Noyabr november miras

44 
| 
MİRAS   NOYABR   NOVEMBER
ArAŞdIrmA   REsEARCH
from  his  uncle  in  his  4  years  and  started  to  read  commen-
tary and hadith from Turkish books. He did not join games 
and entertainments like people of his age, distinguished from 
them  for  maturity  since  7-10  age  and  practiced  a  religion 
from happy nights till the morning (Muhyi: 20). When he 
was  a  teenager  of  15  years  he  went  to  Ma¬varaunnahr  to 
master sciences deeply without notifying relatives. His uncle 
became aware, sent someone for him, but they could not get 
him back. He was admired by Tabriz’s beauty and lived there 
for many years. He got education of madrasah in Tabriz and 
was known as Molla Ibrahim. Molla Ibrahim’s (Gulshani) 
confidence  and  authority  have  increased  at  the  palace  and 
appointed in some official positions (envoy, etc. ), his recom-
mendations  and  proposals  are  taken  into  account  (Muhyi: 
26-28, 30). It is said that Uzun Hasan sent him to Herat and 
Hussein Baykal as a secret envoy. (Muhyi: 29-30). Gulshani 
was sent to Shiraz to fight against Uzun Hasan’s son Khalil, 
the governor who oppressed the people. These two facts prove 
the sheik’s possession of great confidence. It is shown in the 
sources  that  Sheik  Ibrahim  had  met  with  Molla  Jami  dur-
ing  Herat  visit.  (Muhyi:  30-31).  Through  Uzun  Hasan’s 
protection of scholars and scientists Gulshani was shown at-
tention and care since his arrival in Tabriz (Muhyi: 25). He 
was granted tarhanlig position providing competence of his 
free access to palace and the ruler. Gulshani was appointed 
marksman at the palace. The sheik was close to the palace 
in  Sultan  Yagub’s  time  like  in  Uzun  Hasan’s  time.  Even  in 
some fights the sultan took sheik with him to protect soldiers’ 
moral determination (Muhyi,112-113). Disputed and con-
troversial moments started after death of Sultan Yagub (Hi-
jrah 896/1490). Proximity of Gulshani with Sultan Yagub 
and Governor Isa put the sheik into wit’s end after death of 
both  of  them.  Gulshani  went  to  pilgrimage  with  numerous 
disciples in Hijrah 900 (1495). The sheik decided to leave 
Tabriz with Shah Ismayil’s arrival there. Gulshani declares 
his decision on departure to Egypt (Muh¬yi, 257-268). He 
reaches Karaami (Diyarbakir) in Hijrah 907 (1501) with 
the purpose to go to Egypt with surrounding people accord-
ing to the sources. People are delighted with this. Gulshani 
goes to Urfa from Amid and then to Marash.  The sheik be-
ing insistent on getting permission for Jerusalem manages this 
on condition that he will stay in Alauddovle for a short term 
and will return. The sheik not planning to turn back ever dis-
cussed with the caliphs to go to Egypt or Rum after arbain in 
Jerusalem. He at last decided to go to Egypt, inhabited and 
become respected person. When Sultan Salim returned from 
Egypt Sheik Gulshani stayed at Muayyadiyye. His disciples 
increased in that time and soldiers fought during Sultan Sa-
fərqli fikirlər vardır. Atayi və b. onun h.830-da doğulduğunu 
yazırlarlar. Muhyiyə görə isə h.940 (1534)-də vəfat etdiyində 
114  yaşında  olub,  yəni  h.826-da  doğulub.  2  yaşında  ikən 
atasını itirib, onu əmisi Seyyid Əli böyüdüb, təhsil və tərbiyə 
verib. Əmisindən öyrənməyə başladığı Qurani-Kərimi dörd 
yaşına  çatdıqda  təkbaşına  xətm  etmiş,  Türkcə  kitablardan 
təfsir və Hədis oxumağa başlamışdı. Yaşıdları kimi oyun və 
əyləncələrə qoşulmamış, 7-10 yaşlarından yetkinliyi ilə on-
lardan  seçilmiş,  mübarək  gecələrdə  səhərə  qədər  ibadətlə 
məşğul  olarmış  (Muhyi:  20),  15  yaşında  yeniyetmə  ikən 
elmləri daha dərindən öyrənmək məqsədilə evdən xəbərsiz 
Mavəraünnəhrə      yola  düşür.  Əmisi  xəbər  tutub,  arxasınca 
adam salmış, lakin onu geriyə qaytara bilməmişlər. Təbrizə 
çatdıqda  bu  şəhərin  cazibəsinə  düşərək  uzun  illər  burada 
yaşayır.  Təbrizdə  həm  də  mədrəsə  təhsili  görüb,  Molla 
İbrahim kimi tanınıb. Getdikcə Molla İbrahimin (Gülşəninin) 
sarayda etibar və nüfuzu artır, bəzi rəsmi vəzifələrdə (elçilik 
və s. kimi) olur, məsləhət və təklifləri nəzərə alınır (Muhyi: 
26-28,30). Uzun Həsənin onu gizli elçi kimi Herata, Hüseyn 
Baykaranın  yanına  göndərməsi  söylənilir  (Muhyi:29-30). 
Gülşəni, Uzun Həsənin oğlu Xəlil Şirazda vali ikən xalqa et-
diyi  zülmün  qarşısını  almaq  üçün  Şiraza  göndərilib.  Bu  iki 
fakt  şeyxin  böyük  etibarına  dəlalət  edir.  Mənbələrdə  Herat 
səfərində  Şeyx  İbrahimin  Molla  Cami  ilə  görüşüb  söhbət 
etdiyi  də  göstərilir  (Muhyi:30-31).  Uzun  Həsənin  elmi, 
elm  adamlarını  himayə  etməsi  sayəsində  Gülşəni  Təbrizə 
getdiyi  gündən  ona  da  hər  cür  qayğı  və  sayğı  göstərilirdi 
(Muhyi:25). Ona, istədiyi zaman saraya, hökmdarın hüzuru-
na  sərbəst  girib-çıxma  səlahiyyətini  təmin  edən  “tərxanlıq” 
(tarhanlıq)*  rütbəsi verilmişdi. Gülşəni sarayda nişançılığa** 
təyin  olunmuşdu.  Uzun  Həsənin  zamanında  olduğu  kimi 
Sultan  Yaqub  zamanında  da  Şeyx  saraya  yaxın  idi.  Hətta 
Sultan  bəzi  döyüşlərdə  əsgərlərinin  mənəvi  dəyanətini  qo-
rumaq  üçün  Şeyxi  özüylə  götürürmüş  (Muhyi,112-113). 
Sultan  Yaqubun  ölümündən  (h.896/1490)  sonra  yenidən 
münaqişəli,  mübahisəli  məqamlar  başlandı.Gülşəninin  Sul-
tan Yaqub və Qazı İsa ilə olan yaxınlığı onların hər ikisinin 
ölümündən  sonra  şeyxi  çətin  vəziyyətə  saldı.  Gül-şəni  çox 
sayda  müridləri  ilə  h.900  (1495)-ci  ildə  həccə  getmişdir. 
Şah  İsmayılın  Təbrizə  gəlişilə  Şeyx  Təbrizdən  ayrılmağa 
qərar  verir.  Gülşəni  Misirə  getmək  qərarını  açıqlayır 
(Muhyi,257-268).  Mənbələrin  verdiyi  bilgilərə  görə 
ətrafındakılarla Misirə getmək məqsədilə yola çıxaraq h.907 
(1501)-ci ildə Karaamidə (Diyarbəkirə) yetişir. Xalq bundan 
çox sevinir. Gülşəni, daha sonra Amiddən Urfaya, oradan da 
Mərəşə gedir. Qüdsə getməyə izin almaqda israrlı olan Şeyx, 
nəhayətdə Əlaüddövlədə qısa müddət qalıb, geriyə dönmək 
şərtilə izin alır. Əsil məqsədi bir daha geri dönməmək olan 
şeyx,  Qüdsdə  bir  ərbəin  tamamladıqdan  sonra  xəlifələri  ilə 

---