O zbek iston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxs*js ta’lim vazirligi



Yüklə 59,47 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə11/145
tarix17.09.2017
ölçüsü59,47 Kb.
#403
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   145

t a ’sirni  hisobga  oladi.  Yosh  psixologiyasining  obyektiari 
o ‘ta   m u ra k k a b   b o ‘lib,  u la r   rivojlanishlar  tara q q iy o tin i 
tekshirishn i  a m a l g a   o sh iradi.  U  j a h o n   psixologiyasida 
t o ‘plangan  b a rc h a   n azariy   materiallarga,  shu  ju m la d a n , 
g e n e ti k   m o d e l l a s h t i r i s h   (L .S .V ig o tsk iy )  m e to d la r ig a , 
egizaklar m etodiga va shu n ga o ‘xshash o ‘ta  m urakkab jara- 
yonlarning  longityud  (uzluksiz)  uslubi  y o r d a m id a   tekshi- 
rishga  asoslanadi.  Y o sh   psixologiyasining  y a n a   bir  asosiy 
vazifasi, bu bola psixik rivojlanishining ijobiy shaklda tashkil 
etish  va  yosh  davrlari  inqirozi  bosqichlari,  jarayonlari  va 
paytiarida  psixologik  y o rd am   ko'rsatish  cho ra-tadb irlarini 
ishlab  chiqishdir.  Y osh  psixologiyasi  pedagogik  psixolo­
giyaning  ilmiy,  a m a liy ,  tajribaviy asosi  hisoblanadi,  a m m o  
boshq a  sohalari  bilan   h am   uzviy,  h am   a lo h id a   faoliyat 
k o ‘rsatadi,  in son   k a m o lo tin in g   o ‘ziga  xos  xususiyatlari 
t o ‘g ‘risida  ijtimoiy aham iyatg a molik  m ateriallar to'playdi.
M axsus  psixologiya —  psixik  n orm al  rivojlanm agan, 
tu g 'm a  yoki  keyinchalik orttirilgan  nuqsonlar va yetishmov- 
chiliklar t a ’sirida boMgan  insonlarning psixologiyasini  ta d ­
qiq qiladi.  U n in g  b ir  n e c h a  b o lim lari  mavjud: patopsixolo- 
giya —  kishi  rivojlanishi  jarayonida  psixikaning  aynishi, 
miyadagi  kasallikning turlicha  kechishi,  psixikaning ta m o - 
m an   izdan  chiqishi  hollarini  o 'rganadi;  oligofrenopsixo- 
logiya —  psixik  rivojlanishning  miyadagi  tu g ‘m a  asoratlar 
bilan  b o g l i q   patologiyasi  t o ‘g‘risida tad q iq ot  ishlarini  olib 
boradi;  surdopsixo/ogiya — quloq  e s h itis h n in g   bu tu n la y  
kar b o l i b   q o lg ung a  q a d a r  jiddiy  kamchiliklari,  nuqsonlari 
bilan  sh ug ‘u llan uvch i,  bolani  voyaga  yetkazishning  om il- 
kor  y o ‘l-y o ‘riqlarini  topuvchi,  korreksion  —  tuzatish  ish­
larini  olib  b o ru v ch i  sohadir;  tiflopsixologiya —  xira  k o ‘- 
ruvchi va  m u tla q o   k o kzi  ojiz odam larning  psixologik  rivoj- 
lanishini  tadqiq  q iluvchi  sohadir.  Maxsus  psixologiyaning 
yana  o'ziga  xos  t o r  b o l im la r i   mavjud  boMib,  insonlarning 
kasalligini,  n u q s o n i,  a q l-id ro k  darajasini  n u tq   faoliyati 
patologiyasiga  b i n o a n   tadqiqot  ishlarini  olib boradi.
Q iy o siy   p s ix o lo g iy a   —  p s ix o l o g i y a n i n g   m u r a k k a b  
bo'lim laridan  boMib,  u  psixikaning  filogenetik  holatlari  va 
ularning  shakllarini  tadqiq  qiladi.  Qiyosiy  psixologiyada 
30
www.ziyouz.com kutubxonasi


h a y v o n la r  psixikasi  odam larn ik i  b ila n   qiyoslanadi,  u la r  
x u lq -a tv o rid a g i  o ‘xshashlik  va  t a f o v u tla rn in g   sabablari 
tekshiriladi,  harakatlantiruvchi  k uchlar,  t a ’sir  o'tkazuvchi 
vositalar,  omillar  aniqlanadi.  Zoopsixologiya  qiyosiy  psixo- 
logiyaning  bir  b o l im i   hisoblanib,  u   turli  guruhlacga,  tur- 
larga  m a n s u b   hayvonlar,  jo n iv o rla r  psixikasini,  ularning 
xatti-harakatlarini o'rganadi. Ekologiya — biologik va psixologik 
jabhalar  qorishmasidan  iborat  b o ‘lib,  hayvonlaming  xatti- 
harakatidagi  tug‘m a alomatlar,  m exanizm lar  insonniki bilan 
um u m iy negizga ega ekanligini o ‘rganuvchi  sohadir.
D ifferensial  psixologiya — sh a x sla r  o ‘rtasidagi  tafovut 
va  farqlarni  h a m d a  guruh  a'z o la ri  orasidagi  n o m u ta n o s ib - 
liklarning  psixologik  tom onlarini  o ‘rganuvchi  psixologiya 
sohasidir.  Differensial  psixologiyaga  F .G a lto n   asos  solgan 
b o'lib,  u  kishilarga  xos  individual  farqlarni  statistik  tahlil 
q ilish   u c h u n   b ir   q a n c h a   u s u l  v a   a s b o b l a r   y a r a tg a n . 
Differensial  psixologiya atamasini  neniis psixologi V.Shtern 
0
‘z in in g   „ In d iv id u a l  farqlar  p s ix o lo g iy asi“  (1900-  yil) 
a s a rid a   q o i l a g a n .   Differensial  p six o lo g iy a n in g   asosiy 
m e t o d l a r i d a n   biri  — testd ir.  T a d q i q o t   ish larid a  avval 
individual testlar,  keyinchalik esa g u m h iy  testlar q o lla n g a n . 
Ular,  asosan ,  aqliy  rivojlanishdagi  farqlarni  o'rganishga 
qaratilgan  b o l i b ,   muayyan  vaqt  o 't g a c h   proyektiv  testlar 
ishlab  chiqilgan.  M azkur testlar  qiziqishdagi,  intilishdagi, 
h i s s i y o td a g i   t a f o v u t l a r n i   t c k s h i r i s h g a   q a r a t i l g a n d i r .  
T e s tla rn in g   o m il  tahlili  yoki  in te lle k tg a   oid  m a ’lu m o t  
beruvchi  om illari  o ‘rganilgan.  J a h o n   psixologiyasida  e n g  
keng  yoyilgan  nazariyadan  biri  — b u   N .S p irn ie n n in g   ikki 
omilli  konsepsiyasidir.  Bu  n a z a r iy a g a   b in o a n ,  h a r   b ir 
faoliyat  u c h u n   u m u m iy   b itta   o m il   m avjuddir,  b lin d a n  
tash q ari,  o ‘s h a   faoliyatga  q a ra tilg a n   xususiy  omil  h a m  
b o i a d i .  U s h b u   sohaga  tegishli  y a n a   b ir  nazariy  qara sh  
m av ju d k i,  b u   L .T yo rsto n,  J . G i l f o r d   va  b o s h q a la r n in g  
multifaktorlik  yondashuvidir.  M a z k u r   nazariya  u m u m iy  
omil borligini  inkor qiladi va b o s h la n g ‘ich aqliy qobiliyatlar 
asosiy  o 'r in g a   q o ‘yiladi.  Psixologiyada  inson  qobiliyatlari 
genetik,  biologik omillarga asoslangan,  degan g‘oya mavjud 
b o l i b ,   t a ’kidlanishicha,  ular  g o ‘y o   nasld an   naslga  o ‘tadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Yüklə 59,47 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   145




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə