AZƏ
RBAYCAN RESPUBL KASI TƏ
HS L NAZ RL Y
AZƏ
RBAYCAN DÖVLƏ
T QT SAD UN VERS TET
MAG STR MƏ
RKƏ
Z
Əlyazması hüququnda
Talıbova Könül Salman qızı
(MAG STRANTIN A.S.A.)
«Aran iqtisadi rayonunun soail-iqtisadi inkiş
afı, yaranan ekoloji problemlə
r
və
hə
llinin bə
zi istiqamə
tlə
ri»
mövzusunda
MAG STR D SSERTAS YASI
xtisasın şifri və adı : 060510 «Ekologiya»
xtisaslaşma: «Ətraf mühitin mühafizəsi və bərpası»
Elmi rəhbər Magistr proqramının rəhbəri
dos. Mehdiyeva V.Z. dos. brahimov Y.N.
__________________ _________________
Kafedra müdiri : dos. Mehdiyeva V.Z. _________________
BAKI - 2015
2
Mündəricat
Giriş
...................................................................................................................3
Fə
sil I. Aran iqtisadi rayonunun sosial-iqtisadi inkiş
afı .................................6
§1.1. Yanacaq-energetika kompleksinin respublikanın ə
razi ə
mə
k bölgüsündə
yeri və
strukturu ...............................................................................................6
§1.2. Rayonda maş
ınqayırma və
metal emalı sə
nayesinin inkiş
afı və
yerləş
dirilmə
xüsusiyyə
tlə
ri ..............................................................................16
§1.3. qtisadi rayonda kimya və
tikinti materilları sə
nayesinin inkiş
afı və
yaratdığ
ı ekoloji problemlə
r ...........................................................................21
Fə
sil II. Aran iqtisadi rayonunda aqrar-sə
naye kompleksinin və
nə
qliyyatın
ə
razi prinsipi üzrə təşkili və yaranan ekoloji problemlər ...............................26
§2.1. Rayonun kə
nd tə
sə
rrüfatının inkiş
af xüsusiyyə
tlə
ri ........................29
§2.2. Yüngül və
yeyinti sə
nayenin inkiş
afı və
ə
razi təş
kili ..........................42
§2.3. Rayonun kə
nd tə
sə
rrüfatının inkiş
af xüsusiyyə
tlə
ri Aran iqtisadi
rayonunda nə
qliyyatın ə
razi prinsipi üzrə
təş
kili və
yaranan ekoloji
problemlə
r ...........................................................................................................53
Nə
ticə
və
tə
kliflə
r .............................................................................................74
Ə
dəbiyyat siyahısı .............................................................................................75
3
Giriş
Mövzunun aktuallığ
ı. Respublikamızın əkinçilik regionu olan Aran
iqtisadi regionunun torpaq örtüyü əsas etibarilə boz və açıq-şabalıdı torpaqların
müxtəlif növlərindən ibarətdir.Bu torpaq növlərindən əlavə , ərazinin müxtəlif
sahələrində çəmən-bataqlıq,şoranlaşmış və qumsal torpaqlara da təsadüf edilir. Boz
torpaq və onun ayrı-ayrı növləri başlıca olaraq Kür-Araz ovalığında yayılmışdır.
qtisadi regionun yaşayış üçün əlverişli təbii şəraiti və iqtisadi-coğrafi
mövqeyi əhalinin məskunlaşmasında mühüm rol oynamışdır. qtiiisadi regionun
ümumi əhalisinin sayı 1,7 mln.-dan çox olmaqla ölkə əhalisinin 20,4 faizinin təşkil
edir. qtisadi regionda əhalinin orta sıxlığı hər kvadratkilometrə 78 nəfər təşkil edir.
Aran iqtisadi regionunun əsas təbii sərvətləri bol günəş enerjisindən,Kür və
Araz çaylaırnın su ehtiyatlarından və əkinə yararlı geniş torpaq fondundan
ibarətdir.Aran iqtisadi regionunda həm yeraltı, həm də yerüstü yanacaq-energetika
mənbələri mövcuddur.Yeraltı sərvətlərə, yaxud enerji daşıyıcılara, əsasən neft,
təbii-qaz ehtiyatları, yodlu və bromlu mədən suları, müxtəlif tikinti materialları
daxildir. Aran iqtisadi regionu Azərbayanda istehsal edilən neftin 16%-ni, təbii
qazın 15%-ni, quruda çıxarılan neftin isə 40%-ni verirdi.
Aran iqtisadi regionu ölkə əhəmiyyətli magistral nəqliyyat xəttləri (dəmir,
ş
ose yolları) üzərində yerləşir. Bakı şəhərini ölkənin əsas iqtisadi
rayonları,həmçinin Gürcüstan, ran və Türkiyə respublikaları birləşdirən nəqliyyat
yolları bu regionun ərazisindən keçir. Eyni zamanda Avropa və Asiyadan çarpaz
şə
kildə keçən marşrutlar şəbəkəsini əks etdirən və 33 ölkədən keçən məşhur pək
Yolu bu regionun ərazisindən keçir.
Aran iqtisadi regionunda sənaye nisbətən inkişaf etmişdir. Regionun
sənayesi, əsasən onun cənub-qərbində (Şirvan,Salyan,Neftçala) və şimal-qərbində
(Mingəçevir və Yevlax şəhərlərində) cəmlənmişdir. Bu baxımdan rayonun sosial
iqtisadi inkişafının araşdırılması mühüm əhəmiyyət kəsb edir.