Microsoft Word politologiya cavab az docx
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
hakimiyyət, siyasi hərəkat, siyasi münasibətlər, siyasi qrup, siyasi mənafe, siyasi fəaliyyət, siyasi təsisat, siyasi ideologiya, siyasi sərvət, siyasi proses və s. Politologiya cəmiyyət həyatı ilə rəngarəng əlaqələrə malik elmi fənn olub müəyyən funksiyaları yerinə yetirir. Bu funksiyalardan ən mühümləri idrak, idarəetmə, tərbiyəvi və proqnozlaşdırıcı funksiyalardır. drak funksiyası siyasi inkişaf meylinin öyrənilməsi və müxtəlif siyasi hadisələrin, proseslərin dəyişilməsi ilə əlaqədardır. Siyasi həyatın elmi idrakında empirik politoloji tədqiqatlar siyasi hadisə iştirakçıları və onların tələbləri, siyasi mənafeləri, mədəni səviyyələri, davranışları haqqında, konkret siyasi şəraitdə ictimai rəy haqqında ilkin məlumat verir. Beləliklə, empirik tədqiqatlar cəmiyyətin siyasi həyatının, onun müəyyən sahələrinin dərk edilməsi üçün informasiya bazası yaradır. Politologiyanın idarəetmə funksiyasının səciyyəvi cəhəti cəmiyyətin siyasi həyatı və siyasi praktika ilə sıx əlaqəsindən ibarətdir. Politologiya siyasi inkişaf meylini aşkara çıxararaq səmərəli siyasi rəhbərliyin və ictimai prosesləri idarə etməyin həyata kecirilməsi üçün konkret məlumat verir. Politologiya siyasi fəaliyyət idarə edilərkən siyasi qərarlar qəbul edilməsi problemini xüsusi olaraq nəzərdən keçirir. Buraya siyasi qərarların hazırlanması, problemi doğuran şəraitin təhlili, qüvvələr nisbətinə qiymət verilməsi, siyasi hadisələrin iştirakçılarının qüvvə və təsir səviyyəsi, müxalifət qüvvələrinə əks təsir göstərilməsi daxildir. Beləliklə, politologiyanın idarəetmə funksiyası siyasi proseslərə rəhbərliyin səmərəliliyinin yüksəldilməsi məsələlərində, əməli tövsiyyələrin hazırlanmasında, siyasi hadisələrin idarə edilməsində özünü əyani surətdə göstərir. Politologiyanın tərbiyəvi funksiyası özünü cəmiyyətin siyasi inkişafının dərk edilməsində və siyasi sistemin inkişafının perspektiv və ən yaxın gələcək üçün məqsədləri haqqında tövsiyyələr hazırlanmasında, siyasi hakimiyyət, siyasət, siyasi sistem və s. haqqında müxtəlif konsepsiyaların elmi funksiyalarında, siyasi nəzəriyyənin yayılmasında, mütəxəssis kadrların hazırlanması və onların siyasi elmi öyrənmələrində təzahür etdirir. Proqnozlaşdırıcı funksiya. Politoloji tədqiqatların dəyəri onların yalnız siyasi proseslərin bu və ya digər meylinin nə dərəcədə düzgün əks etdirilməsi ilə deyil, eyni zamanda konkret siyasi vəziyyət şəraitində adamların mənafeyinə uyğun olaraq mütərəqqi siyasi dəyişikliklərin həyata keçirilməsinə yönəldilmiş, elmi surətdə əsaslandırılmış proqnozlarla nə dərəcədə başa çatması ilə müəyyən edilir. 3 Qədim dövrdə Azərbaycanda siyasi fikirlər Azərbaycan xalqının siyasi fikrinin sistemli şəkildə şərh olunduğu ilk böyük yazılı abidəsi «Avesta»dır. Dualist təlim olan zərdüştlük b.e.ə. VII – VI əsrlərdə dini-fəlsəfi sistem kimi qədim Azərbaycan və ran ərazisində meydana gəlib, sonra daha geniş məkana yayılmışdır. Bu dinin yaradıcısı böyük Zərdüşt olmuşdur. O, həm də bu dinin müqəddəs kitabı olan «Avesta»nın («Qanun»un) ən qədim hissəsinin müəllifidir. «Avesta» üç kitabdan – Vendidad, Yasna və Vispereddən ibarətdir. Əvvəlki iki kitabda toplanmış dini mərasimləri əks etdirən mətnlər – yaştlar «Avesta»nın ən qədim hissələri hesab olunur. Onlar irili– xırdalı müxtəlif vaxtlarda yaranmış iyirmi bir himnidir. Yasnanın əsas məzmununu Zərdüştün lirikası – qatlar təşkil edir. Vispered Yasnanın ayrı-ayrı hissələrinə ə lavələrdir. Zərdüştün ideyasını qısaca belə ifadə etmək olar: dünya qaydaları xeyir və şərin, işıq və zülmətin, həyat və ölümün mübarizəsindən asılıdır. Bütün kainatda müsbət başlanğıcın təcəssümü Ahura Mazda (Hörmüz), mənfininki isə Ahurə- Mau (Əhriman) hesab edilir. Onların hər ikisi «Sonsuz zamanın» yəni Allah sayılan Ervanın oğullarıdır. Şər daimi deyil, ondan azad olmağın, ruhu ondan təmizləməyin yolu oda sitayiş etməkdir. Od insanı təmizləyir, saflaşdırır, şəri məhv edir. Zərdüşt Hörmüzü müdafiə edənlərə, onun yolu ilə gedənlərə ölümdən sonra o dünyada əbədi xoşbəxtlik vəd edir, Əhrimanın tərəfdarlarının isə əbədi olaraq cəhənnəm ə zabına düçər olacaqlarını göstərir. Xeyir və şərin mübarizəsi, doğrunun, ədalətin tərənnümü Zərdüşt etikasının əsasını təşkil etməklə, Mazda qanunları üçün başlanğıc kimi çıxış edir. Burada ən yüksək əxlaqi prinsip müqəddəs qanuna, ədalətli qaydaya tabe olmaqdır. «Avesta»da dövlət insanların birgə ünsiyyət forması, bütün cəmiyyətin mühavizəsinin mühüm atributu hesab olunur, dövlət hakimiyyətinin möhkəmliyinin isə vətəndaşlarda mənəvi borcun tərbiyə edilməsi səviyyəsindən asılı olduğu göstərilir. Burada diqqəti cəlb edən daha bir cəhət ondan ibarətdir ki, Zərdüşt «cəmiyyət» və «dövlət» anlayışlarının eyni məna daşıdığını, öz növbəsində, dövlətin göylər səltənətinin yerdəki təcəssümü olduğunu bildirir. Tədqiqatçılar belə hesab edirlər ki, dövlət anlayışı burada hər hansı bir xarici nəzarətdən daxili müstəqillik, suverenlik, ayrıca götürülən bir ərazi də zərdüştlük dininin ardıcılları üzərində şəriksiz hökmranlıq imkanı kimi nəzərdən keçirilir. «Avesta» güclü dövlət hakimiyyətini təbliğ edir. Burada göstərilir ki, dövlətə xeyirxah hökmdar başçılıq etməlidir. Dövlət başçısı eyni zamanda ali dini başçı, xalqın fikirlərini və arzularını istiqamətləndirən ideoloq olmalı, xalq arasında zərdüştlüyü yaymaqla məşqul olmalıdır. Maniheizmin banisi Mani(216-273) olmuşdur. Zərdüştlükdən faydalanan Mani, dünyanı dualist bir anlamla izah edir. Onun fikrinə görə yaxşılığın mənşəyi və əsası işıq, pisliyin mənşəyi olan qaranlıq (zülmət) və yaxud şeytan və maddə daim mübarizə halındadır. Kiçik aləm olan insanın bədənini qaranlıqlar hökmdarı, ruhunu işıq hökmdarı yaratmışdır. Qaranlıq pisliyin yaradıcısı, işıq isə yaxşılığın yaradıcısı olduğu üçün onların hər ikisi Allah ilə eyniləşdirilir. Mani bütün varlığı bu iki yaradıcı qüvvə arasındakı mübarizə ilə izah edir. Mani təlimi eyni zamanda yəhudi və xristian dinlərinidən də istifadə etmişdir. Məzdəkilərin ideyaları Azərbaycanda da yayılmış və sonralar Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|