Microsoft Word yadigar 55 4267227 yadigar- ?l?sg?r doc
Yüklə 3,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
Ələsgər Mirzəzadə 198 oxucuya problemi dərindən mənimsəyib anlamaq imkanı verir. Ümumiləşdirmələr ustalıqla təqdim olunur, çılpaq məntiqi anlayışlar şəklində yox, konkret məkan, zaman çərçivəsində verilir, tarixi təfəkkürlə elmi təfəkkürün vəhdəti təmin olunur və maraqlıdır ki, müəllifin təfəkkürü şəxsi hisslərindən təcrid olunmur, onlarla üzvi vəhdət- dədir. Fikrin kamilliyi, tarixin keşməkeşlərinə şüurlu münasibət Ə.Mirzəzafdənin yaradıcılığının mayasını təşkil edir. Qeyd etdiyimiz kimi, Ələsgər müəllimin yaradıcılığı üçün həqiqət və reallıq, fəlsəfi idrak, tarixi genişlik səciyyəvidir. Bilgilərdə ahəngdarlıq, məzmun və forma birliyindən doğan gerçəkliyə çevrilir və biz deyərdik ki, klassik səviyyəyə yüksəlir. Hər bir müddəa sadə sözlərlə zəruri harmonik xüsusiyyət kimi meydana çıxır. Tarixi tədqiqatda müasirlik son dərəcə çoxşaxəli və mürəkkəb problemdir. Hər bir tarixçi auditoriyanı ovlamaq üçün özü bu rəngarəngliklərdən baş çıxarmağı bacarmalıdır. Ələsgər müəllimin əsərini oxuyarkən sanki zəngin bir otağın anfiladasına düşürsən, burada müasir həyatla üzvi əlaqəni və varlığın təcəssümünü görürsən. Tarixin ibrətamiz məsələlərinə aid lakonik ibrətamiz məzmunlu müddəalar sosial mövqeyindən asılı olmayaraq hər bir kəsi düşünməyə vadar edir, bir növ xalq müdrik- liyinə köklənməklə hakimanə sözə çevrilir, vahid ideya istiqamətinə yönəlir. Beləliklə, müəllifin fikirlərinin mahiyyəti gerçəkliyin dərk edilərək mənimsənilməsindən ibarətdir, bitgin məzmuna malikdir. Kitaba daxil edilmiş Tarix və zaman Muğan tarixinə dair elmi araşdırma 199 fəsillər müəyyən mənada əvəzedilməzdir, mütaliəçi üçün uzun müddət dəyişməzlik təsiri bağışlayır. Lakin bu dəyişməzlik prosesində onun müəlliflə üzbəüz qoyulmuş problemin düzgün başa düşülməsinə və obyektiv düşün- cənin süzgəcindən keçirilərək mənimsənilməsinə çalışır. "Tarix və zaman" kitabı Muğan regionu haqqında dəyərli tədqiqatdır. Belə mürəkkəb problemin araşdırıl- ması prosesində çatışmazlıqların olması da tamamilə labüddür. Misal üçün, bütün oxucuların hər hansı problemi qavrama qabiliyyəti eyni deyildir, obyektivlik xatirinə demək lazımdır ki, bəzi müddəalarda mübahisəli məqamlar da ola bilər, bu da, gərəkli cəhət sayılmalıdır. Çünki tarixi tədqiqatda polemika olmadan keçinmək qeyri-mümkündür. Burada həmçinin ziddiyyətlər də meydana çıxa bilər, amma bu da yəqin ki, işarə edilən hadisənin çoxcəhətliliyindən irəli gəlir. Əsas material faktdır, faktın isə saysız-hesabsız çalarları, görüntüləri və ünsürləri var. Və bütün bunları müəllifin qeydlərində görməmək mümkün deyil. Muğan probleminin həlli üçün, qənaətimizcə, hələ çox iş görmək lazım gələcək. İndi isə həmin problemin tədqiqində yeni nailiyyət göz qabağındadır və bütün xalqımız üçün qiymətlidir. Aydın Hüseynov Tədqiqatçı -jurnalist şair, publisist Ələsgər Mirzəzadə 200 TARİX YAZILANLAR VƏ XATIRLANANLARDIR Tarix tarixi öyrənənlər üçün həmişə sirr dağarcığı olub. Öyrənilənlər və xatırlananlar unudulanlardan qat-qat azdır. Amma baş verənlər zaman-zaman tarixçilə- rə və tarixsevərlərə ipucu verir. Keçmişi çox az öyrənilmiş bölgələrdən biri Muğandır. Orta yüzilliklərdə salnamə- lərdə və digər tarixi sənədlərdə adı tez-tez hallansa da, sonralar Muğan bölgəsinə yetərincə diqqət yetirilməmiş, onun arxeologiyası, etnoqrafiyası və folkloru qənaətedici səviyyədə araşdırılmamışdır. Vaxtilə mərhum arxeoloq İsaq Cəfərzadənin diqqət çəkdiyi Muğan kurqanları Azərbaycan tarixinin sirli məqamlarına aydınlıq gətirsə də, uzun müddət bu bölgə fundamental arxeoloji araş- dırmalardan kənarda qalmışdır. Ötən yüzilliyin altmış-- yetmişinci illərində bu ənənəni Fərman Mahmudov davam etdirmiş, lakin arxeoloji tədqiqat işini müəyyən səbəblərə görə başa çatdıra bilməmişdir. Son bir neçə ildə Tufan Axundov, Abuzər Ələkbərov, Anar Ağalarzadə və digər arxeoloqlar Muğanda, xüsusən, Cəlilabad bölgəsin- də arxeoloji kəşfiyyat və arxeoloji tədqiqat işlərinə maraq göstərsələr də, araşdırmalar bütün Muğan bölgəsini və bu bölgədəki kurqanları əhatə etməmişdir. Sovet dönəmində təsərrüfat məqsədləri ilə bağlı aparılan meliorasiya işləri Muğan kurqanlarının araşdırıl- madan hamarlanmasına səbəb olmuşdur. Arxeoloji, etnoqrafik və folklor araşdırmaları zəif aparıldığından Muğanın tarixi də düz-əməlli yazılmamışdır. Yaranmış Tarix və zaman Muğan tarixinə dair elmi araşdırma 201 boşluğu aradan qaldırmaq üçün bölgədə yaşayan və işləyən tarixçilər, sözün həqiqi mənasında, qollarını çırmayıb müxtəlifyönlü araşdırmalara başlamışlar. Cəlilabadda bu işlə uzun müddət mərhum tarixçi Rəşid Əsgərov məşğul olmuşdur. Onun daha çox diqqət yetirdiyi məsələ atəş- pərəstliklə, daha doğrusu, Zərdüştiliklə bağlı idi. Rəşid Əsgərovun əsasını qoyduğu ənənəni bu gün də davam etdirirlər. Son bir neçə ildə tarixi araşdırmalarla bağlı fəaliyyət sahəsi genişlənmiş, buraya toponimlərin, tarixi abidələrin, təsərrüfat və məişət əşyalarının, ritualların, numizmatika nümunələrinin, dini-fəlsəfi təfəkkürün, folklor nümunələrinin öyrənilməsi ilə bağlı materiallar əlavə olunmuşdur. Elşad Əmənov, Rza Rzayev, Mah- mudağa Qasımov və Ələsgər Mirzəzadənin məqsədyönlü şəkildə apardıqları araşdırmalar Muğan tarixinə işıq sala bilmişdir. Ələsgər Mirzəzadənin Muğanın tarixi ilə bağlı apardığı elmi araşdırma bir sıra maraqlı məqamları üzə çıxarmışdır. Belə ki, bu araşdırmalarda təkcə tarixi hadisələr deyil, ayrı-ayrı tarixi dövrlərdə Muğan camaatı- nın inancları, mifologiyası, rəmz və simvolları, bu mə- qamları özündə cəmləşdirən epiqrafik abidələr mütəxəssis gözüylə nəzərdən keçirilir. Ələsgər Mirzəzadənin elmi qənaətləri olduqca maraqlıdır. O, fikrini əsaslandırmaq üçün məişət əşyasından tutmuş toxuculuq məhsullarına qədər tarixi anlam verən bütün vasitələrə müraciət edir və haqlı olaraq bildirir ki, Muğan xalçaları öz ornamentlərinə görə originaldır, bölgənin dünya haqqında təsəvvürlər sistemi ilə səsləşir. Buna görə də Muğan xalçalarındakı Yüklə 3,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|