О„simliklarning mineral oziqlanishi. Mineral elementlarning fiziologik ahamiyati

Molibden.

         

Mo

  bir  necha  fermentlar  ishi  uchun  muhim,  jumladan;  nitrat  azotni 

nitritga qaytarilishdagi nitratreduktaza va azotfiksatsiya qiluvchi mikroorganizmlarda 

---

gaz  holidagi  azotni  ammoniyga  aylantirish  uchun  javobgar  bo’lgan  nitrogenazalar 

tarkibiga kiradi. 

  Yuqori  o’simliklar  nitratreduktazasi  -  bu  flavoproteid,  molekulyar  masCasi  2OO-

3OO  kD  atrofida  bo’lib,  tarkibida  gem  va  molibden  tutadi.  Hozirgi  davrda 

nitratreduktaza yuqori o’simliklarni tarkibiga kiruvchi birdan-bir ferment hisoblanadi. 

Muhit  tarkibiga  nitratlar  va  molibden  qo’shilgandan  keyin  O,5-3  soatda 

nitratreduktaza fetmenti hosil bo’ladi. 

   Nitratreduktaza fermentini faolligi o’simlikni nitrat bilan oziqlantirilganda, ammiak 

bilan  oziqlantirgandagiga  nisbatan  10  barobar  faolligi  ortadi.  Molibden  trikarbon 

kislotalar siklidagi suksinatdegidrogenaza fermentini faollashtiradi.  

   Molibden  yetishmasligini  birinchi  belgilari  eskirgan  barglarni  xlorozga  uchirashi. 

Bu  element  yetishmasligi  natijasida  azot  almashinuvi  buziladi:  oqsil  sintezi 

kamayadi,  shuning  bilan  bir  vaqtda  aminokislotalar  va  ularning  amidlarini  miqdori 

pasayib ketadi. Molibdensiz o’simlik tarkibida askorbin kislota miqdori keskin tushib 

ketadi. Bu ME ni yetishmasligidan fosfor almashinuvi buziladi. 

     Bor. 

Bu  mikroelemetlar    hujayralarni  cho’zilishida,  nuklein  kislotalar  sintezida, 

hujayralarni garmonlar ta’siriga reaksiyasi,  membranalarni normal funksiyasi uchun 

zarurligi,  bironta  fermentlar  tarkibiga  kirmaydi,  lekin,  fermentativ  reaksiyalar 

tezligiga  ta’sir  qiladi,  fermntlar  o’zi  faollashmasdan  yoki  inaktivatsiya  bo’lmasdan, 

ularni  substratiga  ta’sir  qiladi.  Borni  muhim  xususiyatlaridan  biri  oddiy  qandlar, 

polisaxaridlar, spirtlar, fenollar va boshqa  moddalar bilan  komplek birikmalar hosil 

qiladi.  Borni  saxaroza  bilan  qilgan  birikmasi,  uni  osonlik  bilan  membranadan  o’tib, 

floemada  tez  harakat  qilishiga  yordam  beradi.  Atmosferadagi  CO

2

  nishonlab 

o’takazgan tajribalar shu narsani ko’rsatdiki, bor bilan oziqlantirilganda fotosintezda 

hosil bo’lgan maxsulotlar, o’simlikni boshqa organlariga tezroq oqib o’tadi. Ehtimol 

bu holat bor ishtirokida o’simlikni tez gullashiga sabab bo’lsa kerak. 

     Bor glyukoza-1-fosfatni kraxmalga aylanishini tormozlab qo’yadi, shuning uchun 

o’simlikda bor yetishmasligidan barglarda kraxmal va qandlar ko’p to’plpnib qoladi, 

ularni poyasida, ildizida va mevasida aksincha uglevodlar oz bo’ladi. Bor oksidlanish 

jarayonlarini  faollashtiradi,  oqsillar,  ATF  sintezi,  ildizlar  orqali  kalsiyni  yutishi, 

---

toksik fenollar hosil bo’lishini katalizlovchi ayrim fermentlarni ingibitori bo’ishi ham 

mumkin. 

   Bor  yetishmasligidan  nuklein  kislotalar  sintezi  izidan  chiqadi.  Bu  element  boshqa 

to’qmalarni  meristemasini  shakillanishida  zarur  bo’ladi,  bor  elementisiz  organik 

kilotalarni aminlanishi tormozlanadi.