Negatywny platonizm o genezie, problematyce I zaniku metafizyki oraz pytaniu, czy filozofia
Yüklə 1 Mb. Pdf görüntüsü
|
― 178 ― przygotowuje jednak własną śmierć, albowiem przy zaaplikowaniu go przyrodzie okazuje się, że jeśli nie występuje tu ten pierwotnie cało- ściowy charakter rozumu, to i wiara w to, że można tę całość osiągnąć za pomocą jasnego i rzetelnego ujmowania prostych pojedynczych prawd, jest niczym więcej aniżeli articulus fidei tejże rygorystycznej nauki. Od tego czasu – w przybliżeniu od momentu, w którym Newton ukończył mechanikę Galileusza – pojawia się tu nagle obok i przeciw- ko starej nauce o całości i jej skończonych, ujętych w swojej budowie podstawach, zbiór nauk, które są trwałe, pozytywne, pewne, obiektyw- ne, a jednocześnie niecałościowe, ograniczone, postępujące od jednego członu do drugiego a nigdy definitywnie niekończące swoich analiz. W Kartezjuszowym sposobie myślenia nie występuje jeszcze w pełni uświadomiony konflikt między tymi naukami, ale uwidacznia się on już od czasów Pascala. Pascal nie konstruuje żadnego systemu, stara się jednak rozwiązywać pojedyncze, niezależne problemy, do których przystępuje bez uprzedniego zorientowania na całość, bez esprit de
todycznie przeszła przez nowe doświadczenia, przyznaje ona niemalże jednomyślnie, że matematyczny rygor nie jest adekwatnym substytu- tem starego podejścia całościowego, ani drogą do jego osiągnięcia. Matematyczny racjonalizm bynajmniej nie stawiał się jeszcze przeciw- ko teologii, zaproponował on jedynie nowe rudymenta dowodzenia jej fundamentalnych prawd. Charakterystyczne jest natomiast, że u Pascala spotykamy się już z próbą niemetafizycznej teologii, z próbą uprawia- nia jej na miarę ograniczonych ludzkich możliwości, sprzeczności oraz niemożności ujęcia człowieka całościowo za pomocą ograniczonego, pozytywnego rozumu. Epoka niechęci względem esprit de système właściwa Oświeceniu, okres postępującego zwycięstwa ograniczonego rozumu, powszechne- go i praktycznego w intelektualnym badaniu wszystkiego, jak również w praktyce życia codziennego przynosi ze sobą również krytykę ra- cjonalnej teologii, tj. metafizycznej części teologii. Tak się po części zapada most, który przez stulecia był budowany i obecny pomiędzy chrześcijańskim objawieniem a przyrodzonym pojmowaniem świata właściwym człowiekowi. Tym samym rozpada się naiwnie podpiera- na antyczną metafizyką możliwość dotarcia przez człowieka za pomo- cą własnych sił do podstaw bytu, znajdujących się poza nim samym. A ponieważ myślenie metafizyczne dominowało jeszcze po upadku metafizyki, dlatego człowiek od osiemnastego wieku albo szukał pew- nego zaczepienia, zakotwiczenia w czymś całościowo zdefiniowanym, Kwartalnik Filozoficzny, tom XLIII, 2015, zeszyt 4 © Copyright by Polska Akademia Umiejętności, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 2015 ― 179 ― w jakiejś całości, kompletności, albo próbował znaleźć nową drogę do całościowego, organicznego pojęcia rozumu, jakie przynależało antycz- nej metafizyce, w takiej formie, w jakiej przejęła ją i przeformułowa- ła europejska myśl średniowiecza. Pierwszą drogą podążał empiryzm, sceptyczna negacja metafizyki i pozytywizm, które trzymają się danych zmysłowych, powierzchni rzeczy, wiedzy empirycznej, a których filo- zofia sprowadza się do krytyki metafizycznych, tj. w gruncie rzeczy językowych, nieprawidłowości, które człowiek projektuje na rzeczy- wistość ze względu na swoje przyzwyczajenia oraz antropocentryczne tendencje. Religią jest tu antropomorfizm, teologią dogmatyczną naiw- na wiedza połączona z instytucjonalną duchową przemocą. Filozofia ma tutaj wartość jedynie negatywną, jest czystą destrukcją wszystkiego, co jest, z wyjątkiem tego, co dane bezpośrednio, jest zagładą całego do- mniemanie czcigodnego metafizycznego szkieletu bytu, który miał być ujęty w swej pełni i naturze. Za pomocą tego destrukcyjnego procesu redukuje się całą terminologię stosownie do empirycznych ograniczeń, do obszaru uwarunkowanego i uprawianego na ludzką modłę. Ręka w rękę z tym podążała również nowa praktyka życiowa skupiona na kategorii prywatnej i publicznej użyteczności oraz nowy sposób obiek- tywnego pojmowania człowieka, wyznawanych przez niego wartości oraz celów, które stały się argumentami nowego rachunku przydatności i dobrobytu. Nowa technika obiektywnej, ekonomicznej, niebezpośred- nio przymusowej kontroli oraz manipulowania ludźmi była uważana za rodzaj postępu. Nowoczesny odpowiednik organicznej wersji rozu- mu wyrósł z niezadowolenia, ze sceptycznego i negatywnego stanowi- ska względem skończoności, ale również z niedostatków empiryzmu, głównie z jego zbytnio pasywnego charakteru. Pojawił się tam, gdzie tradycja pozytywnie metafizycznej myśli pozostała najżywsza. Wyko- rzystał motyw odkryty przez Kartezjusza, którego nowoczesny racjo- nalizm nie rozwinął w organiczną strukturę, tj. motyw podmiotu i jego pewności siebie, a więc ludzkiej autonomii względem absolutnej pote- stas divina w sferze prawdy. Przede wszystkim zrobił to, aby królestwo ludzkie, czy lepiej: tę autonomiczną rozumową władzę określić ściśle zamkniętym układem pojęciowym. Następnie, aby ten system pojęcio- wy w nierozłącznym połączeniu utożsamić z samą strukturą rzeczywi- stości, żeby położyć znak równości między substancją a podmiotem, aby „ideę” rozumieć jako „pojęcie”, które samoczynnie rozwija się i realizuje stary, dotychczas nieosiągnięty cel myślenia metafizyczne- go – uzyskanie jedności bytu i myśli, ich identyfikacji, która przekracza ich podział, syntezę, resorpcję ich rozłamu i różnic. Tutaj po raz ostatni Kwartalnik Filozoficzny, tom XLIII, 2015, zeszyt 4 © Copyright by Polska Akademia Umiejętności, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 2015
Yüklə 1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|