Microsoft Word Shelale Nebiyeva doc
Yüklə 0,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- KURRIKULUMU ÖYRƏNƏK
- Yadda saxlayaq ki, dinləmək bacarığını yaratmaqla gələcək ziyalının çox mühüm bir keyfiyyətinin əsasını qoymuş oluruq.
11
tapşırıqların verilməsi bu prosesin əsas elementidir. Kitabda köhnə metodika ilə müasir sual və tapşırıqları qısaca müqayisə etməklə fərqi aydınlaşdırmağa çalışmışıq.
12 KURRIKULUMU ÖYRƏNƏK Bu gün təhsil ictimaiyyətində “Ibtidai siniflər üçün milli kurrikulum” sənədinə münasibətdə fərqli meyllər hiss olunur. Bu sənədin əsas mahiyyətini dərk edənlər onun konseptual bir sənəd olduğunu etiraf edir və göstərirlər ki, bu, təhsilimizdə yeni mərhələdir. Irəliyə doğru atılan çox mühüm bir addımdır. Bir şey tam aydındır. Elmin bütün incəliyini bilən ən görkəmli alim belə özünü yaxşı müəllim hesab edə bilməz. Çünki böyük alim olmaq hələ yaxşı müəllim olmaq demək deyil. Kurrikulum bizə öyrədir ki, şagirdə elmi məlumatların çox verilməsi işin ancaq başlanğıcı ola bilər. Halbuki uşağa elmi biliklərin çox-çox verilməsinin də elə bir faydası yoxdur. Çünki şagirdin yadında saxladığı və ya əzbərlədiyi elmi məlumat ona müəyyən bacarıqların yaranmasında kömək edə bilər. Elmi məlumatın özü bacarıq deyil, bacarıqlara çatmaq üçün vasitədir. Ana dili kurrikulumu şagird bacarıqlarını məzmun xətləri əsasında müəyyənləşdirir. Ana dili üçün (“Oxu”da buraya daxildir) məzmun xətləri belə müəyyənləşir. 1. Dinləyib danışma və anlama 2. Ifadəli oxu 3. Gözəl yazı 4. Dil qaydalarının mənimsənilməsi Göründüyü kimi ibtidai sinif şagirdindən dörd bacarıq tələb olunur: Dinləyib-danışma, dinləyib-anlama, gözəl ifadəli oxu və yazı bacarıqları. Bunlar nitq bacarıqlarıdır. Məzmun xətlərindəki dil qaydaları isə bu bacarıqlara yiyələnmək üçün şagirdin əlində sehrli çıraqdır. Biz yalnız dil qaydalarını öyrətməklə şagirdə ana dilinin gözəlliyini, füsunkarlığını təlqin edə bilmərik. Əgər şagird dil qaydalarını öyrəndikdən sonra dayanıb dursa çəkilən zəhmət hədər gedəcəkdir. Buna görə də
13
müəllim şagirdə qaydaları əzbərlətməklə hələ işin az hissəsini görmüş olur. Hər bir ibtidai sinif müəllimi ilk bacarıqları öyrədərkən orta məktəbi qurtarana qədər bu şagirddən hansı bacarıqları gözlədiyini təxmin etməyi bacarmalıdır. Sonu görmək bacarığı həqiqi ibtidai sinif müəlliminin ən mühüm keyfiyyətidir. Ana dili sahəsində əlimizdə olan Kurrikulum I-IV siniflərdə aşağıdakı təhsil komponentlərini müəyyənləşdirir: 1. Ayrı-ayrı təhsil pillələri üçün (ibtidai, əsas, orta) hər bir məzmun xətti üzrə təlim nəticələri II. Məzmun standartları III. Fənlərarası və fəndaxili inteqrasiya IV Təlim texnologiyaları V Qiymətləndirmə Təhsilin məzmunu əsas bilik və bacarıqların yaradılmasıdır. Məzmunu konkretləşdirmək məqsədilə strategiyalarda onun xətlərinin dürüst xətləri verilmişdir. Məzmun xətti təlimin bütün mərhələlərindən keçir. Oxu, yazı, dinləyib-anlama və danışma məzmun xəttinin bel sütunu hesab olunur. Onları nitq bacarıqları kimi də təsnif etmək olar. Nitq bacarıqları şagirdin həm yazılı, həm də şifahi nitqini əhatə edir. Əslində ibtidai sinifin bütün məqsədi elə budur. Dil qaydaları həmin məqsədə çatmaq üçün vasitədir. Deməli biz dil qaydalarını ona görə mənimsədirik ki, uşaq nitq bacarıqlarına yiyələnsin. Başqa sözlə, dil qaydalarını əzbər bilmək şagirdin bacarığı deyil, vəzifəsidir. Bu çox incə bir məqamdır. Indiyə qədərki təhsilimizin əsas qüsurlarından biri qrammatik qaydaların əzbərlənməsinin şagird nailiyyəti hesab edilməsi idi. Buna görə də ibtidai məktəbin ana dili kitablarında saysız-hesabsız qrammatik məfhumları əzbərlətməyə yönəldilən tapşırıqlar olurdu. Bu tapşırıqları mənimsəyən
14 azyaşlı uşaqların özləri də heç biri nitq bacarığına nail ola bilmirdi. “Dinləyib anlama və danışma” bir komponenet kimi iki hissəyə ayrılır. Dinləyib anlamaq və dinləyib danışmaq. Bunların hər biri müstəqil bacarıqdır. Dinləyib danışmaq yalnız bir məfhumu əhatə edir. Amma dinləyib anlamaq anlayışının altında bir neçə mühüm bacarıq gizlənir. Anlamaq məfhumu çox mənalıdır. Uşaq anladığını müxtəlif növ yazılarla, şəkil çəkməklə, verilmiş şəkilləri süjetə uyğun düzməklə ifadə edə bilər.
Dinləmə sadəcə eşitmə deyil, şüurludur. Dinləmə və oxu bacarıqlarını uşaq anlamaq yolu ilə qazanır. II sinfin “Azərbaycan dili” dərsliyinin müəllifləri anlamanı və dinləməni mühüm şagird nailiyyəti hesab edərək göstərirlər ki, şagird dinləmə və oxu bacarıqlarına yiyələnməklə nail olur və yazı bacarıqlarını dinləməklə anlayır...(63, 7) Vacib şagird nailiyyətlərindən biri də dinlədiyini, oxuduğunu, gördüyünü, düşündüyünü anlamaqdır. Buna danışma və yazı vasitəsilə nail olmaq mümkündür. (63, 7) Ibtidai sinifdə dinləmə vərdişlərinə nail olmaq üçün müəllim müxtəlif tapşırıq formalarından istifadə edir.
Oxuyub anlama bacarığı görkəmli pedaqoq V.A.Suxomlinskini daim düşündürürdü. O yazırdı: “Kitab uşaqların mənəvi həyatında o zaman böyük rol oynayır ki, uşaq yaxşı oxumağı bacarsın. “Yaxşı oxumaq” nə deməkdir? Bu, hər şeydən əvvəl, elementar bacarığa – oxu texnikasına malik olmaq deməkdir. Mən çalışırdım ki, fərdi oxu uşağın mənəvi tələbatı olsun. 1-ci və 2-ci siniflərdə şagird hər 1-2 həftə üçün kitabxanadan kitab alır, onu ucadan oxuyurdu.
Yüklə 0,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|