Mühazirənin planı: Bitkiçilik kənd təsərrüfatı istehsalının əsas sahəsi kimi

Əhəmiyyəti. Əhalini ərzaqla, heyvandarlığı yemlə və sənayeni xammalla təmin etmək üçün dənli taxıl bitkilərinin əhəmiyyəti olduqca böyükdür. Odur ki, yer kürəsində taxıl istehsalını artırmaq müasir dövr üçün ən vacıb problemlərdən biridir. Payızlıq buğda məhsuldar və yüksək keyfiyyətli dənli taxıl bitkisidir. Dənin tərkibində əvəzsiz amin turşuları olan zülallar, yağ, vitaminlər, karbohidratlar və mineral maddələr vardır. Buna görə də ərzaq məqsədi üçün çörək bişirmədə və qənnadı sanəyesində, yarma istehsalında, makaron, vermişel və başqa ərzaqların hazırlanmasında geniş istifadə olunur.

Buğda dəninin tərkibində orta hesabla 12-19% zülal, 65-75% nişasta, 2% yağ, 1,2% sellüloza, 2,1% kül var.

Buğda dənində fosfor, qiymətli kalium birləşmələri, dəmir və çoxlu vitaminlər vardır. Dəndə olan zülallar və sulu karbonlar insan orqanizmi tərəfindən çox asan mənimsənilir. Buğda dəni çörək bişirmədə, makaron, yarma, vermişel, qənnadı və s. ərzaqların hazırlanmasında geniş istifadə edilir. Ərzaq kimi istifadədən başqa payızlıq buğda spirt və nişasta sənayesində, eyni zamanda onun sənaye tullantısı (kəpəyi) və küləşi heyvandarlıqda yem kimi istifadə edilir.

Buğda çörəyinin zülalı orqanizmdə asan həll olunub mənimsənilir. 100 qram çörək orqanizmdə yanarkən 245-255 kalori istilik verir. Buğda ununun çörəkbişmə keyfiyyəti kleykovinanın (özlülük) miqdarı və keyfiyyətindən asılıdır. Kleykovinanı təşkil edən qliadin və qlütein zülalları 1:1 nisbətində olduqda çörək yaxşı şişir və keyfiyyətli olur. ızı dənli qüvvəli buğdalarda şüşəvarilik 70%-dən, ağ dənlilərdə isə 60%-dən az olmur. Dənin tərkibində zülalın miqdarı 14%-dən çox olur. 100 qram unun çörəkçıxma həcmi 550 sm³ olmalıdır. Qüvvəli büğda sortları ununun çörəkbişmə qüvvəsi 28 erq-dən aşağı olmur.