Microsoft Word tarfilmet11. doc
Yüklə 0,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tariyx filosofiyası
| O’ZBEKSTAN RESPUBLİKASI JOQARI HA’M ORTA ARNAWLI BİLİMLENDİRİW MİNİSTRLİGİ BERDAQ ATINDAG’I QARAQALPAQ MA’MLEKETLİK UNİVERSİTETİ
Ãóìàíèòàð ôàêóëòåòè Òàðèéõ 81ì àðõåîëîãèÿ êàôåäðàñû
pa’ninen Ëåêöèÿ òåêñòëåðè Joqarı ta’limnin’ 200000-gumanitar pa’nler h’a’m pa’nler ta’lim bag’darı 5220200-Tariyx bakalavr bag’darı ushın
ä6çãåí : äîö. Æ. Àéòìóðàòîâ
Í5êèñ-
2011 Tema` Tariyx filosofiyası pa’n sapatında. Maqseti ha’m wazıypaları
Jobası 1.
Tariyx filosofiyası tu’sinigi. Tariyx filosofiyasının’ maqseti ha’m wazıypaları 2. Tariyxtın’ anıqlawshısı tariyx pa’ni 3. Tariyx pa’ninin’ usılları tariyxtın’ a’hmiyeti 4. Tariyxtın’ ma’nisi filosofiyalıq ko’z-qaras ma’selesi sıpatında klassik ha’m ha’zirgi zaman tariyxı ma’nisine eki tu’r ko’z qaras 5.
Tariyxıy sananın’ eki ta’repi A’debiyatlar dizimi
1.
Karimov İ.A -O’zbekistonning wz istiqloli va taraqqiet ywli. T., «O’zbekiston» 1992 y 2. Karimov İ.A.- O’zbekistonning siesiy-ijtimoiy va iqtisodiy istiqbolining asosiy tamoyillari. T., «O’zbekiston» 1995 3.
Karimov İ.A. - O’zbekiston Milliy istiqlol, iqtisod, siesat, mafkura. T., «O’zbekiston» 1996 4. Karimov İ.A. –Yangicha fikrlash va ishlash-davr talabi. T., «O’zbekiston» qooi y 5.
Karimov İ.A.-Tarixiy xotirasiz kelajak ywq. T., «Sharq» 1998 y 6.
Karimov İ.A. – Jamiyatimiz mafkurasi xalqni-xalq millatni-millat qilishga xizmat etsin. «Tafakkur» jurnal bosh muxarririning savollariga javoblar. T., «O’zbekiston» 1998 y 7.
Karimov İ.A –Yuksak manaviyat engilmas kuch. «Manaviyat» 2008 y 8.
Barg M.A. Epoxi i idei. Stanovlenie istorizma. M., 1987. 9.
Blok M. Anologiya istorii ili remeslo istorika. M., 1986. 10.
Boling Brok. Pisma ob izuchenii i polze istorii. M., 1978. 11.
Gerodot. İstoriya. L., 1972. II. Q’osımsha a’debiyatlar 1. Berdiyaev N.A. Smısl istorii. M., 1990. 2. Gubman B.L. Smısl istorii. Ocherki sovremennik zapadnıx kontseptsiy. M.,1991. 3.
Sorokin P. Chelovek, tsivizatsiya, obshestvo. M., 1992. 4.
Tarle E.V. –Ocherk razvitiya filosofii istorii. V kn.` «İz literaturnogo naslediya akademika E.V.Tarle». M.,1981. 5. Tarnas R. İstoriya zapadnogo mıshleniya. M., 1995 6. Tatsit Korneliy. Sochineniya v w-x tomax. L.1969 7. Toynbi A. Postijenie istorii. M.,1991. Adamzat o’tmishin, jumıs da’rejesinin’ o’zgeriwin ha’m ha’zirgi jag’dayına jetip keliwin izertleytug’ın ilim tariyx dep ataladı. Tariyx (istoriya) a’yyemgi grek so’zinen kelip shıqqan bolıp, onın’ ma’nisi «izertlew» yamasa «waqıyalar haqqında gu’rrin’» degendi an’latadı. Filosofiya bul-adamzattın’ o’zin qorshag’an du’nyanın’ haslı ma’nisin tu’sinip alıwg’a bolg’an za’ru’rliginen kelip shıqqan bolıp, Filosofiya so’zi a’yyemgi grek so’zinen alıng’an bolıp «danıshpanlıqtı su’yiw» degen ma’nisti an’latadı. Yag’nıy, filosofiya ta’biyattın’, ja’miyettin’ ha’m Adam sanasının’ rawajlanıw protsesinin’ ulıwmalıq nızamlıqların u’yretetug’ın ilim bolıp tabıladı.
ishine alatug’ın, tiykarınan adamzat ja’miyetinin’ rawajlanıwın tariyxıy biliwge qaratılg’an ilimler tarawı bolıp tabıladı. Tariyxıy ko’z-qarastan alıp qarag’anda tariyx filosofiyası a’yemgi da’wir filosofiyası ha’m avtobiografiyasınan baslanadı. Jan’a da’wirde bul ilimge XVIII- a’sir ag’artıwshılarınan Viko, Volter, Gerder, Kondoxse, Monteske ha’m tag’ı basqalar u’les qostı. Solardan Volter quyt-jılı ilimge «tariyx filosofiyası» terminin qollandı. Ma’selen İ.G.Gerderdin’ tariyx filosofiyası miynetinde o’z aldına pa’n sıpatında tu’sindiriledi. Ag’artıwshılar Avgustin Blajennıy Avreliy (354-430) Xristian bogoslavı mistik- filosof. Ol diniy isenimsiz bilim ha’m haqıyqatlıq joq degen printsipti qolladı. Avgustin o’zinin’ (rwy) «O grade bojiem » «Qudalar jarlıg’ı haqqında» shıg’armasında ja’ha’n tariyxının’ xristianlıq kontseptsiyasın rawajlandırdı. Onın’ pikirinshe tag’dir man’layg’a jazıladı degen qudaylıq anıqlamanı jarattı. Ol qudaylıq ku’shti shirkew u’stemligin ta’n aldı. Avgustinnin’ bul ta’liymatı Rim papasının’ hasılzada fiodallarg’a qarsı gu’resinde a’hmiyetli rol atqardı. Avgustin taliymatı xristian geologiyası ushın a’hmiyetli boldı. Olar vlasttın’ hu’kimine qarsı bolg’an adamlardı qudaylar ha’mirine qarsı boladı dep jazaladı. Avgustin ideyası xristian dininin’ protestant katolik ha’m provoslav shirkewlerinin’ ta’liymatınan orın aldı. XVIII-a’sir ag’artıwshıları Avgustinnin’ ta’liymatı Teologiyalıq tu’sindiriwine qarsı shıg’a otırıp, tariyx filosofiyasına sebepmalik ideyasın alıp kelip, rawajlanıw teoriyasın islep shıqtıyu Adamzattın’ rawajlanıwı ushın geografiyalıq ha’m ja’miyetlik ortalıqtın’ ta’siyrin tiykarlap berdi. Bunnan bılay tariyx-filosofiyası iliminin’ rawajlanıwına Gegel Georg Vilgelm Frinrix (17701831) nemets filosofı obektivnıy idialist, K.Marks (1828-1883) osnovatel dialekticheskogo i istoricheskogo materializma, O.Kant /Ogyust Kont (1798-1857) pozitivizm ta’repdarı-frapntsuz fmilosofı. N.Ya. Danilevskiy, O.Shpengler, A.Toinbi (Arnold Djozef) (1889-1975) angl istorik i sotsiolog, P.A.Sorokin, K.Yaspers ha’m basqalar bul ilimnin’ rawajlanıwına a’hmiyetli u’les qostı. Soldardan A.Toynbidin’ «İssledovanie istorii» dep atalatug’ın qw tomnan ibarat (1934-1962 jıllar) miyneti bar. Tariyx filosofiyası tariyxıy protsessti ha’m tariyxtı biliw menen baylanıslı bolg’an tu’siniklerdi beretug’ın arnawlı ilim bolıp tabıladı. O’aqıttın’ o’tiwi menen tariyx filosofiyasının’ mazmunı ha’m problemaları o’zgeriske ushıradı. Bu’gingi ku’nde tariyx filofiyasının’ tiykarg’ı wazıypalarına to’mendegiler kiredi. -birinshiden, adamzat tariyxının’ qalay rawajlang’anlıg’ın, onın’ qanday da’wirlerge tsivilizatsiya, ma’deniyatqa iye ekenligin ha’m onın’ ulıwma sxemalarının’ kelip shıg’ıwın izertlewden ibarat. -ekinshiden, o’tmishke, bu’gingi ku’nge ha’m keleshekke qatnas jasaw xaraqterin ko’rsetiw arqalı tariyxıy rawavjlanıwdın’ ulıwma formaların analizlewden Yüklə 0,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|