Niftullayev Vaqif Sahibkarlığın əsasları ‘Zaman nəşriyyatı’

§ 5. Birjaya üzvlük 520

20. 
    fəsil. Fyuçers əməliyyatının iştirakçıları 530
    

s**' l. Hedcerlər 531

,s‘' 2. Ticarətçilər 532

,s''' 3. Alverçilər 535

20. 
    fəsil. Forvard və fyuçers kontraktları,
    

onların xüsusiyyətləri 539

L Forvard qiymətləri və forvard kontraktları 539

,s''' 2. Fyuçers kontraktlarının əsas səciyyəsi 546

3. Fyuçers kontraktları üzrə öhdəliklərin tənzimlənməsi 547

20. 
    fəsil. Birjaların fəaliyyətinin
    

hüquqi tənzimlənməsi 551

.'ji' L ABŞ-da fyuçers ticarətinin tənzimlənməsi 551

2. 
   Digər ölkələrdə fyuçers ticarətinin tənzimlənməsi 559
   

II) V^uqif Niftullayev. Sahibkarlığın əsaslan
VI BÖLMƏ.

Sahibkarlıq fəaliyyətində auditor və lizinq xidməti

20. 
    fəsil. Audit idarəetmə obyektidir 561
    

>''■ I. Audit anlayışı və onun məqsədi 561

,s'' 2. Auditin standartları 566

>''■ 3. Məcburi audit 570

,s'>' 4. Təşəbbüskar audit və auditor xidmətinin

digər növləri 574

,s'' 5. Auditorların ixtisaslaşdırılması 585

,s'>' 6. Auditor fəaliyyətinin etik normaları 592

20. 
    fəsil. Auditor yoxlamasının yekun mərhələsi 598
    

l. Auditorlar tərəfindən yoxlamanın

nəticələrinin qiymətləndirilməsi 598

s'>' 2. Auditor rəvi 599

20. 
    fəsil. Auditorların məsuliyyəti 602
    

/. Auditor yoxlamalarının keyfiyyətinə nəzarət 602

,s'>' 2. Auditor firmaları, auditorların hüquq və vəzifələri 605

,s' ‘ 3. Auditorların məsuliyyəti 608

2. 
   Auditor yoxlamasının həyata keçirilməsi zamanı təsərrüfat subyektinin hüquqları,
   

vəzifələri və məsuliyyəti 613

20. 
    fəsil. Lizinq xidməti, onun
    

hüquq və vəzifələri 615

l. Lizinq haqqında anlayış və onun

xidmət formaları 615

.s**' 2. Lizinq müqaviləsi, subyektlərin

hüquq və vəzifələri 615

11

^‘Oxu, anla, düşün, hərəkət et”

Həzrəti Məhəmməd Peyğəmbər

Müqəddimə

Müstoqil Azərbaycan Respublikası inzibati-amirlik sistemindən liemokratik prinsiplər əsasında qurulan və azad bazar münasibətlərinə söykənən yeni iqtisadi sistemə keçməyə başlamışdır. Sərbəst bazar iqtisadiyyatının təşəkkülü sahibkarlığın inkişafı üçün geniş zəmin yaradır. İnsanların bazar iqtisadiyyatına xas olan müstəqil və sərbəst iqtisadi fəallığı yalnız sahibkarlıq fəaliyyəti sahəsində üzə çıxır. Belə ki. bazar iqtisadiyyatı şəraitində müxtəlif mülkiyyət formalarının yaranması insanların mülkiyyətə münasibətini dəyişdirir, sahibkarlıq hissini gücləndirir və məhsul bolluğu yaratmağa olan marağım artırır.

Sivilizasiyalı bazar iqtisadiyyatının formalaşrriasmm ən başlıca struktur komponentlərindən biri sahibkarlıq fəaliyyətidir. Sahibkarlıq l'əaliyyəti fiziki və hüquqi şəxslərin mənfəət əldə etməsi məqsədilə qanunvericiliklə qadağan edilməyən təsərrüfat fəaliyyətinin bütün növləri, o cümlədən məhsul istehsalı, satışı və xidmət göstərilməsi formasında həyata keçirdikləri müstəqil təşəbbüskarlıq fəaliyyətidir. Zəngin məzmuna, müxtəlif növlərə və formalara malik olan sahibkarlıq fəaliyyəti iqtisadi və sosial tərəqqinin əsas şərtidir, sahibkarlar isə cəmiyyətin ən təşəbbüskar, çevik, elmi-texniki yenilikləri daha tez mənimsəyən və iştehsalata tətbiq edən sosial təbəqəsidir.

Bazar iqtisadiyyatının əsas hərəkətverici qüvvəsi olan sahibkar həmişə çalışır ki, mövcud iqtisadi resurslardan qənaətlə, səmərəli istifadə edərək dünya standartlarına uyğun rəqabət qabiliyyətli məhsul istehsalını artırsın, rəqabət bazarında öz təklifi ilə çıxış edə bilsin və nəticədə yüksək mənfəət götürsün. Deməli, milli iqtisadiyyatı formalaşdırmaq və inkişaf etdirmək üçün sağlam sahibkarlıq mühitinin yaradılması, insanların sahibkarlıq ruhunda tərbiyə olunması və sahibkarlıq fəaliyyətinin öncül inkişaf istiqamətlərinin müəyyənləşdirilməsi zəruridir.

Sahibkarlığın inkişafı bir tərəfdən məhsul bolluğu yaratmaqla daxili istehlak bazarının formalaşmasına səbəb olur və sağlam rəqabət üçün geniş imkanlar açır, digər tərəfdən isə işsizlik kimi kəskin sosial-iqtisadi problemin həllini sürətləndirir və dövlət büdcəsinin zənginləşməsinə kömək edir.

Azərbaycan Respublikasında sahibkarlığın inkişafı ilə əlaqədar müəyyən işlər görülüb: Antiinhisar Siyasəti və Sahibkarlığa Kömək Komitəsi və həmin komitənin nəzdində Sahibkarlığa Kömək Milli l'ondu yaradılıb, “Sahibkarlıq fəaliyyəti haqqında” Qanun, “Sahibkarlığın inkişafı sahəsində dövlət siyasətinin əsas istiqamətləri” və "Azərbaycan Respublikasında kiçik və orta sahibkarlığa Dövlət Köməyi (1997-2000-ci illər) Proqramı” qəbul edilib. Sahibkarlıq fəaliy-

12 ^{V iiqif Miftullaycv. Sahibkarlığın əsaslan}

Vvttı İKiqqıııda Azorbaycan Respublikasının Qanunu bütün mülkiyyət i'onnalannın boraborliyi prinsiplərinin həyata keçirilməsi, müstəqil olaraq fəaliyyət sahələri seçilməsi və iqtisadi qərarlar qəbul edilməsi əsasında təşəbbüskarlığın və işgüzarlığın geniş vüsət alması üçün əlverişli şərait yaradılmasına yönəldilmişdir. Özəlləşdirmə və aqrar islahat inamla həyata keçirilir, müxtəlif mülkiyyət fonnalan inkişaf etdirilir, sahibkarlığın fəaliyyəti dövlət tərəfindən tənzimlənir, ali məktəblərdə sahibkarlıq fənni tədris olunur və bu sahədə yüksək ixtisaslı milli kadrlar hazırlanır.

Qeyd etmək lazımdır ki, sahibkarlığın əsasları, sahibkarlıq fəaliyyəti, sahibkarlığın formaları və növləri barədə Qərb dövlətlərinin, Rusiya və Azərbaycanın iqtisadçı alimləri tərəfindən çoxsaylı kitab, monoqrafiya və elmi məqalələr nəşr olunub. Lakin həmin əsərlərdə sahibkarlığın bəzi nəzəri və praktiki məsələləri müstəqil Azərbaycan Respublikasının mövcud sosial-iqtisadi durumu və sahibkarlıq mühiti baxımından lazımi səviyyədə işıqlandırılmır. İqti.sad elmləri doktoru Vaqif Niftullayevin Azərbaycan dilində hazırladığı “Sahibkarlığın əsaslan” kitabı bu boşluğu müəyyən dərəcədə doldurmaq məqsədi güdür. Kitab 6 bölmədən və 39 fəsildən ibarətdir. Müəllifqarşıya qoyduğu məqsədə çatmaq üçün əsas diqqəti aşağıdakı problemlərin araşdırılmasına, yəni sahibkarlıq fəaliyyəti və onun səciyyəvi cəhətləri, növləri, sahibkarlıq şəraitində müəssisənin fəaliyyəti, sahibkarlıq fəaliyyətində qiymət siyasəti, marketinq və menecment sistemi, birja fəaliyyəti, auditor və lizinq xidməti və s. istiqamətlərinə yönəlmişdir.

Görkəmli iqtisadçı alim Vaqif Niftııllayev mövcud iqtisadi ədəbiyyatlardan bacarıqla və yaradıcı surətdə istifadə edərək sahibkarlığın əsaslarına dair aydın və oxunaqlı dildə qiymətli kitab yazmışdır. Gərgin əməyin məhsulu olan böyük həcmli “Sahibkarlığın əsaslan” kitabı ali məktəb tələbələri, aspirantlar, müəllimlər, biznesmenlər və sahibkarlar üçün son dərəcə faydalıdır.

Bu dəyərli kitabın nəşri ilə əlaqədar bütün xərcləri sahibkar Rasim Məmmədqulu oğlu Niftııllayev maliyyəşdirmişdir. Yəqin ki, sözügedən kitabın geniş oxucu kütləsi olacaq və onlar Azərbaycan xalqının xeyriyyəçi oğlu Rasim Niftullaycvə öz səmimi təşəkkürlərini bildirəcəkdir.

Bazar iqtisadiyyatının ən aktual problemlərinə dair yeni kitab və monoqrafiyaların yazılmasında və yüksək ixtisaslı iqtisadçı kadrların hazırlanmasında əziz dostum, məhsuldar alim Vaqif Niftullaycvə böyük uğurlar arzulayıram. Halal əməyi ilə yaşayıb yaradan, gərəkli kitablar yazan tanınmış alim Vaqif Niftullayevin elmi fəaliyyəti çoxları üçün örnək olmalı və ona qarşı qısqanclıq edən şəxs Məhəmməd Peyğəmbərin “Beytulmala uzadılmış əl, qızım Fatimamn da olsa, kəsilməlidir” kəlamını unutmamalıdır.

İsa Vəli oğlu Əhmədov,

professor

13