Müəlliflik hüququ Roland O
Yüklə 0,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4. İNAMSIZLIQ VƏ LƏYAQƏT
İkinci görünməz şərt- azad istəyin olmasıdır. Əgər bu mövcud deyilsə fərdi azadlıqdan danışmaq da faydasızdır. Doğurdan da həyatda azad istəyin olması çox vacib məsələdir. Bu istəklə biz öz seçimimizi edə bilərik, etdiyimiz seçimin düzgün olmasına çalışmaqla isə bütün məsələləri yaxşılığa doğru dəyişə bilərik. Bu güc bizdə var. Siz öz şəxsiyyətinizin bəzi qeyri-genetik aspektlərinin təsiri altına düşməsəz nəyi edib- etməməniz barədə qərara gəlmək imkanına malik olacaqsız. Bu istək sizin verdiyiniz bütün qərarları, ən kiçiyindən tutmuş ən böyüyünəcən yəni, hal hazırda, nə etmək lazım olduğunu və özünün istədiyin bir adam olmaq üçün həyatda hansı kursu tutmalı olmağın haqda düzgün istiqamət verə bilər. Bundan başqa, burda xülya azad istək kimi bir problem də var. Bu o zaman baş verə bilər ki, özünüzün hesab etdiyiniz hərəkət əslində başqa birinin istəyi ilə olub. Buna misal- reklam olunmadır ki, insanlar inanarlar ki, öz şəxsi istəkləri ilə alış-veriş edirlər, lakin, onlar əslində onlarda dərin təsir yaratmış reklam vasitəsilə çatdırılan dinamik modeli icra edirlər. Bundan başqa kollektiv istək deyilən belə bir şey də mövcuddur. Bu, ümumi məqsədə çatmaq üçün fərdi istəklərin birləşməsidir. Kollektiv istəkdə də yalnışlıq ola bilər. Bu, biz mənfi sosial təsirlər ucbatından qayda-qanunu gözləmədən qrup halında yox, izdihamın ardınca qaçan zaman baş verə bilər. İstək həmçinin ləyaqətin olmasından qaynaqlanır. Bu sizin özünüzü ağır və çətin tapşırıqların öhdəsindən gəlməyinizə imkan verir. Belə olması öz növbəsində öhdəçilik və bir çox hallarda cəsarət tələb edir. Başqa sözlə deyiləni etməkdənsə istədiyin hər şeyi et, ən yaxşısı isə tanımadığına qarşı ol... Misal üçün: azad istəkdən qaynaqlanan qoçaqlıq diktatorluq əleyhinə olan üsyana görədir. Diktatorluqda sizin azad istəyiniz sizin özünüzdən oğurlanmışdır, gərək siz onu vuruşmaqla geri alasınız. Biz öz cəsarətimizi, hələ yeni digər bir “yox” prinsipi meydana çıxan zaman və ya vərdişlərlə mübarizə apararkən də göstəririk. Mübarizə zamanı hətta aydın eşidilən səslə belə “Yox, mən
daha etməmək əslində çox çətindir. Diplomat və siyasətçilər tərəfindən heç bir vaxt yerinə yetirilməyən bu prinsipə aid bir digər misal onların heç bir vaxt dünyada diktaturanın törətdiyi qəddarlıqlara qarşı sərt və ona qarşı aktiv olaraq son qoyulmasına cəhd etməmələridir. Nəhayyət azad istək demokratiya üçün çox əhəmiyyət omaqla, həmçinin bunu etməkdə azad olan elektoratın əsaslı seçim etmək iqtidarında olmasının mövcudluğunu da öz üzərinə götürür. Üçüncü şərt – etdiyiniz hər şeyin dünyaya və özünüzə təsiri var və bunun üçün siz məsuliyyət
də öz düşüncəniz var, siz də öz-özünüzü dərkə maliksiniz (ümumi qəbul edildiyi kimi tam yox), ona görə də siz nə etdiyinizi bilirsiniz, siz məsuliyyət daşıyırsız. -9-
Həqiqi şəxsi məsuliyyətı görə bilmək çox vacibdir. Həm bir fərd, həm də, bir qrup kimi, daşıdığınız o məsuliyyət ki, sizə bu barədə, sən də sosial vəzifəni yerinə yetirməlisən deyirlər. Belə sosial tələblərin diktatorluğa zəmin yaratmasının səbəbi sizin onunla çox götür-qoydan sonra məhz razılaşaraq qəbul etdiyiniz zaman baş verir. Beləliklə, belə qrupların sizdən etdikləri tələbə görə öz şəxsi azadlığınızdan imtina etmək sizə çox ağır başa gələr. Bununla əlaqədar olaraq şəxsi məsuliyyətin mövcud olması, yaşadığımız bütün problemlərin səbəbini günahkar bildiyimiz sosial institutlar, hakimiyyət, dinlər, məktəblər, koorparasiyalar, media və elə bizim özümüzük və bu, bizim bir insan kimi şəxsi zəifliyimizi göstərir. Beləliklə individual insanlar xudbin olduqları üçün əməkdaşlıq etmək əvəzinə yarışa girirlər, cəmiyyətdəki institutlar eyni ilə belə edirlər. Siz ilk olaraq davranışınızı dəyişə bilmirsinzsə sonra da heç nə edə bilməyəcəksiniz. Biz nəyə layiqiksə eləcə də dövlətimiz və bütün digər sosial institutlarımız var.
Həyatda olan çətinliklərə görə şəxsi məsuliyyət daşımaq bundan irəli gəlir ki, dünya çox mürəkkəb və mütləq şəkildə qeyri-müəyyəndir. Biz öz çalışdığımız fəaliyyətin necə nəticələnəcəyinə əmin ola bilmirik. Bizim etdiyimiz hər şey dəyişikliyə və risqə məruz qalır. Bundan o tərəfə çıxış yoxdur. Biz hər şeyə əl atmalıyıq ki, nəyin necə olmağını görək və bilək. Səhvlər bu zaman yarana bilər, bu isə xərc deməkdir. Doğurdan da, hər şeyi səhv edə-edə və onun nəticəsindən əziyyət çəkərək öyrənirik. Bu əlini isti sobaya toxunduran uşağa aid tarixi bir atalar sözünə bənzəyir. “İstidir” sözünü özü əlini ona toxunduranacan anlamır. Burdan belə çıxır ki, həyatın bizə bəxş edə biləcəyi, lakin, əslində isə azad olmayan şey, şəxsi azadlıqır. Həyat tələb edir ki, biz ziddiyətli, həm də öhdəmizdə olan məsələlər barədə fürsət olduqca və bəlkə də, bir az qətiyyətsiz də, olsa mühakimə edək və qərarlar verək. Qətiyyətsizlik məsələsi demokratiyada dərin əhəmiyyətə malikdir. Demokratik sistemlər çevikliyini və əhəmiyyətliyini saxlamaq üçün dövlət məmurlarının mütəmadi olaraq dəyişilməsi tələb olunur. Elektorat vasitəsi ilə baş verən bu dəyşikliklər bu işdə olan yeni insanlara fürsət və yeni ideyalar verir. Bir çox demokratik dövlətlərdə yaranan belə bir problem vardır ki, əminlikdən doğan şövq hazırki vəzifəli şəxslərin istefa verməsini demək olar ki, mümkünsüz edir. Bu pis bir hal kimi səciyyələndirilir və hətta korrupsiyalaşmış olurlar, lakin seçicilər bundan ehtiyyat edərək hansı yolla olursa-olsun yenidən onları seçirlər ki, sonra gələnlər bundan da pis ola bilər (ehtiyyatlılığın yaradılması məsələsi vəzifədə olanları gücləndirir “siyasi reklam”). Bu demokratik sistemlərin müddətinin niyə məhdud olmasının bir səbəbidir. Bir il müddətində hansısa bir vəzifəsi olan adam öz işi ilə məşğul ola bilər. Mübahisəli məsələlərdən biri də bunun bütün elektorial rəhbərliyə aid edilməsi və hətta vəzifələrin də təyin edilməsidir. -10-
Yüklə 0,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|