Negatywny platonizm o genezie, problematyce I zaniku metafizyki oraz pytaniu, czy filozofia
Yüklə 1 Mb. Pdf görüntüsü
|
― 172 ― tegoż rozumienia. Struktura książki dzieli się na filologiczną i filozo- ficzną. Oczywiście to, co proponują autorzy w miejsce Arystotelesa jest przeważnie – patrz ponownie Reinhard – tak nieadekwatne grackiemu pojmowaniu rzeczy, że przy wszelkiej wspaniałości tych koncepcji, możemy je jedynie zanegować. Nie znamy więc dziejów najstarszego okresu greckiej myśli i chyba nieprędko je poznamy, jakkolwiek ich znajomość byłaby z filozoficznego punktu widzenia niezwykle ważna. Gdy metafizyka jest jedynie określoną formą na drodze, którą wytyczy- ła zachodnia filozofia, wówczas jest dla filozofii zasadniczo doniosłym zadaniem zabezpieczyć sobie ten pierwotny obszar, w którym rozpo- ściera się ona jako jeden z możliwych sposobów filozofowania, a jako taki ma on swoje historyczne losy i w sposób naturalny może mieć również swój koniec. Nie znamy historii powstania metafizyki i nieprędko ją poznamy, jednakże wiele w dziejach tzw. okresu presokratycznego przemawia za tym, iż centralnym zagadnieniem już wtedy była fundamentalna praw- da, odsłonięcie, ἀλήθεια. Najstarsza filozofia nie była bogata w wiedzę, a nawet czasami świadomie dystansowała się od „bycia uczoną” (mno-
zaznajomionymi z licznymi zagadnieniami nie czyni jeszcze z ich filo- zofii nieudolnego wysiłku bycia prymitywną nauką. Wszakże nie było jeszcze wówczas nauki w ścisłym tego słowa znaczeniu, tj. systematycz- nej specjalistycznej teorii posługującej się systematyczną konstrukcją pojęciową. Ta powstała dopiero na przełomie XV i XVI stulecia, zresz- tą nie bez uczestnictwa filozofii, a zwłaszcza ustanowionej już metafi- zyki. Na Platona miała wpływ matematyka tzw. pitagorejczyków, z ko- lei Platońska systematyka niewątpliwie wspomogła wysiłki dokonania matematycznej syntezy, niewątpliwy jest również wpływ arystotele- sowskiej logiki na zbiór Euklidesa. Pierwotna filozofia mówiła mało na temat wszechświata, nie proponowała również żadnego modelu świata. Jeśli starożytni filozofowie już to czynili, to odbywało się to na zasadzie takiego samego prawa i w taki sam sposób, jak tworzyli osady, wzbo- gacali się będąc dobrymi kupcami umiejącymi właściwie oszacować ilość zysku lub jak stratedzy umiejętnie pokonujący nieprzyjacielską flotę. Jest rzeczą zrozumiałą, że w prafilozofii nie rozróżniono jeszcze rozlicznych rodzajów „teorii” w sposób jasny i precyzyjny. Przed nami wciąż znajduje się raczej chaos, w którym zarysowują się pewne zdu- miewające, nieprzewidywalnie głębokie i nieprzebranie bogate lądy. Jednakże, gdy najstarsza filozofia naśladuje mityczną poezję o cha- rakterze eschatologiczno-kosmologicznym, i kiedy przyodziewa się Kwartalnik Filozoficzny, tom XLIII, 2015, zeszyt 4 © Copyright by Polska Akademia Umiejętności, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 2015 ― 173 ― w szaty wieszczych, bożych przepowiedni, to jej „wiedza” jest szcze- gólnego rodzaju. Dopiero na samym końcu całego tego ruchu, w reflek- sji nad ostatnim reprezentantem całej tej pierwotnej formy myślenia pokazała filozofia – tym razem już metafizyczna – jak tworzyć wzór dla „wiedzy” właściwie „filozoficznej” w przeciwieństwie do innego rodzaju badań i dociekań, do innej ἱστορία. Czy Sokrates-filozof jest jedynie literackim mitem, czy może postacią historyczną? Osobiście wciąż skłanialibyśmy się ku temu drugiemu rozwiązaniu. Wydaje nam się bez wątpienia, że w jego postawie zaprezentowanej u Platona mamy przed sobą szczególnie aktywną, antropologicznie ukierunkowa- ną wersję tejże filozoficznej „prawiedzy”. Platon, twórca metafizyki, tkwi swymi korzeniami w tej przedmetafizycznej glebie, starając się zarazem ją zachować i wykorzystać opisując postawę Sokratesa. Jego ogromnemu filozoficznemu i literackiemu ingenium udało się stworzyć postawę, której symboliczne znaczenie na sposób niezwykły przekra- cza każdą historyczną rzeczywistość, a która słusznie stała się zna- kiem filozofii w ogóle. Dopiero wąska, pozbawiona życia interpretacja w tradycji arystotelesowskiej logiki (tj. metafizyki) mogła przedstawić filozofię Sokratesa jako typ uśpionego intelektualizmu, a jej „życiowe” pytania zastąpić logiczną niesprzecznością i sztuką sprawnego konstru- owania definicji. Ale z drugiej strony platoński Sokrates nie jest jedynie zwykłym „moralnym filozofem” w tym sensie, w jakim przedstawił go H. Maier
5 , tj. kimś, kto harmonizuje ludzkie wnętrze, jest przewodni- kiem ku życiowemu „dobru”, wytrwałości i jedności. Można powie- dzieć, że Sokrates w ten sposób również funkcjonuje, jednak nie będąc moralistą, wyłącznie niezwykłym moralnym ingenium, ale filozofem, tj. kimś przysposobionym „wiedzą” konkretnego rodzaju. Ta „wiedza” jest charakteryzowana jako wiedza niewiedzy (vědění
Dopiero będąc takim ujawnia się pod postacią wybitnego zapaśnika w dialektycznej dyskusji, którym uczynił go Platon. Nie mógłby być tym absolutnie niezależnym adwersarzem, gdyby nie był zupełnie wolny, gdyby był uzależniony od czegoś (skończonego) na ziemi czy w niebie. Sokratejska niezależność zakorzeniona jest w absolutnej wolności lub w nieustannym uwalnianiu się od wszelkich przywią- zań względem natury, tradycji, czyichś i własnych schematów, czy dóbr fizycznych i duchowych. Bezgraniczną śmiałością wykazuje się ta filozofia pozornie opierająca się na fakcie ukierunkowania na cel, 5 H. Maier, Sokrates. Sein Werk und seine geschichtliche Stellung, Tübingen 1913. Kwartalnik Filozoficzny, tom XLIII, 2015, zeszyt 4 © Copyright by Polska Akademia Umiejętności, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 2015 Yüklə 1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|