony) – styl w muzyce, sztuce, literaturze oraz architekturze odwołujący się do osiągnięć starożytnych Greków i Rzymian. W Europie tzw. "powrót do źródeł" (klasycznych) pojawił się już w renesansie, a następnie wyłonił się w okresie późnego baroku, czyli od końca XVII wieku do końca wieku XVIII, w niektórych krajach trwał do lat 30. następnego stulecia, a nawet dłużej. Styl ten szczególnie nawiązywał do antyku.

• Zauroczenie klasyczną harmonią pojawiało się wielokrotnie, także w XX wieku, pod postacią neoklasycyzmu (w literaturze, w architekturze), a następnie wśród artystów awangardowych, np. u Picassa.

• Cechy klasycyzmu:

• wzorowanie się na tematyce i architekturze starożytnej Grecji i Rzymu (rzymski Panteon i Partenon w Atenach)

• chęć wiernego odwzorowania elementów dekoracji, stroju czy architektury antyku

• statyka zamiast dynamizmu

• oszczędność wyrazu

• spokój - przeciwieństwo barokowej ekspresji

• uwypuklenie cnót obywatelskich w przeciwieństwie do rokokowej frywolności

• obraz idealistyczny

• kształt ważniejszy niż barwa

• tematyka moralizatorska, często propagandowa

• używanie silnego strumienia, "snopu" światła (np. Jacques-Louis David Śmierć Sokratesa)

Czuję, więc jestem.

• Czuję, więc jestem.

• „Żyć- to dla nas znaczy czuć.

• Odczuwanie niewątpliwie poprzedza rozum. Już mamy uczucia, zanim zdobyliśmy pojęcia”

• Jan Jakub Rousseau

motyw Arkadii (malownicza kraina na Peloponezie, zamieszkana przez ubogich pasterzy-uchodziła za świat idealny, wcielenie pierwotnej szczęśliwości

• motyw Arkadii (malownicza kraina na Peloponezie, zamieszkana przez ubogich pasterzy-uchodziła za świat idealny, wcielenie pierwotnej szczęśliwości

• miasto –miejsce fałszu, pozornych wartości- niszczy naturalne walory człowieka

Madame de Pompadour

• Madame de Pompadour

• Sentymentalizm – kierunek umysłowy i literacki w Europie,który trwał od lat 70 XVIII wieku do początku wieku XIX, był okresem pomiędzy oświeceniem a romantyzmem. W różnych krajach trwał w róznym czasie. Np. w Anglii rozpoczał sie juz w latach 50 XVIII wieku, a w Polsce w latach 80 tegoż wieku. Jego twórcami byli Jean Jacques Rousseau (we Francji) i Laurence Sterne (w Anglii).

• Cechy stylu sentymentalistycznego

• nasilenie pierwiastka uczuciowego,

• poszerzenie tematyki literatury i wzbogacenie jej o treści społeczne,

• w literaturze podkreślanie indywidualizmu bohaterów,

• stylowi retoryczno-oratorskiemu przeciwstawienie intymności i czułości,

• nastroje religijne, smutek i melancholia,

• wprowadzenie uczuć litości i empatii,

• wprowadzenie folkloru,

• naśladowanie natury, ale nie ucywilizowanej, lecz prostej, a nawet dzikiej.

Charakterystyka człowieka sentymentalnego:

• Charakterystyka człowieka sentymentalnego:

• czuły

• patrzy na świat przez pryzmat miłości

• powinien analizować własne przeżycia

• powinien bywać na łonie natury

• nie powinien korzystać ze zdobyczy cywilizacji

• najlepiej żeby był pasterzem lub pasterką (kostium pasterski)

• Poglądy Jeana Jacques'a Rousseau:

• uczucie jest podstawową cechą kultury ludzkiej

• kultura i cywilizacja niszczą w człowieku to co dobre

• człowiek jest rozdarty między czułością, dobrocią, a wymaganiami jakie stawia mu cywilizacja

• człowiekowi dają szczęście uczucia takie jak miłość, przyjaźń, życie w zgodzie z samym sobą, z głosem serca