GSP proqramı altında inkişaf etmiş ölkələr az inkişaf etmiş və inkişafda olan
ölkələrdə istehsal oilman mallara tətbiq olunan idxal gömrük rüsumlarım ya ciddi
şə
kildə azaldır, ya da sıfıra endirir. Qeyd edək ki, məhsulun GSP proqramlarının
təqdim etdiyi güzəştlərdən istifadə edə bilməsi üçün ixrac zamanı forma "A"-dan
istifadə olunması lazımdır. Əks halda bu məhsullara GSP proqrammın təqdim
etdiyi güzəştlər şamil edilməyəcək ѵə adi qaydada idxal rüsumları tətbiq ediləcək.
Ümumiyyətlə, GSP-də benefısiar ( faydalanan) ölkə statusu əldə etmiş,
iqtisadi cəhətdən inkişaf etməkdə olan ölkələrdə, əsasən də Afrika və Cənub-Şərqi
Asiyanın əп zəif inkişaf etmiş ölkələrində istehsal olunmuş mallar bu güzəştlər
sistemi vasitəsilə idxal rüsumlarmdan ya tamamilə azad olur, ya da cüzi faiz
dərəcələri ilə idxal olunurlar. Bu isə istehsalm və ixracm diversifıkasiyasını öz
qarşısına məqsəd qoymuş Azərbaycan kimi bir ölkə üçün çox vacibdir.
Digər bir tərəfdən Azərbaycan "GSP" proqramlarına daxil olmaqla dünyanın
idxal bazarmın böyük bir hissəsinə rüsumsuz və ya cüzi rüsumlarla daxil olmaq
imkanı əldə etmişdir. Belə ki, Azərbaycan bu proqram çərçivəsində ABŞ-a 3414,
АВ
-уə 7200, sveçrəyə 5018, Kanadaya 3516, Тііrкіуəуə 3474, Yaponiyaya 3216,
Norveçə 6300 mal mövqeyi üzrə rüsumsuz və уa cüzi rüsumla ixrac edilə bilər.
Qeyd etmək lazımdır ki, 2009-cu ildən etibarən vahid əməkdaşlıq formatının
tədbiq edilməsini nəzərdə tutan “şərq tərəfdaşlığı” təşəbbüsünü qəbul etdikdən
sonra A -Azərbaycan əlaqələrinin inkişafında yeni mərhələ başladı. Şərq
Tərəfdaşlığı (ŞT) Proqramı A və ŞT ölkələri, o cümlədən, Azərbaycan arasında
münasibətlərin daha yüksək səviyyəyə qaldırılmasını, mövcud əməkdaşlılığının
ikitərəfli və çoxtərəfli formatda davam etdirilərək genişləndirilməsini nəzərdə
tutur. ŞT Proqramı çərçivəsində A hər bir tərəfdaş ölkə ilə daha sıx əlaqəni
yaratmaq, tərəfdaş ölkənin ÜTT-na üzv olduğu təqdirdə onunla dərin və müfəssəl
azad ticarət zonasının yaradılması – ölkələrin və A -nın enerji təhlükəsizliyinin
gücləndirilməsi istiqamətində daha dərin əməkdaşlığının həyata keçirlməsini
planlaşdırır.
2009-2012-ci illər ərzində Azərbaycanın A ilə ticarət əlaqələrinin 89%, o
cümlədən ixrac 80%, idxal isə 2,3 dəfə artmışdır. Qeyd edilən mərhələdə A
Azərbaycanın əsas ticarət tərəfdaşı kimi üstünlüyünü qoruyub saxlamış, xarici
ticarət balansı müsbət saldo ilə yekünlaşmış, idxalın strukturunda müsbət
dəyişikliklər baş vermişdir.
Təhlil edilən dövürdə Azərbaycanda sənaye, kənd təsərrüfatı, ticarət,
nəqliyyat, turizm, bankçılıq, xidmət və s. sahələrdə 1122 Avropa şirkəti fəaliyyət
göstərmişdir. A -nın 20 ölkəsi ilə 2 qat vergitutmanın aradan qaldırılması, 17
ölkəsi ilə sərmayelərin, təşviqi və qarşılıqlı qorunması haqqında sazişlər
imzalanmış, 13 ölkəsi ilə hökümətlərarası komissiyalar yaradılmışdır. A
ə
məkdaşlığın bütün dövrləri ərzində 600 min avroya yaxın məbləğdə maliyyə və
texniki dəstək göstərmiş Azərbaycanda, əsas kapitala yönəlmiş xaici
investisiyaların 51%-i, qeyri-neft sektoruna qoyulmuş xarici investisiyaların isə
36%-i Avropa ttifaqı ölkələrinin payına düşmüşdür.
2014-cü ilin məlumatlarına görə Avropa ttifaqı Azərbaycanın ümumi xarici
ticarət dövriyyəsində təxminən 40%, ixracda isə 70% xüsusi çəkiyə malik olmaqla
Respublikamızın əsas ticarət tərəfdaşıdır. Azərbaycanın 10 ən iri ticarət
tərəfdaşlığından 7-si A ölkəsidir. Bügün Azərbaycanın ixracının 80%-dən çoxunu
təşkil edən neft və neft məhsullarının əsas alıcısı da məhz, Avropa ölkələridir.
Müasir dövrdə ölkəmizin xarici ticarət siyasətinin qarşısmda duran əп vacib
məsələlərdən biri də xarici ticarət əlaqələrinin kəmiyyət və keyfıyyətində
t
yüksəlişə nail olmaqla yanaşı, onun səmərəli inkişafını təmin etməkdir.
Xarici ticarət əlaqələrinin diversifıkasiyasının təmin olunması xarici ticarətin
infrastrukturunun genişləndirilməsini tələb edir. Xarici ticarət logistikasınm qeyri-
kamilliyi, gömrük rəsmiləşdirilməsinin mürəkkəbliyi, qanunların tətbiqində
bürokratik sistemin mövcudluğu xarici ticarət əlaqələrinin inkişafma mənfı təsir
göstərən başlıca amillərdəndir. Beləki, ölkədə sahibkarlığın inkişafmda münbit
şə
raitin yaradılması, onlara dövlət dəstəyinin daha da artırılması, xüsusilə də ixrac
yönümlü mallar istehsalının dəstəklənməsi nəticəsində Respublikamız gündəlik
istehlak mallarmın idxalçısmdan rəqabətqabiliyyətli mal ѵə xidmətlər ixrac edən
bir ölkəyə çevrilə bilər. Bu baxımdan qeyd olunan sahədə Hökumətimizin apardığı
ə
məli ѵə praktik işləri müsbət qiymətləndirmək olar.
Bütün bunlarm nəticəsidir ki, Dünya Bankı və Beynəlxalq Маііууə
Korporasiyası tərəfmdən hazırlanmış "Biznesin aparılması - 2010: çətin dövrdə
islahatlar" ("Doing Business-2010") adlı illik hesabatın nəticələrinə əsasən
Azərbaycan 183 ölkə arasmda 38-ci olmuşdur. Son Шəг xarici ticarət sahəsində
həyata keçirilən islahatlara (gömrükdə "vahid рəпсəгə" sisteminin tətbiqi və s.)
baxmayaraq xarici ticarət kateqoriyası üzrə Azərbaycanm "Doing Business 2011"
üzrə 169-cu pillə, "Doing Business 2012"-də isə 170-ci pillə təşkil etmişdir. Dovos
Dünya qtisadi forumunun - “ 2012-2013-cü Qlobal Rəqabətqabillətlilik
ndeksi”nə görə Azərbaycan dünyanın 46-cı, ÜDB məkanında biridir.
"Doing Business 2012"-də Azərbaycan üzrə xarici ticarət kateqoriyasının
konkret sub göstəricilərinə nəzər salaq:
1.
Azərbaycanda standart əmtəə partiyasınm ixracda 8, idxalda isə 10
sənəd tələb olunur. Веіə sənədlərin sayı Şərqi Avropa ѵə Mərkəzi
Asiya (ŞAMA) ölkələrində müvafıq olaraq 7, və 8-dir. Ə T
ölkələrində isə müvafıq olaraq 4 ѵə 5 sənəd tələb olunur.
2. Azərbaycanda standart əmtəə partiyasınm ixracı üçün 38, idxalı üçün isə 42
gün tələb olunur. ŞAMA ölkələrində ixrac üçün təxminən 27, idxal
üçün isə 29 gün lazımdır. Ə T ölkələrində isə ixrac üçün 10, idxal
üçün 11 günə ehtiyac duyulur.
3. Azərbaycanda standart əmtəə partiyasımn ixrac xərci hər konteynerə görə
2905, idxal xərci isə hər konteynerə görə 3405 ABŞ dollarıdır. ŞAMA
ölkələrində ixracın хəгсі һəг konteynerə görə təxmini olaraq 1774,
idxalda isə 1990 ABŞ dollarıdır. Ə T ölkələrində isə bir konteynerin
ixracına tələb olunan pul 1032, idxalı üçün isə 1085 ABŞ dollarıdır.
Dostları ilə paylaş: |