Neft firtinasi
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- TÜRKLƏRİN NEFT UĞRUNDA MÜCADİLƏSİ
hərəkətlərini, xüsusilə Suriyadakı son çalışmalarını addım-addım təqib edir və nəzarət altına alır- dılar. Çünki, Fransanın Xarici İşlər Nazirliyi bilirdi ki, İngiltərənin Suriyadakı kiçik bir müvəffəqiy- yəti, Fransanı Orta Şərqdən tamamilə silə bilərdi. Bu, eyni zamanda Fransanın Uzaq Şərq müstəmləkə siyasətinin də sonu olacaqdır. Fransa isə buna dözə bilməzdi. Bu mövzuya aid bir misal göstərmək üçün 1912-ci ilin yanvar ayında Balkan müharibəsi səbəbindən Fransanın Xarici İşlər Nazirliyinin Suriyadakı nümayəndəsi tərəfindən göndərilən aşağıdakı önəmli hesabata baxmaq kifayətdir. Hesabatda deyilirdi: “Suriya əhalisini, İngiltərənin Suriyanı işğalını istəməyə razı salmaq və həvəsləndirmək üçün güc sərf edən iki komitə Şam və Beyrutda çoxdan bəri mövcud idi. Bu iki komitə axırda Beyrutda birləşərək hərəkət marşrutları haqqında təlimat almaq üçün Misirə nümayəndələr göndərmişdi. İngiltərə lehinə çoxdan bəri açıqdan-açığa təşviqat aparılır. 1912-ci il yanvarın 10-da ingilis “Burham” kreyseri Trablusşam limanına lövbər atdı. Kreyserin kapitanı valini ziyarət edərək şəhərdə asayişin təmin edilməsində israrlı olacağını və bu məqsədlə quruya çıxarılacaq matrosların ancaq ingilis birliklərinin gəldiyi vaxt yerlərini onlara verərək gəmiyə qayıdacaqlarını söylədi. Bu vaxt Beyrutda heç bir fransız hərb gəmisinin olmaması, İngiltərə tərəfindən Suriyanı işğalını qərara alması ehtimalını bir daha qüvvətləndirmişdir. İşğal mövzusundakı təşviqatlar Əlcəzair müsəlmanları arasında da davam etdirilməkdədir. Yerliləri işğala alışdırmağa çalışan komitələr tərəfindən 10.000 əlcəzairli müsəlman Şama göndərildi. Lord Kitchnerin bir yaxın adamı Beyruta getdi. Yuxarıda adı çəkilən adamın hüzurunda bəzi toplantılar keçirildi. Bu toplantılarda iştirak edənlərin hamısı müsəlman idilər. Hər tərəfdə müəyyən bir plan daxilində hərəkət edilirdi. Bu planın məqsədi orada- burada üsyanlar yaratmaq və ingilislərin xeyrinə şərait yaratmaq idi. Suriyadakı fransız təbəəsi ilə onları himayə edənlər bu planı pozmaq üçün əllərindən gələni edirdilər. Onlar üçün əsrlərdən bəri Suriyada mövcud olan bu vəziyyətin dəyişdirilməsinə Fransa tərəfindən imkan verilməyəcəyinə ümid bəsləyirlər”. Bəli, fransız diplomatları buna ümid edirdilər. Lakin, həqiqətin işığı altında Fransanın bu ümidi həqiqət olaraq meydana çıxacaqdırmı? İngiltərə mütləq nəyin bahasına olursa olsun Orta Şərqin neft sahələrinə təkbaşına sahib olmaq istəyirdi. Bu nəticəni aşkara çıxartmaq üçün hər şeyə əl atırdı. Hesabatda da bildirildiyi kimi İngiltərə, ehtimal olunan bir fransız hücumunu da hesaba almışdır. Bunu qabaqlamaq üçün də Əlcəzairi Fransanın əlindən almaq istəyirdi. Bu məqsədlə Əlcəzairdən Su- riyaya on mindən artıq bir kütlə gətirmişdir. Beləliklə İngiltərə Fransanın Orta Şərq işlərinə aktiv olaraq müdaxiləsini yaxşı qarşılamadığını açıqca ortaya qoyurdu. Yenə hesabatda bildirildiyi kimi, İngiltərə, daha bir dəfə, həm də sonuncu olmamaq şərti ilə ingilis hərb gəmilərini neft sahələrinə gedən yol üzərindəki bir limana göndərdi. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, bu liman, Osmanlı İmperiyasının ərazisinə daxil idi. TÜRKLƏRİN NEFT UĞRUNDA MÜCADİLƏSİ Neft hər cür diplomatik qaydaların xaricindədir. Neft üçün güclü olmaq lazımdır. Artıq neft elə sehrli bir maddə halına gəlmişdir ki, buna sahib ola bilmək üçün dost və müttəfiq bildiyimiz Almaniya da daxil olmaqla Rusiya, İngiltərə və Fransa birləşərək 600 illik bir imperiyanı edama məhkum etmişdilər. Krit, Trablusqərb və Balkan müharibələri bu siyasətin, neft siyasətinin başlanğıcı idi. Türklər Kritdən, Trablusqərbdən və Balkan yarımadasından saysız-hesabsız itgilər verərək çəkilmişdilər. Etiraf etmək lazımdır ki, dünya mədəniyyətinin təmsilçiləri olan Qərb dövlətləri bu iş üçün kilsəni çox asan şəkildə öz niyyətləri üçün xidmət etdirmişdilər. Neft sadəcə bir imperiyanı deyil, tarixlərə sığmayan adil və məğrur bir milləti də yox etmək gücünə malik idi. Məhvinə qərar verilən və tətbiqini Kritdə, Balkan yarımadasında və imperiyanın digər hissələrində müşahidə etdiyimiz bu millət türk milləti idi. 600 illik imperiyanın hər gün ayrı-ayrı nöqtələrində gah ingilis qızıllarına özlərini satmış ərəblər, gah İngiltərə Enteljans Servisin Balkan yarımadasındakı bütün insanlıqdan kənar vəhşiliklərin baiskarı olan cəsusu ser Boksterin əmrinə tabe Balkan komitəçiləri neftə görə tarixin üz qarası olan qırğınlar törədirdilər. Qərb Parisdə nəşr olunan “Echo de Paris” qəzeti müxbiri tərəfindən Berlindən göndərdiyi və 1912-ci il yanvarın 18-də çap edilən materialda vəziyyəti belə şərh etmişdir: “Maksimilyen Harden Kiçik Asiyaya sıxışdırılan Türkiyənin həyat tapacağını cümə ertəsi günü təkrar edirdi. Həqiqətən da hər kəsə məlumdur ki, xeyli zamandan bəri qərbləşən türklər Kiçik Asiyada tamamilə məhvə məhkum olacaqdılar”. Qərb dövlətləri sözün əsl mənasında türkləri və Türkiyəni məhv etmək istəyirdilər və bunu açıq-aşkar bildirməkdən də çəkinmirdilər. Neft istehsalçıları Türkiyəni həqiqətən məhv etməyə qərar vermişdilər və planlarını gecikmədən reallaşdırmağa çalışırdılar. Böyük Osmanlı İmperiyasının darmadağın edilməsi isə bu qərarın ən dolğun nəticəsidir. Bütün bu açıq-aşkar görünən təhlükələrə baxmayaraq, təəssüf ki, dövləti əllərinin içində saxlayan İttihat və Tərəqqi Partiyası qəflət yuxusunda idi. Almanlar qurduqları çox dostanə münasibətlərə baxmayaraq Türkiyədən daha geniş imtiyazlar əldə etmək üçün hər cür tədbirə baş vururdular. Bu tədbirlər sırasında sabotajlardan tutmuş ən yüksək məqamdakı siyası toplantılara və anlaşmalara qədər hər şey var idi. Almaniya Orta Şərqdə siyasi və xüsusilə iqtisadi mənfəətlərinə sədd çəkən dövlət olaraq İngiltərəni qəbul edirdi. Həmçinin, Rusiya da Orta Şərqə iddialı idi, lakin Almaniya ona çox əhəmiyyət vermirdi. Əslində Almaniya bilirdi ki, Rusiya ilə İngiltərə arasında iki ziddiyyət nöqtəsi vardır. Bu iki nöqtədən biri zəngin neft ehtiyatlarına sahib olan İran, digəri isə boğazlar məsələsi idi. Rusiyanın istər İranda yer tutmasına, istərsə də boğazlara enməsinə və beləliklə isti dənizlərə çıxmasına mane olan dövlət yalnız İngiltərə idi. Rusiya beynəlxalq siyasətində İngiltərənin rəqibinə çevrilmişdir. Almaniya siyasətçiləri bu məsələni çox yaxşı bilir və Rusiyanı Orta Şərqdə özünə böyük bir rəqib olaraq qəbul etmək istəmirdi. İngiltərə tarixin hər səhifəsində Rusiyanın isti dənizlərə çıxmasına və xammal mənbələrinə yaxınlaşmasına daima mane olmuşdur. Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|