ÖRGÜtsel psikolojide gruplar

ÖRGÜTSEL PSİKOLOJİDE GRUPLAR

VE GRUPLAR ARASI İLİŞKİLER

Süleyman BİLGE

SMMM

GİRİŞ:

Örgütlerdeki gruplar, pek çok mitolojiye konu olmuş ve pek çok yıldırımları üzerine çekmişlerdir. Örgütlerde gruplaşma evrensel bir durum olmasına rağmen, ekip çalışmasına ve komitelere pek de önem vermeyen bazı yöneticiler, işlerin gruplar tarafından değil de bireyler tarafından yapılmasından büyük gurur duyarlar. Buna karşılık, diğer bir yöneticinin de tüm önemli kararları grup içinde almaktan ve ekip çalışmasına ağırlık vermiş olmaktan aynı derecede gururlandığını görürsünüz. Kişilerin, grubun ne olduğu ve bir grubun ne şekilde etken olacağına ilişkin görüşleri birbirlerinden büyük farklılıklar gösterir. Grup fikrine karşı olanlarca yapıla gelmiş bir espri vardır. "Deve, bir komite tarafından ortaya çıkarılmış bir attır." derler.

Bir grubun büyüklüğü ne kadardır ve grubu tanımlayan özellikler nelerdir? Belirli bir amaçtan veya belirli bir görüş noktasından bağımsız bir grup tanımı yapmak, çoğu kez güç olmaktadır. Burada, örgütlerdeki psikolojik sorunları incelediğimizden, grubu psikolojik bir görüş açısından tanımlamak uygun olur.

Grubun Tanımı:

Psikolojik bir grup (1) birbirleri ile etkileşimde bulunan, (2) psikolojik olarak birbirlerinin varlığından haberdar olan ve (3) kendilerini bir grup olarak algılayan herhangi bir büyüklükteki insan topluluğudur.

ÖRGÜTLERDEKİ GRUPLAR ARASI SORUNLAR:

Örgütlerdeki gruplara ilişkin en önemli sorun, bunların gerek örgütsel amaçlar ve gerekse grup üyelerinin ihtiyaçlarını karşılamada nasıl etken hale getirileceğidir. İkinci ana sorun gruplar arası ilişkilere ve koordinasyona bir zarar getirmeksizin, grupların birbirlerinin verimliliğini arttırmasına imkan veren gruplar arası koşulları sağlamaktır. Grupların kendi amaçlarına ve normlarına olan bağlılıkları arttıkça, gruplar arası rekabet artacak, her grup hasmının faaliyetlerini kösteklemek isteyecektir. Bu da, tüm örgüt için bir kayıptır. Bu nedenle esas sorun, verimli ve işbirlikçi bir gruplar arası ilişkiler sisteminin kurulmasıdır.

Gruplar Arası Rekabetin Getirdiği Bazı Sonuçlar:

A. Rekabet eden her grubun içerisinde neler olmaktadır?

1. Her grup daha sıkı bir şekilde kaynaşmakta ve üyelerinden daha fazla bağlılık görmektedir; üyeler, kendi aralarındaki rütbe farklarını azaltmakta ve grup içi farklılıklardan bazılarını görmezlikten gelmektedir.

2. Grup atmosferi, informel, keyfi ve eğlenceye dönük olmaktan çıkarak, işe ve göreve yönelik olmaya başlamaktadır; görevin yerine getirilmesi daha fazla önem kazanırken, psikolojik ihtiyaçlara gösterilen ilgi azalmaktadır.

3. Liderlik, demokratik olmaktan çıkarak otokratik olmaya yönelmektedir; grubun otokratik liderliğe karşı hoşgörüsü artmaktadır.

4. Her grup daha ileri düzeyde bir düzenlemeye ve örgütlenmeye gitmektedir.

5. "Sağlam bir cephe" yaratabilmek için gruplar üyelerinden daha fazla bağlılık ve uyumluluk talep etmekledir.

B. Rekabet eden gruplar arasında neler olmaktadır?

1. Her grup karşısındakini tarafsız bir nesne yerine, bir düşman gibi görmektedir.

2. Her iki grupta algılamalar bozulmaktadır.Grup yalnızca kendisinin en iyi yönlerini görmekte, zayıf yönlerini inkar etmekte ve karşıt grubun da yalnızca en kötü yönlerini görerek, kuvvetli yönlerini görmezlikten gelmektedir; her grup diğeri hakkında kişileşmiş olumsuz bir fikre sahip olmaktadır. Sözgelişi, "onlar, bizim olduğumuz gibi dürüst değiller" gibi.

3. Diğer gruba olan düşmanlık arttıkça, o grupla mevcut etkileşim ve haberleşme azalmaktadır; bu nedenle karşı taraf için birtakım olumsuz klişe fikirler geliştirmek kolaylaşmakta ve algısal yanlışlıkları düzeltmek daha güçleşmektedir.

4. Şayet gruplar etkileşimde bulunmaya zorlanırsa (sözgelişi, üyeler bir görevle ilgili olarak karşıt görüşleri kınayan ve kendi grupları lehinde konuşan temsilcileri dinlemek zorunda bırakılırlarsa), her grup kendi temsilcisini daha dikkatle izleyecek, diğer grup temsilcisini ise dinleyip yalnızca onun hatalarını yakalamaya çalışacaktır. Başka bir deyişle, grup üyeleri kendi durumlarını ve klişeleşmiş fikirlerini destekleyen kimseleri dinleme eğilimindedirler. Örgüt içindeki çatışmaların büyük bir kısmı kaybetmek veya kazanmakla sonuçlanmaktadır. Bu nedenle de bunların sonuçlarını incelemekte özel bir yarar vardır.

C. Galibin Durumu:

l. Galip gelen grubun birbirine bağlılığı devam eder ve hatta artar.

2. Galip grupta, gerilim ve mücadele ruhu azalır, kendi durumundan hoşnut, keyifli ve neşeli olmaya doğru bir eğilim belirir. (Buna "rehavet" durumu diyebiliriz).

3. Galip grupta, grup içi işbirliğinin, üyelerin ihtiyaçlarına verilen önemin artmasına, iş ve görevin yerine getirilmesine verilen önemin azalmasına doğru bir gidiş görülür.

4. Galip grup kendinden memnun bir duruma girer ve kendi hakkında beslediği olumlu klişe tipin ve "düşman" grup hakkında beslediği olumsuz klişe tipin bir defa daha doğrulandığına inanır. Onlar için, algılan yeniden değerlemek veya gruptaki faaliyetleri yeniden gözden geçirip iyileştirmek için pek bir neden kalmamıştır.

D. Mağlubun Durumu:

1. Verilen kararda bir belirsizlik var ise (sözgelişi, kararı hakem vermişse veya oyun yakın puanlarla son bulmuşsa) mağlubun kaybetmiş olduğu gerçeğini reddetmek veya tahrif etmek yolunda kuvvetli bir eğilimi olacaktır. Mağlup "hakemler taraf tutuyor", "hakemler getirdiğimiz sonucu anlayamadılar", "oyunun kuralları bize açıkça anlatılmamıştır", "önemli bir noktada şansımız ters gitmemiş olsaydı, kazanırdık" gibi psikolojik kaçış yolları bulacaktır.

2. Mağlup olduğunu kabullenen grupta bir çözülme başlar, çözümlenmemiş anlaşmazlıklar su yüzüne çıkar patlak verir. Bunların hepsi, mağlubiyete bir neden bulmak içindir.

3. Mağlup grup daha fazla gergin, daha fazla çalışmaya hazır ve suçlayacak birini veya bir şeyi bulmak için daha büyük bir çaba içindedir. Suçlanacak olan, lider grubun kendisi, aleyhlerine karar veren hakemler veya oyunun kuralları olabilecektir. (Buna "saldırıya geçme" durumu diyebiliriz).

4. Mağlup grupta, grup içi işbirliğinin ve grup üyelerinin ihtiyaçlarına verilen önemin azalması ve daha çok çalışarak kaybın telafi edilmesine doğru bir eğilim vardır.

5. Mağlup taraf, bir grup olarak kendini daha iyi tanımaya çalışacaktır. Çünkü kendi hakkındaki olumlu klişe düşünceleri ile karşıt grup hakkındaki olumsuz klişe düşünceleri, mağlubiyet nedeniyle altüst olmuştur. Bu da algıların yeniden değerlemesini gerektirecektir. Sonuç olarak mağlup, kaybettiğini ancak realist bir şekilde kabullendikten sonra örgütlemeye gidecek ve grup üyeleri birbirine bağlı olacak ve etkili bir biçimde çalışacaklardır.

Kazanma-kaybetme durumunda en çok görülen tepki, mağlubun kaybettiğine inanmaması ve gruplar arası gerilimin, mücadeleye girmeden önceki safhaya kıyasla daha yüksek olmasıdır.

Gruplar Arası Rekabetin Olumsuz Sonuçlarının Azaltılması ve Birleşmesi

Bazı durumlarda, gruplar arası rekabetin getirdiği yararlar rekabetin olumsuz sonuçlarından daha fazla olmaktadır. Bölümler arası koordinasyon zarar görse bile, birbirleriyle mücadele durumunda kalmış çalışma gruplarının veya kendi içerisinde birbirine bağlı, sadık üyelerden oluşan bölümlerin bulunmasında bazı yararlar vardır. Yine de, birçok durumlarda rekabetin olumsuz sonuçları ağır basmakta ve yönetim gruplar arası gerilimi azaltma yollan aramaktadır. Göreceğiniz gibi, sorun, gruplar arası sürtüşmeyi azaltma yollarını bilmemekten değil en etken yöntemlerden bazılarını uygulayamamaktan doğmaktadır.

Gruplar arası rekabette ortaya çıkan temel sorun, hedeflerin çatışması ve gruplar arasındaki etkileşim ve haberleşmenin bozulmasıdır. Böyle bir bozulma ise yanlış algılamalara ve grupların birbirleri hakkında olumsuz bazı klişe fikirlere sahip olmasına yol açmaktadır. Bu nedenle, çatışmayı önlemedeki başlıca strateji, grupların üzerinde anlaşmaya varabileceği hedefler bulmak ve gruplar arasında etkili bir haberleşmeyi sağlamak olacaktır. Bu stratejinin taktikleri, aşağıda verilenler arasında herhangi bir kombinasyon yaparak veya birleşerek tek bir grup haline gelerek uygulanabilir:

Ortak Bir Olguya Karşı Birleşmek. Sözgelişi, her birlikteki rakip takımlar bir yıldızlar takımı oluşturacak şekilde ligler karşısında birleşebilir.

Olağanüstü bir hedefi ortaya koymak. Rakip grupların birlikte çalışmasını gerektiren yepyeni bir görev veya gruplar arası sürtüşmeyi analiz etme veya azaltma veya tek bir grup olma gibi bir görev bu türdendir. Birleşmekten kuvvet doğar.

Yararlanılan Kaynak:

Eskişehir İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayınları No: 167 Örgütsel Psikoloji